Եվրոպայում ստեղծվում է դերվիշների պետություն՝ իր հետախուզությամբ

Ալբանիայի վարչապետ Էդի Ռաման մտադիր է Տիրանա մայրաքաղաքում Բեկթաշի շքանշանի դերվիշների համար ինքնիշխան իսլամական միկրոպետություն ստեղծել, գրում է թուրքական Hürriyet պարբերականը: Եթե ամեն ինչ իր նախագծածով ընթանա, ապա նոր դերվիշական պետությունը կդառնա աշխարհի ամենափոքր պետությունը։ Այս կապակցությամբ Ռաման New York Times - ին ասել է՝ միկրոպետության ստեղծման մասին կհայտարարվի հաջորդ տարի, նրանց նպատակն է առաջ տանել «իսլամի հանդուրժողական տարբերակը, որով հպարտանում է Ալբանիան»: Եվ այսպես, դերվիշները սկսեցին ակտիվանալ Եվրոպայում։ Ի՞նչ է նշանակում դա: Այս մասին Ստանիսլավ Տարասովի դիտարկումը։

«Այնպես է ստացվել, որ ես ստիպված եմ եղել Ալբանիայում անձամբ շփվել շիական սուֆիական Բեկթաշի միաբանության ղեկավարության հետ, որը հիմնադրվել է Փոքր Ասիայի տարածքում դեռեւս 13-րդ դարում: Նրանք, ի հեճուկս եվրոպացի փորձագետների կանխատեսումների, միշտ վստահ էին՝ մայրաքաղաք Տիրանայում 109 ակր մակերեսով տարածքում կստեղծեն իրենց պետությունը։ Այժմ այդ նախագծի վրա աշխատում է իրավաբանների մեծ թիմ, այդ թվում՝ իրավաբան-միջազգայնագետներ, որոնք մշակում են նոր պետության սուվերեն կարգավիճակը որոշող օրինագիծ», - ասել է Տարասովը։

Ալբանական եւ թուրքական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ նման օրինագիծը «գրեթե պատրաստ է»։ Այն պետք է հավանության արժանանա Ալբանիայի խորհրդարանի կողմից, որտեղ առաջատար դիրքեր է զբաղեցնում Ռամայի գլխավորած սոցիալիստական կուսակցությունը։ Նշվում է՝ նոր պետության նախագահ կդառնա Դերվիշ Բեկթաշի Էդմոնդ Բրահիմաջը, որը հայտնի է որպես «Բաբա Մոնդի»: Նրա շրջապատից արդեն տեղեկություններ են ստացվում, որ դերվիշների պետությունը բանակ չի ունենալու, բայց ունենալու է ուժեղ, բայց ոչ մեծ հետախուզություն։ Արդեն կա նաեւ անձնագրի նմուշ, որի վրա որպես գույն նախապատվությունը տրվում է իսլամի հետ նույնացվող կանաչին։

«Բայց այստեղ կարեւոր նրբերանգներ կան. Բեկթաշիզմը իսլամի սուֆիական մեկնաբանությունն է, որը հավատում է Ալլահի գոյությանը, Ղուրանի ճշմարիտ գրքին, որ Հազրաթ Մուհամմադը վերջին մարգարեն է, որ Հազրաթ Ալին «պահապանների առաջին օղակն է» Հաջի Բեկթաշ Վելիի ուժով: Նրա անունը 13 է։ Նրա անունը կրել է Հաջի Բեքթաշ Վելիի անունով, ով ակտիվորեն մասնակցել է Անատոլիայի իսլամացման գործընթացին դեռեւս 13-րդ դարում եւ Անատոլիայում եղել է Խոջա Ահմեդ Յասավիի ուսմունքի հետեւորդը։ Բեկթաշիների ուսմունքների եւ ուղղափառ սուննի իսլամի հիմնական տարբերությունը նրանց համոզմունքն էր, որ, խստորեն ասած, ոչ մի կրոն ճշմարիտ չէ: Որոշ դերվիշ քարոզիչներ պնդում էին՝ քրիստոնյաներն ու հրեաներն ամենեւին էլ «անհավատ» չեն։ Նրանց մեջ կային նաեւ այնպիսիք, ովքեր ունեին քրիստոնյա հետեւորդներ։ Այն նաեւ բեկթաշներին հայտնի դարձրեց բալկանյան քրիստոնյաների շրջանում, որոնք օսմանյան օժանդակ հետեւակի մարդկային ռեսուրսների հիմնական աղբյուրն էին», - պատմել է Տարասովը:

17-18-րդ դարերում այդ տարածքներում ձեւավորված ստորաբաժանումները լավագույն ոչ ենիչերիական հետեւակային ստորաբաժանումներն էին։ 1826 2-ի հունիսի 17-ին Օսմանյան կայսրության ազդեցիկ բարձրաստիճան պաշտոնյաների ժողովում ընդունվել է ենիչերիական կորպուսի լուծարման մասին որոշում, որը ստորագրել է նաեւ շեյխ-ուլ-իսլամ Թահիր-էֆենդին։ Միեւնույն ժամանակ լուծարվեց ենիչերի վաղեմի գործընկերը՝ Բեկթաշի դերվիշի շքանշանը։ Հետո դերվիշների ղեկավարներին մահապատժի ենթարկեցին, իսկ շքանշանի գույքն առգրավեցին։ Ենիչերիների ողջ մնացած հովանավորները տեղափոխվել են Ալբանիա, որտեղ նրանք վերածվել են ազդեցիկ կրոնական կազմակերպության։ Ըստ որոշ տվյալների՝ Բեկթաշի շքանշանը հեղինակություն է վայելել ալբանական բնակչության մեկ երրորդի շրջանում։ Բայց Ստամբուլ հայտնի դերվիշների ճանապարհը փակ էր։ Սուլթանի զորքերի հաղթանակների համար աղոթելու արտոնությունը անցավ Ստամբուլի սովորական մուլլամներին»,- շարունակել է արեւելագետը։

«Ճիշտ է, ոչ ոք չգիտի, արդյոք այդ մոդելը կաշխատի Ալբանիայում։ Այս աղանդն իր հետեւորդներն ունի նաեւ Բալկաններում։ Այն մասնաճյուղեր ունի Մակեդոնիայում, Կոսովոյում։ Կան նաեւ նրանք, ովքեր ապրում են Սերբիայում։ ԵՎրոպայում, Գերմանիայում կամ նույնիսկ ԱՄՆ-ում միաբանությունների տեսքով խմբեր կան։ Բայց այն, որ Եվրոպայում դերվիշները սկսեցին քաղաքական ինտրովերտ նպատակ նշանակել հենց հիմա, պատահական էկզոտիկ փաստ չէ։ Սպասենք, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները», - եզրափակել է Տարասովը։

Աղբյուրը՝ iarex.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի