Հանրային լսումներն ընդունվելիք նոր Հարկային օրենսգիրքը լեգիտիմացնելու համար էին կազմակերպվել. Արմեն Գրիգորյան

ՀՅԴ անդամ, տնտեսագետ  Արմեն Գրիգորյանն այսօր խորհրդարանի տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի հրավիրած` Հարկային օրենսգրքի ու կից օրենքների հետ կապված լսումների ժամանակ ելույթում նախ ասաց, որ Հարկային օրենսգրքի մասին կարելի է երկար խոսել, անդրադառնալ դրա` կնճռոտ լինելուն, բարդ կառուցվածքին, կիրառման համար ոչ մատչելի և տարատեսակ հղումներին, ձևակերպումներին և այլն: «Դա վերաբերում է թե՛ գործող, թե՛ նախընթաց շրջանում կիրառված օրենսդրությանը, բայց օրենսգրքի նոր փոփոխություններով այդ հարցերը չեն լուծվելու»,- նշեց Գրիգորյանը:

Ապա, վերադառնալով հանրային քննարկման օրակարգին, մի քանի շեշտադրումներ  արեց եկամտային հարկի համահարթեցման վերաբերյալ:

«Դաշնակցության մասնագիտական ոլորտային հանձնախմբի գնահատմամբ` եկամտային հարկի համահարթեցումը չի բխում սոցիալական արդարության կոնցեպտից, դեմ է նաև կառավարության ծրագրում առկա այն ձևակերպումներին, որ մեր երկրում ներդրվում է տնտեսական ներառական կարգ: Այս մոդելը ներառական տնտեսական կարգի ճիշտ հակառակն է անելու: Բացի այդ` ասում ենք, որ հանրության կողմից տնտեսական արդյունքներ ստեղծելուց զատ, պետք է ներդնել նաև արդյունքների արդար բաշխման սկզբունքը, այն է` ով հանրությունից ավելի բարձր արդյունքներ է ստանում, նա ավելի շատ պարտականություն ունի հանրության առջև»,- ներկայացրեց ՀՅԴ-ականը:

Համահարթ հարկման մեխանիզմը հանրությանն ավելի մատչելի կերպով ներկայացնելու համար Գրիգորյանը բացատրեց` գործադրվելու է եկամտային հարկի մեկ դրուքաչափ, և բոլորը հարկվելու են նույն տոկոսադրույքով, այսինքն` բարձր աշխատավարձ ստացողն էլ է հարկվելու 23%-ով, ցածր եկամուտ ստացողն էլ:

«Բյուջեում առաջանալու է մուտքերի պակասուրդ, որը կազմում է 22 մլրդ: Այդ պակասուրդը լրացնելու համար պետությունն անընդունելի լուծում է սահմանում` ակցիզային հարկի տեսքով բարձրացնել անուղղակի հարկերը և որոշ գործառույթներ մտցնել ընդհանուր հարկման դաշտ: Կոնկրետացնելու և պատկերացնելու համար ներկայացրածս կետերը պետք է բարձրաձայնեմ այն խնդիրների մասին, որոնք կառաջանան համահարթ հարկման մեխանիզմի կիրառման հետևանքով: Նախ` բարձր եկամուտ ունեցողների չվճարած հարկերը կհավաքագրվեն բնակչությունից: Այսինքն`սովորական քաղաքացիները սպառման միջոցով կվճարեն ունևոր մարդկանց փոխարեն, ինչն էլ կխորացնի սոցիալական բևեռացումը: Այնուհետև` այս փոփոխությունները որևէ ազդեցություն չեն թողնելու մինչև 150.000 դրամ աշխատավարձ ստացողների վրա, դեռ մի բան էլ ավելի, նրանք` որպես սպառողներ, նույնպես կրելու են անուղղակի հարկերի պատճառով ավելացված հարկային բեռը: Ըստ ՊԵԿ 2017 թվականի տվյալների` մինչև 150.000 դրամ աշխատավարձ ստացող վարձու 415.976 անձ կա, որոնցից 242 հազարը` մասնավոր, 173 հազարը` հանրային հատվածում: Փաստորեն, մեր երկրում մոտ 416 հազար մարդ շատ ավելի վատ սոցիալական վիճակում կհայտնվի` իր ու իր ընտանիքի վրա չզգալով այն դրական ազդեցությունը, որի մասին անընդհատ խոսվում է:

Բացի այդ` հարկը բիզնեսից սպառման դաշտ տեղափոխելը չունի որևէ հիմնավորում սոցիալական բաղադրիչի հետ կապված, ավելին` նվազեցնելով և թուլացնելով սպառումը, գցելով գնողունակությունը` հետագայում ծանր հետևանք կլինի նաև որոշ տեսակի բիզնեսի շարունակակության վրա:

Եկամտային հարկի համահարթեցմանը զուգահեռ, վերականգնվելու է պարտադիր կուտակային համակարգի վճարման 2.5%-ը, որի վճարման պարտականությունը քաղաքացու վրայից հանվել և ծանրացել էր նույն քաղաքացիների կողմից ձևավորված բյուջեի վրա: Պարբերաբար հրապարակ են նետվում թեզեր, որ այս մեխանիզմը ժամանակավոր է գործադրվելու, իսկ դա նշանակում է հարուցել ցածր եկամուտ ունեցողների դժգոհությունը, իսկ հետագայում պրոգրեսիվ համակարգի անցման ցանկության դեպքում նույնիսկ բարձր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների մոտ կառաջանա անարդարության զգացում: Այս ու նմանատիպ շատ ու շատ խնդիրներից խուսափելու համար առաջարկում ենք չկիրառել համահարթեցման քաղաքականությունը»,- մանրամասնեց տնտեսագետը:

Դաշնակցականն ասաց, որ իրենք առաջարկում են կատարել հետևյալ փոփոխությունները: Առաջին` վերանայել գործող պրոգրեսիվ համակարգը` հիմքում դնելով «Շատից` շատ, քչից` քիչ» սկզբունքը, երկրորդ` ներդնել նվազագույն չհարկվող եկամուտի գաղափարը, նվազագույն չհարկվող եկամուտը սահմանել նվազագույն կենսապահովման զամբյուղի չափով:

«Նվազագույն կենսապահովման զամբյուղի գաղափարի կիրառումը հետագայում վերանայել և փուլ-փուլ գնալ նրան, որ եթե ընտանիքում մեկն է աշխատում, բայց այդ ընտանիքն ունի 4 անդամ, ապա այդ զամբյուղի չափը բազմապատկել ընտանիքի անդամների թվաքանակով: Այս հարցը լուծելուց հետո մենք չենք ունենա սոցիալական ծանր վիճակում հայտնված մարդիկ: Սա հատկապես աշխատող մոդել է աղքատ խավի սոցիալական խնդիրների լուծման համար: Այս մոդելը կիրառվում է Կանադայում, Էստոնիայում, Հնդկաստանում, Մալայզիայում և մի շարք երկրներում: Հապճեպ լուծումներով մենք երբևէ չենք կարողանա ստանալ այն արդյունքը, որն ակնկալում ենք»,- ներկայացրեց նա:

Գրիգորյանն ընդգծեց նաև, որ համահարթ հարկման համակարգի գնահատականները իրարամերժ են, իրարից տարբերում են 180 աստիճանով, իսկ դա նշանակում է, որ համակարգը խնդիրներ ունի, և այս տեսքով օրենքի ընդունումն ուղղակի անթույլատրելի է, քանի որ այն առնչվում է մեր հասարակության գրեթե բոլոր շերտերին:

Անդրադառնալով օրենսդիրի տնտեսական հանձաժողովի կողմից հրավիրված հանրային լսումներին` տնտեսագետը նշեց, որ հայեցակարգային շատ հարցեր հնչեցին, բայց անհասկանալի կերպով մերժողական պատասխան ստացան: «Ավելին` դրանք մերժեցին քննարկել նույնիսկ: Այս օրենքը, ամենայն հավանականությամբ, կընդունեն, ու ես համոզում ունեմ, որ հանրային լսումները դա լեգիտիմացնելու համար են»,- ամփոփեց Գրիգորյանը: