Պրն. Նախարար հայոց պատմութեան էջերը ձեզ կ’արձանագրեն որպէս առաքեալ հայ ազգային որակի կործանման

Եւ դրոշմուեց Հայոց պատմութեան էջերում Հայաստանի Հանրապետութեան Հանրային Կրթութեան և Արուեստի նախարար Նիկոլ Աղբալեան՝ առաքեալ հայ ազգային որակի և Հայաստան Աշխարհի ՀԱՅԱՑՄԱՆ։

Օսմանեան, Ցարական և թէ Պարսկական տիրապետութեան տակ ճկուած մեր ժողովուրդը, որ ամէն կողմից ուղիղ սրի տակ էր հայամերժ տարրերի կողմից, որոնք ամէն գնով Հայոց աշխարհը տանում էին այլասերման, սպաննում հայ ազգային ոգին ու կերպարը, աղբալեաններն էին, որ փակեցին Հայոց դռները այլասերումի և հայ ժողովրդին իր արմատներից ու իր ազգային որակից կտրելու ոտնձգութիւնների դէմ, շրջեցին պատմութեան այդ կործանարար ընթացքը՝ վերականգնելով հայ ժողովուրդի ազգային նկարագիրն իր էութեամբ։

Եւ ահա այսօր, հայ ժողովուրդը կանգնել է նոյն մարտահրաւէրի առջև՝ փրկել պետութիւնն հայոց այլասերումից և ազգային արժէքների, ազգային ինքնութեան կործանումից, բայց այս անգամ, հայոց դժբախտութիւնն այն է, որ ժողովուրդը այն փրկում է ոչ թէ Օսմանեան կայսրութիւնից, և կամ Ցարական իշխանութիւնից, այլ հայոց իշխանութիւնից։

Եւ ահա նորից այսօր հայոց իշխանութեան երկարանուամբ՝ կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի և սպորտի նախարարը, ով առաքեալն է հայ ժողովրդին իր լեզուից, մշակոյթից, յիշողութիւնից, պահանջատիրութիւնից, կրօնից և պատմութիւնից կտրելու, կրկին հաստատեց իր սոյն առաքելութիւնը՝ չթաքցնելով հոգու մէջ հայոց պատմութեան հանդէպ թունաւոր մաղձը, բարձրաձայնեց. «Զօրավար Անդրանիկին թուրքերին յանձնող, Հայաստանի անկախութեան վերականգմանը դէմ արտայայտուող ուժն այսօր կրթական չափորոշիչ մշակողներին Թուրքիայի պատուէր կատարող է յայտարարում». Պարոն նախարարը, որի կենսագրութեան մէջ նշուած է՝ պատմական գիտութիւնների թեկնածու, պարզւում է ոչ միայն հեռու է հայոց պատմութիւնից, այլ պարզունակ տգէտ է, եւ այն էլ այնպիսի պարզունակ, որ յղում է անում կեղծ թղթի կտորի, ըստ որի և ըստ նախարարի 1918 թուականին Զօրավար Անդրանիկին «յանձնել են թուրքին», այն որ այս կեղծ թղթի կտորը, որի իսկութիւնը պատմաբանները բազմիցս հերքել են, պարբերաբար դիտաւորեալ շրջանառութեան մէջ են դնում, հիմա արդէն պետական մակարդակով, վերահաստատում է մէկ և միակ ճշմարտութիւն՝ նորից և նորից խաբել ժողովրդին, իսկ ինչու՞. պատասխանն ակնյայտ է։

Ի դէպ, պարոն նախարար, Հայաստանի Հանրապետութիւն կերտող, Հայաստանի Հանրապետութեանն անկախութիւն ու վերանկախութիւն ապահովող ուժը դեռ ձեզ տուն կը ճանապարհի և կը վերահաստատի Աղբալեան՝ իր իսկ երբեմնի առաքելութիւնը վերականգնելու, չկասկածէ՛ք։ Պրն. Նախարար, դուք մտահոգուէք, որ հայոց պատմութեան էջերը ձեզ կ’արձանագրեն որպէս առաքեալ հայ ազգային որակի կործանման և ընդդէմ հայի ինքնութեան։

Արդ, պարո՛ն նախարար, պարզապէս տեղեակ եղէք, որ 1918 թուականին Զօրավարին «թուրքին յանձնելուց» յետոյ, օրինակ, 1919 թուականին, Զօրավարը նամակ է գրում իրեն «թուրքին յանձնողներին»՝ խնդրանքով. Նամակը, որը պահւում է Պոստոնի ՀՅԴ արխիւում, արտատպում եմ ինչպէս որ կայ, կարդացէ՛ք, թերևս ձեր գիտական կոչումին պէտք կը գայ։

Պոստոն, Դեկտեմբեր 16, 1919

ՀՅԴ Կեդրոնական Կոմիտէի

Յարգելի հայրենակիցներ,

Զինուորական առաքելութեամբ Ամերիկա այցելութեանս առթիւ Ազգային Պատուիրակութիւնը ինձ պաշտօն յանձնած է եւ խնդրած որ այստեղ յատկապէս զբաղուիմ նաեւ Ազգային հանգանակութեան կարեւոր գործով։

Երկու պատուիրակութեանց Ամերիկայի Հայ գաղութին ուղղեալ առանձին կոչը, ցարդ չեն տուած ակնկալուած արդիւնքը։

Նկատի ունենալով Հայաստանի մէջ ծայրէ ծայր տիրող անպատմելի թշուառութիւնը, որպէս ազգային պարտականութիւն առաջադրած եմ իմ անվերապահ եւ բոլորանուէր ծառայութիւնս տրամադրել անմիջապէս հանգանակութեան այդ գործին, որպէսզի այս պատուական եւ զոհաբերող Հայ գաղութին առատաձեռնութիւնը եւ հայրենասիրութիւնը անգամ մը եւս արտայայտուի արժանաւորապէս, եւ գոհացում գտնեն Հայրենիքի ծով կարիքներէն գոնէ մէկ մասը։

Արդէն Առաքելութեան անդամներէն փրոֆ. Յակոբեանի, Տիար Քաջազնունիի եւ Տոքթ. Փաստրմաճեանի հետ խորհրդակցութեամբ Նիւ Եորքի մէջ համաձայնած ենք որ հանգանակութեան արդիւնքը իր նպատակին գործածուի հետեւեալ կերպով։

Ազգային Պատուիրակութեան միջոցով 30%ը Պոլսոյ Պատրիարքարանին, 20 ը Կիլիկիոյ, 10%ը Հ.Բ.Ը. Միութեան ղրկուի իսկ մնացեալ 40%ը Հանրապետութեան կառավարութեան։

Այս համաձայնութեան մասն է նաեւ, որ հանգանակութեան ընդհանուր արդիւնքէն $ 29,000 միանուագ ղրկուի Թաւրիզի առաջնորդ Ներսէս եպս. Մելիք Թանգեանի, իբր նպաստ Սալմաստի եւ շրջակայից հայ դպրոցներու կրթական գործին։ Ասկից զատ, նկատելով որ երկար ատենէ ի վեր Կովկաս դուրսէն ապրանք չէ ներմուծուած եւ զգեստի վերաբերեալ բաներ դրամով իսկ գտնել կարելի չէ, որոշուած է որ Հանրապետութեան կառավարութեան ղրկուելիք 40 % -ով ասկից զգեստ եւ այլն գնուի եւ ղրկուի։

Կարգադրուած է նմանապէս, որ Ազգային Պատուիրակութեան միջոցաւ Պատրիարքարան, Կիլիկիա եւ Հ.Բ.Ը. Միութեան ղրկուելիք գումարները պիտի կրկնապատկուի Ամերիկեան հաստատութեան մը կողմէ։

Ուստի Հայաստանի ժողովուրդին անունով կոչում կ’ընեմ Ազգային քաղաքական կազմակերպութեանց, Բարեգործականի, եկեղեցիներու Կեդր. Վարչական մարմնոց կարգին ձեզի եւս որ բոլորդ հաւասարապէս նուիրէք ձեր անվերապահ աջակցութիւնը եւ գործօն ծառայութեան բաժինը իմ նախագահութեան ներքեւ կատարուելիք ընդհանուր հանգանակութեան անյետաձգելի գործին։ Ուրախ պիտի ըլլամ ստանալու ձեր հաստատական պատասխանը եւ գործակցութեան պաշտօնական խօսքը որչափ հնար է շուտով։

Յարգանքի ողջոյններով մնամ,

Անդրանիկ

Եւ ուրեմն, պարոն նախարար, պարզապէս հեռացէ՛ք, գնացէք տուն և հայոց պատմութիւն սովորէք, նորից թերևս ձեր գիտական կոչումին պէտք կը գայ։

ԱՐՄԻՆԷ ՄՈՔՈՅԵԱՆ ԹԱՇՃԵԱՆ