Կարծում էի՝ այս տարի շատ ավելի արմատական դիսկուրսով և ակտիվ Հայկական սփյուռք կլինի. Մահչուփյան

Թուրքիայի վարչապետ Ահմեդ Դավութօղլուի հայ խորհրդական Էթիեն Մահչուփյանը հարցազրույց է տվել հայկական «Ակօս» թերթին:

-Տեսնում ենք, որ վարչապետ  Դավութօղլուն և նախագահ Էրդողանը 2015-ի և Հայկական սփյուռքի վերաբերյալ տարբեր մոտեցումներ ունեն: Մի կողմից` վարչապետն ասում է` «Հայկական սփյուռքը մեր սփյուռքն է», մյուս կողմից` նախագահ Էրդողանը Սփյուռքի դեմ սուր հայտարարոթյուններ է անում:  Ինչպե՞ս եք բացատրում այդ տարբերությունները:

-Խոսում ենք իրենց պրոյեկտորները տարբեր ուղղություններով շրջած երկու մարդու մասին: Թայիփ Էրդողանը՝ որպես քաղաքական գործիչ, թե’ ժամանակի, թե’ առկա էթնիկ ինքնությունների միջև հավասարակշռության մեխանիզմների նկատմամբ ծայրաստիճան զգույշ է, նա այդ հարցում փորձում է ռիսկի չդիմել: Որպես մարդ՝ գուցե Դավութօղլուի նման է նայում հարցին, սակայն, որպես քաղաքական գործիչ, «ի՞նչ կբերի, ի՞նչ կտանի, ինչո՞ւ հիմա» և այլ հարցեր է տալիս: Նման հարցերի դեպքում էլ միջոցներ է ձեռնարկում հնարավոր բոլոր վնասակար մեխանիզմների դեմ:

-Այս դեպքում ի՞նչ վնասի հավանականության մասին է խոսքը:

-Ընտրությունների ժամանակ Միջին Անատոլիայում «Արդարություն և զարգացում» և «Ազգային շարժում» կուսակցությունների միջև ձայների 4 տոկոս տարբերությունը շատ կարևոր է: Հունիսի 7-ին կայանալիք ընտրությունները որոշելու են առաջիկա 10 տարին:  Ըստ Էրդողանի՝ ոչինչ ավելի կարևոր չէ, որքան առաջիկա 10 տարին: Մյուս կողմից`  Դավութօղլուին միանգամայն մարդկային և պատմական հարցեր ուղղելիս, օրինակ՝ «այս բանի վերականգնումն ինչպե՞ս է լինելու», պատասխանում է. «Սփյուռքը մեր սփյուռքն է»:

-Ի՞նչ  նպատակ է հետապնդում Չանաքքալեի ճակատամարտի միջոցառումներն այս տարի ապրիլի 24-ին տեղափոխելը:

-«Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունն  ունի 22 միլիոն քվեարկող: Քվեներից առնվազն 10 միլիոնը ազգայնամոլներինն է: Եթե այդ կուսակցությունը ձայների 20 տոկոսը ստանար, այդ դեպքում շատ հարցերի շուրջ ավելի պարզ կարող էր խոսել, սակայն, որպես 50 տոկոս ձայն ստացող կուսակցություն, ստիպված է իր օգտին քվեարկած բոլոր հատվածների զգայունությունը հաշվի առնել: Այդ տարբեր հատվածներին նա չի ասում, թե դու էլ, դու էլ ճիշտ ես: Այս տեսանկյունից առանձնահատուկ է Չանաքքալեն: Այդ պատերազմը հանրապետության ստեղծումից առաջ տեղի ունեցած և բազմազգ կայսրության պատմության մի մասն է: Այնտեղ մահացածների  թվում են հույներ, հայեր, հրեաներ, կարճ ասած՝ բոլորը: Մյուս կողմից էլ`  ազնակների` ավստրալացիների, նորզելանդացիների նման ժողովուրդներ կան, ովքեր ևս եղել են պատերազմի զոհ: Բազմակարծության և գլոբալ հիմքի վրա  հավասարակշռություն է ստեղծում: Այն չի ստեղծվում թուրքական ազգայնամոլության վրա, չպետք է անտեսել սա:

-Նախորդ տարի Էրդողանի «ցավակցական ուղերձը» Թուրքիայի և միջազգային մամուլի համար ապշեցուցիչ էր: Ակնկալո՞ւմ եք, արդյոք, որ այս տարի նախագահը կամ վարչապետը նմանատիպ վերաբերմունք կցուցաբերեն:

-«Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունը սկզբում «ցավակցական ուղերձով», հետո էլ վարչապետը՝ Հրանտ Դինքի մասին նամակով բարձրացրեցին նշաձողը: Այս տարի ապրիլի 24-ին էլ այդպիսի ակնկալիք կա, սակայն չգիտենք՝ կլինի, թե՝ ոչ: Հետին պլանում կարող է ինչ-որ բան նախապատրաստվում է, սակայն ես դրանից տեղյակ չեմ: Եթե անգամ նման բան լինի, տոնայնությունն այնքան էլ չի տարբերվի: Այդ հայտարարությունը չի բավարարի աշխարհի հայերի ակնկալիքները: Իմ կարծիքով՝ նման իրադարձությունների ժամանակ կարևորը ետ քայլ չանելն է ու, քիչ թե շատ, միասին առաջ գնալը: Սփյուռքն այսօր իմ ակնկալածից շատ ավելի մեղմ վերաբերմունք է ցուցաբերում: Կարծում էի, որ այս տարի շատ ավելի արմատական դիսկուրսով և ակտիվ Սփյուռք կլինի: Սփյուռքն այժմ շատ ավելի հանգիստ և սառնությամբ է քննարկում հարցը: Այդ ոգեւորիչ հանգամանքը կնպաստի, որ Թուրքիան առաջին պլան դուրս գա:

-Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում ընտրություններում երեք կուսակցություններից էլ հայ թեկնածուների առաջադրումը: Ձեզ զարմացրե՞լ է Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության կողմից հային` որպես առաջնահերթ թեկնածու առաջադրելը:

- Առաջնահերթ թեկնածությունը միշտ խորհրդանշական արժեք ունի, դրա համար էլ ինձ դուր եկավ: Ի վերջո, չեմ ցանկանա, որ խորհրդարանում միայն մեկ հայ լինի:

-Ինչո՞ւ:

-Նախ` այն բանի համար, որ հայերը տարբեր մտածողություն ունեցող հասարակություն են, և երկրորդ` ամբողջ բեռը մի հոգի չի կարող կրել: Այդ պատճառով էլ լավ է, որ երեք կուսակցություններն էլ տարբեր, միմյանց չնմանվող թեկնածուներ են առաջադրել: Հուսով եմ՝ երեքն էլ կընտրվեն:

-Ակնկալվում էր, որ Դուք էլ «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության թեկնածու կառաջադրվեք: Ինչո՞ւ դա չիրականացավ:

- Եթե Ահմեդ Դավութօղլուն մտածեր, որ ես, որպես պատգամավոր, ավելի օգտակար կլինեմ, կառաջադրեր իմ թեկնածությունը, և ես կընդունեի դա: Իմ անձնական կարծիքով՝ խորհրդարանում իմ` պատգամավոր լինելը Թուրքիայի համար ինչ-որ հատուկ ներդրում չի լինի: Դրա համար էլ  ինքս թեկնածու լինելու ցանկություն չունեմ:

-Ի՞նչ կարծիք ունեք Հռոմի պապի՝ ապրիլի 12-ին Վատիկանում մատուցած պատարագի ընթացքում 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ հայտարարությունների մասին:

-Պապը, լինելով արևմտյան հաստատության ղեկավար և հոգևոր հատկանիշների տեր, ստիպված էր 1915 թվականի վերաբերյալ նման հայտարարություններ անել: Որքանով ես եմ նկատել, այդքանը նա ասել է հնարավորինս քաղաքական կերպով: Նա խոսել է 1915 թվականի ցեղասպանության լինելու մասին, ինչն իրականում էլ այդպես է: Ճիշտն ասած, որպես հայ` կարծում եմ, որ այնքան էլ կարևոր չէ, թե ինչ է ասել: Վերջապես, նա ինքն իր ուսերի հոգևոր բեռն ու հասարակական ակնկալիքները պատշաճ կերպով փորձել է արդարացնել:

Թարգմանությունը՝ Արազ Գայմագամյանի