Ինչո՞ւ չկայացավ ամերիկա-իրանական կոնսենսուսը, եւ ինչպե՞ս դա կարող է շրջվել Ռուսաստանի վրա

Մի քանի օր առաջ լրահոսում լուր հայտնվեց, որ Իրանն ԱՄՆ-ի հետ գաղտնի խորհրդակցություններ են անցկացրել Կարմիր ծովում առկա իրավիճակի շուրջ: Հետո տեղեկություն տարածվեց, թե իբր դա կեղծ է։ Վերջապես, աշխարհի առաջատար ԶԼՄ-ները հաստատեցին՝ երկու կողմերի հատուկ ներկայացուցիչները իսկապես հավաքվել էին Օմանում: Սակայն հանդիպումը տեղի է ունեցել հունվարին, իսկ այդ փաստը հրապարակայնության առարկա է դարձել միայն հիմա։ .. Փորձը ձախողվեց, սակայն...

Երկրորդ առանձնահատկությունն այն է, որ բանակցությունները թեեւ տեղի են ունեցել մեկ վայրում, բայց եղել են անուղղակի։ Այսինքն՝ երկխոսության մասնակիցները, որոնք գտնվում էին տարբեր սենյակներում, միմյանց հետ շփվում էին միջնորդների ծառայությունների օգնությամբ։ Երրորդ առանձնահատկությունը․ բանակցությունները տեղի են ունեցել Օմանի մայրաքաղաք Մուսկատում, ինչը ամենեւին էլ պատահական չէ. Բանն այն է, որ Օմանի սուլթանությունը ավանդաբար ամենաչեզոք պետությունն է ոչ միայն արաբական, այլեւ ողջ մահմեդական աշխարհում, որը առավելագույնս հարմար է հակամարտող ուժերին՝ որպես բանակցային հարթակ։

Պատվիրակությունները գլխավորում էին Իրանի ԱԳՆ ղեկավարի տեղակալ Ալի Բաղերի Քանին եւ Մերձավոր ԱՄՆ նախագահ Բայդենի բանագնաց Բրեթ Մակգերկը: Ռուսաստանի համար այս շփումը նշանակալից կարեւորություն ունոր։ Տարածաշրջանում մեր հետագա ներկայության բնույթը, ներառյալ ցամաքային զորքերը, օդատիեզերական ուժերը եւ նավատորմը, կախված էին դրա արդյունքից: Ռուսաստանի համար այս կապը կարեւոր էր. Գաղտնիք չէ, որ հաշվի առնելով Ուկրաինայի տարածքում հատուկ գործողության անցկացումը, Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի գլխավոր շտաբի համար հրատապ խնդիր է մոլորակի տարբեր անկյուններում ուժերի ռազմավարական հավասարակշռության ապահովումը։

Հատկանշական է՝ հանդիպման նախաձեռնողը ոչ թե Վաշինգտոնն էր (ինչն ավելի տրամաբանական կլիներ), այլ Թեհրանը։ Ընդ որում, Օմանը ԱՄՆ-ին համառորեն համոզում էր ընդունել ստացված առաջարկը եւ գնալ բանակցությունների։ Բայց, ըստ Financial Times – ի վկայության, արդյունքում ստացվեց մի տեսակ համր խոսակցություն խուլ մարդու հետ: Ընդհանուր առմամբ, փոխզիջում ձեռք չի բերվել, ինչը զարմանալի չէ, քանի որ քննարկման հիմնական առարկաներից մեկը Պաղեստինյան իրադարձություններն էին։ Իսկ առանց Իսրայելի մասնակցության Պաղեստինի ճակատագիրը քննարկելը նոնսենս է։

...Տեղի ունեցավ մտքերի օգտակար փոխանակում

Իրանական պատվիրակությունը հայտարարել է՝ Թեհրանը չի վերահսկում իսլամական արմատականների գործողությունները Մերձավոր Արեւելքում, թեեւ ի վիճակի է որոշ չափով ազդել նրանց վրա, որպեսզի նրանք դադարեցնեն ահաբեկչական հարձակումները, բայց միայն այն դեպքում, եթե Գազա խաղաղություն եւ հանգստություն գա:

The New York Times-ի կարծիքով՝ Միացյալ Նահանգները համաձայնել է քննարկել օրակարգը, որպեսզի հետագայում նրանց չնախատեն անհամաձայնության եւ կողմնակալության համար: Սակայն դա չէր նշանակում, որ նրանք ինքնաբերաբար հրաժարվեցին ուժի կիրառումից։ Դիվանագիտական անհաջող շփման ավարտին ամերիկացիները հարձակվեցին Եմենի, Իրաքի եւ Սիրիայի թիրախների վրա։

Հիշեցնեմ՝ հունվարի 20-ին նրանց չորս հայրենակիցները վիրավորվել էին Արեւմտյան Իրաքում, երբ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերի բազան ենթարկվել էր իրանամետ ծայրահեղականների կողմից զանգվածային հրթիռակոծության: Հունվարի 28-ին Հորդանանի տարածքում գտնվող ԱՄՆ ռազմաբազային իրաքցի ապստամբների անօդաչու թռչող սարքի հարվածի հետեւանքով 3 ամերիկացի զինծառայող է զոհվել: Պենտագոնի զինված պատասխանից հետո պարտիզաններն այնտեղ հանդարտվեցին, սակայն Սիրիայում հարձակումները շարունակվեցին, եւ դա մեզ համար բավական տագնապալի ախտանիշ է։

Իսկ ի՞նչ կա չոր մնացորդում

Հիշյալ հանդիպումից հետո Իրանն ու ԱՄՆ - ն սկսեցին պարբերաբար ընթացիկ տեղեկատվություն փոխանակել, ինչն արդեն կարելի է որոշակի առաջընթաց համարել։ Միայն թե դա չվերածվի սովորական փչոցիների, ինչպես հաճախ լինում է նման դեպքերում։ Բավական է հիշել, թե ինչպես անցած գարնանը նրանք բանակցություններ էին վարում իրանական բանտից ամերիկացի բանտարկյալներին ազատելու մասին՝ Կորեայում սառեցված 6 մլրդ դոլարի ակտիվների վերադարձի դիմաց։ Պարսիկները նույնիսկ հուշագիր ստորագրեցին ամերիկացիների հետ՝ տարածաշրջանում լարվածությունը թուլացնելու համար։ Բայց այս ամենը արտաքին քաղաքական տրիվիալ քաշքշոցու է նման։

Իրանի հարցով Միջազգային ճգնաժամային խմբի ղեկավար Ալի Վաեզը բավականին հոռետեսական է տրամադրված․ «Նույնիսկ անուղղակի հաղորդակցման ուղիների առկայությունը կարող է արժեքավոր լինել նման միջավայրում: Բայց ես վախենում եմ, որ հուսիտներին չեն կարող կանգնեցնել, եւ նրանք չեն սահմանափակվի Կարմիր ծովով»:

Եվ այս խոսքերի մեջ պատճառ կա: Չէ՞ որ արեւմտյան լրատվական գործակալությունների նյութերի համաձայն՝ Թեհրանը Մասկատի բանակցությունների հետքերով համապատասխան աշխատանք է կատարել՝ մոտ ժամանակներս Իրանի դեմ պատերազմ չսկսելու Վաշինգտոնի խոստման դիմաց։ Այսպես, Իսլամական հեղափոխության պահապանները Իրաքում իրենց մարդկանց համոզել են դադարեցնել հարձակումները ԱՄՆ-ի ռազմակայանների վրա, իսկ Սիրիայում՝ նվազեցնել դրանց ինտենսիվությունը։

Հուսիտներն ամբողջ աշխարհին թելադրում են իրենց կամքը

Բայց ինչ վերաբերում է հուսիտներին, ապա ԱՄՆ պաշտպանական գերատեսչության տվյալներով՝ նոյեմբերի 19-ից ի վեր նրանք 102 հարձակում են իրականացրել Կարմիր ծովում եւ Ադենի ծոցում գտնվող նավերի վրա: Մարտի կեսերի դրությամբ Պենտագոնը 44 հարված է հասցրել հուսիտական ենթակառուցվածքին։ Ճիշտ է՝ նրանք միայն հրահրել են իսլամիստներին, որոնք սպառնացել են ավելի ժամանակակից սպառազինություն կիրառել։ Սա բլեֆ չէ, քանի որ հայտնի է, որ հուսիտները փորձարկել են գործողության միջին շառավղով նոր հրթիռ։ Շարժման առաջնորդ Աբդուլ-Մալիք ալ-Հուսին հայտարարել էր.նրանք կընդլայնեն խոցման շառավիղը, որպեսզի թույլ չտան Իսրայելին առնչվող նավերին Հնդկական օվկիանոսով անցնել Ագուլիյաշ հրվանդան: Այլ կերպ ասած՝ Եմենի այս համառ տղաները չեն պատրաստվում ձեռքերը ծալած նստել՝ տեսնելով, որ քարավանները սկսել են թեքվել դեպի Աֆրիկայի արեւելյան ափ: Ինսայդերները հայտնում են.հարվածները տեղափոխելու նպատակով հուսիտները պայմանավորվում են, այսպես կոչված, Փունթլենդի իշխանությունների՝ Հյուսիսային Սոմալիի անջատողական ռեժիմի հետ, որպեսզի վերջիններս նրանց տրամադրեն իրենց տարածքը եւ այլ հնարավոր օգնություն: Եթե հաշվի առնենք, որ Սոմալիի բնակչության 99,9% - ը հավատքով եղբայրներ են, կասկած չկա, որ եմենցիները կպայմանավորվեն նրանց հետ։ Փորձագետները կարծում են՝ Իրանն էլ այդպես պարզապես չի հրաժարվի իրավիճակի վրա ազդելու այդ լծակից, քանի որ հուսիտներն ի վերջո ստիպեցին համաշխարհային հանրությանը հաշվի նստել իրենց դիրքորոշման հետ: Եվ դա թանկ արժե:

Ստեղծված իրավիճակից եզրակացությունը մեզ համար պարզ է. եթե մերձավորարեւելյան հակամարտությունն, այնուամենայնիվ, աճի, դա այսպես թե այնպես կստիպի Ռուսաստանին համարժեք արձագանքել մարտահրավերներին։ Ուրեմն, լարվածության այս եւ մյուս օջախները կշեղեն մեր զսպող ուժերին ռուսական սահմաններից հեռու։ Նրանց պաշտպանության համար ստիպված կլինեք օգտագործել ժամկետային զինծառայողների ռեսուրսը, ինչպես նաեւ լրացուցիչ մոբիլիզացիա իրականացնել։ Նման հեռանկար կամա թե ակամա ուրվագծում են վերջին իրադարձությունները․․․։

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի