Բայդենին ուղղված հանրահայտ մարդկանց նամակում ադրբեջանցուն սխալմամբ ավելացրել են Գազայի պատանդներին

Մենք բոլորս հետևում ենք Իսրայելում և Գազայում տեղի ունեցող սրտաճմլիկ իրադարձություններին, որտեղ զոհվում են հազարավոր անմեղ մարդիկ, իսկ հարյուրավորները պատանդ են վերցվել ՀԱՄԱՍ-ի կողմից։ Ես դատապարտում եմ բոլոր սպանությունները և պատանդառությունները՝ անկախ ազգությունից, ռասայական կամ կրոնական պատկանելությունից։

Պատմության ընթացքում, որպես զանգվածային սպանությունների և ցեղասպանության զոհեր, հայերը լավ են հասկանում մասշտաբային սպանությունների ողբերգական հետևանքները: 2020 թվականի Արցախյան պատերազմից առաջ, ընթացքում և դրանից հետո ադրբեջանցիների կողմից իրականացվել են ամենասարսափելի հանցագործությունները հազարավոր հայ զինվորների և խաղաղ բնակչության նկատմամբ։

Պատերազմի ավարտին Հայաստանը, Ադրբեջանը և Ռուսաստանը ստորագրեցին համաձայնագիր, որով կոչ էր արվում փոխանակել բոլոր ռազմագերիներին։ Հայաստանը կատարեց հանձնառության իր բաժինը՝ անհապաղ ազատ արձակելով բոլոր ադրբեջանցի գերիներին, մինչդեռ Ադրբեջանը երեք տարի անց դեռ գերության մեջ է պահում տասնյակ հայերի։ Ոչ ոք չգիտի նրանց ստույգ թիվը։ Այս կալանավորներին ապօրինի կերպով դատել և դատապարտել են երկարաժամկետ ազատազրկման՝ խախտելով ոչ միայն 2020 թվականի համաձայնագիրը, այլև Ժնևի կոնվենցիան։ Հայ բանտարկյալները ենթարկվել են խոշտանգումների և անհայտ թվով սպանվել ադրբեջանական բանտերում:

Ավելի մտահոգիչ է, որ անցյալ ամիս Արցախը բռնագրավելուց հետո Ադրբեջանը գերի վերցրեց Արցախի կառավարության ութ բարձրաստիճան պաշտոնյաների, այդ թվում՝ երեք նախկին նախագահներին, նախկին պետնախարարին, պաշտպանության և արտաքին գործերի նախարարներին, բանակի հրամանատարի տեղակալին և Արցախի խորհրդարանի նախագահին։ Նրանք բոլորը պահվում են որպես պատանդներ՝ առանց որևէ հույսի, որ շուտով ազատ կարձակվեն:

Անդրադառնալով 2023 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելում ՀԱՄԱՍ-ի կողմից գերեվարված ավելի քան 200 պատանդների ողբերգական իրավիճակին, ես աջակցում եմ բոլոր այն ջանքերին, որոնք ուղղված են այդ պատանդներին հնարավորինս շուտ ազատ արձակելուն: Մի քանի հարյուր հոլիվուդյան հայտնիներ, այդ թվում՝ Մադոննան, Քրիս Ռոքը, Ջասթին Թիմբերլեյքը, Գվինեթ Փելթրոուն, Ջերի Սայնֆելդը և Թայլեր Փերին ստորագրել են նախագահ Ջո Բայդենին ուղղված համատեղ նամակ՝ կոչ անելով նրան «կանգ չառնել, քանի դեռ բոլոր պատանդները ազատ չեն արձակվել»։

Անցյալ շաբաթ տարբեր ժամանցային ամսագրերում և կայքերում հայտնվեց մի հոդված, որը հրապարակել էր Բայդենին ուղղված հանրահայտների ստորագրած նամակը։ Այս մասին մամուլի հաղորդագրությունը լրատվամիջոցներին տարածել էր Լոս Անջելեսում գործող PR գործակալության Principal Communications Groupի կառավարման գործընկեր Մելիսա Ցուկերմանը: Չնայած քարոզարշավի նախաձեռնողների բարի մտադրություններին՝ մի ցավալի սխալ նսեմացրեց ողջունելի ջանքերը:

Նամակը ներառում էր մի պարբերություն, որտեղ ասվում էր. «Մենք կոչ ենք անում բոլորին կանգ չառնել, քանի դեռ բոլոր պատանդներն ազատ չեն արձակվել: Ոչ ոք չպետք է պատանդ մնա, անկախ նրանից, թե նա ամերիկացի է, արգենտինացի, ավստրալիացի, ադրբեջանցի, բրազիլացի, բրիտանացի, կանադացի, չիլիացի, չինացի, դանիացի, հոլանդացի, էրիթրեացի, ֆիլիպինցի, ֆրանսիացի, գերմանացի, հնդիկ, իսրայելցի, իտալացի, ղազախ, մեքսիկացի, պանամացի, պարագվայցի, պերուացի, լեհ, պորտուգալացի, ռումինացի, ռուս, հարավաֆրիկացի, իսպանացի, շրիլանկացի, թայիլանդցի, ուկրաինացի, ուզբեկ, թե այլ, մենք պետք է նրանց բոլորին տուն բերենք»:

Ես ողջունում եմ հանրահայտներին, տիկին Ցուկերմանին և բոլոր մյուսներին, որոնք իրենց մասնակցությունն են ունեցել նախագահ Բայդենին ուղղված նամակի պատրաստման գործում: Սակայն ես զարմացա, երբ գերի ընկած ազգությունների ցանկում տեսա «ադրբեջանցի» պատանդների մասին հիշատակում։ Քանի որ ես չէի լսել, որ ՀԱՄԱՍ-ի կողմից Իսրայելից որևէ ադրբեջանցի է առևանգվել, հետաքրքրվեցի, թե արդյոք այդ տեղեկությունը ճի՞շտ է։ Ուստի, ես նամակ ուղարկեցի տիկին Ցուկերմանին, որում հարցրեցի ադրբեջանցի պատանդի հիշատակման իսկության մասին: Նա չպատասխանեց իմ էլեկտրոնային նամակին: Նա նաև անտեսեց իմ երկրորդ էլեկտրոնային նամակին, ինչպես նաև հեռախոսային հաղորդագրությունը, որը թողել էի նրա համար:

Հավելյալ ուսումնասիրություններ կատարելով՝ ես պարզեցի, որ որևէ տեղեկություն չկա ադրբեջանցի պատանդի մասին, բացառությամբ ութ ադրբեջանցիների, որոնցից երկուսը ադրբեջանա-իսրայելական երկքաղաքացիներ էին, որոնք, ցավոք, սպանվել էին ՀԱՄԱՍ-ի կողմից հարձակման ժամանակ:

Այնուհետև ես կապ հաստատեցի նամակը ստորագրած հանրահայտներից մեկի ներկայացուցչի հետ և հարցրեցի նրան, թե արդյոք նա որևէ բան գիտի ՀԱՄԱՍ-ի կողմից ադրբեջանցու պատանդ վերցվելու մասին: Հանրահայտ անձի ներկայացուցիչն ինձ ասաց, որ իր հաճախորդի կողմից ստորագրված նամակի տարբերակում ադրբեջանցու կամ որևէ այլ ազգության մասին խոսք չի եղել: Երբ ես նրան ուղարկեցի լրատվամիջոցներում հրապարակված նամակի պատճենը, նա ցնցվեց՝ իմանալով, որ տիկին Ցուկերմանի գրասենյակը հանրահայտ մարդկանց խնդրել է ստորագրել նամակի այն տարբերակը, որը չէր ներառում 33 ազգությունների անունները: Այնուհետև տիկին Ցուկերմանի գրասենյակը նախագահ Բայդենին ուղարկել է նամակի փոփոխված տարբերակը՝ առանց հանրահայտներին ասելու, որ այն, ինչ նրանք ստորագրել են, չի ուղարկվել Սպիտակ տուն։ Ցավոք, այս հանրահայտները նամակի փոփոխության մասին տեղեկացված չեն եղել ոչ այն ստորագրելուց առաջ, ոչ էլ դրանից հետո: Սա չափազանց ոչ պրոֆեսիոնալ և ոչ էթիկական է:

Այսպիսով, Ադրբեջանը սխալմամբ ներառվել է նախագահ Բայդենին ուղղված նամակում՝ իր քաղաքացիներին պատանդառության զոհ դարձնելով, մինչդեռ Ադրբեջանն է մեղավոր հայերին պատանդ վերցնելու մեջ։ Ցավոք, տիկին Ցուկերմանն անտեսեց իմ բոլոր փորձերը՝ պարզելու նրանից, թե ինչպես կարող էր նման սխալ լինել, և ինչո՞ւ ջանք չգործադրվեց այն ուղղելու կամ գոնե պատշաճ բացատրություն տալու համար: Որքան գիտեմ, ադրբեջանցի պատանդներ Գազայում կամ աշխարհի որևէ այլ վայրում չկան։ Եթե ես սխալվում եմ, տիկին Ցուկերմանը բազմաթիվ հնարավորություններ ուներ շտկելու իմ տեղեկությունը, բայց հրաժարվեց դա անել:

Ի վերջո, նամակում ասվում էր. «Ոչ ոք չպետք է պատանդ մնա» (www.NoHostageLeftBehind.com), ինչը ենթադրում է, որ աշխարհի բոլոր պատանդները, անկախ նրանից, թե ով է նրանց գերել և որտեղ էլ որ լինեն, պետք է ազատ արձակվեն: Նման համապարփակ խնդրանքը պետք է վերաբերեր նաև Ադրբեջանում պահվող տասնյակ հայ պատանդներին։
Միայն այն ժամանակ, երբ մենք հոգ ենք տանում բոլոր պատանդների մասին առանց որևէ տարբերության, կարող ենք պնդել, որ մենք իսկական մարդասերներ ենք:

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի