Ռուսաստանի ու Թուրքիայի հակադիր բևեռները. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․

ԽՍՀՄ փլուզումից ի վեր Արևմուտք-Ռուսաստան հարաբերությունները ներկայում գտնվում են ամենացածր մակարդակի վրա։ Ավելին ասենք՝ ամենաթշնամական մակարդակի վրա: Ուկրաինական պատերազմին զուգահեռ խորանում է նաև տնտեսական դիմակայությունը, Արևմուտքը ժամանակի ընթացքում նոր պատժամիջոցներ է սահմանում Ռուսաստանի նկատմամբ։ Ճիշտ է՝ Թուրքիան փորձում է Արևմուտքից որոշակի անկախ քաղաքականություն վարել, ու դեռևս Ռուսաստանն ու Թուրքիան տարբեր հարցերի շուրջ կարողանում են պայմանավորվել, այնուամենայնիվ, այս երկու երկրների շահերը երկարաժամկետ առումով բախվում են միմյանց։ Թուրքիան շարունակում է մնալ ՆԱՏՕ-ի ամենաառանցքային երկրներից մեկը, իսկ Հյուսիսատլանտյան դաշինքը Ռուսաստանին հակադիր ռազմաքաղաքական միավորում է։ Եվ դժվար է պատկերացնել, թե երբևէ հնարավոր է, որ Թուրքիան ու Ռուսաստանը հայտնվեն մեկ ռազմաքաղաքական բլոկում։

Սա նաև ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցիչն է բարձրաձայնում՝ նշելով, թե իրենք երբեք չեն մոռանում, որ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է: Ինչքան էլ Անկարան փորձի իր ինքնուրույն խաղը տանել, միևնույնն է, մնալու է որպես Արևմուտքի ռազմաքաղաքական կցորդը։ Այլ հարց է, որ Թուրքիան շատ լուրջ հավակնություններ ունի՝ առաջին հերթին կապված Հարավային Կովկասի, ապա նաև Միջին Ասիայի հետ։ Թուրքիան, առաջնորդվելով պանթուրքական ծրագրերով, փորձում է իր հարկի տակ հավաքել բոլոր թյուրքալեզու երկրներին ու ժողովուրդներին և այդպիսով միջազգային հարաբերություններում դառնալ խոշոր խաղացող՝ թելադրելով իր խաղի կանոնները։ Իսկ այսպիսի հավակնությունները հակադրվում են հետխորհրդային պետություններն իր շուրջը համախմբելու Մոսկվայի օրակարգին։ Բնական է, որ այս պարագայում Թուրքիան ու Ռուսաստանը միայն մրցակիցներ կարող են լինել։

Իսկ այն, որ թուրքական բանակի անվտանգային մոդելը ներդրվում է Ադրբեջանում, փաստացի նշանակում է ՆԱՏՕ-ի անվտանգային համակարգի մուտք դեպի Ադրբեջան։ Թուրքիայի հիմնական խնդիրն է տարածաշրջանից Ռուսաստանին դուրս մղելը։ Դրա համար էլ Էրդողանը հայտարարում է, թե 2025 թվականին ռուս խաղաղապահները պետք է հեռանան Լեռնային Ղարաբաղից այն դեպքում, երբ Թուրքիան այդ հարցում ձայնի որևէ իրավունք չունի և նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության կողմ չէ։ Մյուս կողմից էլ՝ Թուրքիան խորացնում է ռազմատեխնիկական համագործակցությունն Արևմուտքի ու Ուկրաինայի հետ՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ եթե Ռուսաստանն անհաջողություններ ունենա Ուկրաինայում կամ թուլանա, ապա դրանից առաջին օգտվողն ինքն է լինելու։ Ինչպես ժամանակին Ստալինգրադի ճակատամարտի ելքին էր Թուրքիան սպասում Հարավային Կովկաս ներխուժելու համար, այնպես էլ հիմա ատամները սրած սպասում է ուկրաինական ճակատում Ռուսաստանի անհաջողություններին։

Հարմար իրավիճակի դեպքում Թուրքիան Ադրբեջանի միջոցով նոր ագրեսիա կսկսի Հայաստանի դեմ՝ փորձելով Ռուսաստանի դեմ նոր ճակատ բացել, ապա նաև վերջ դնել ՀԱՊԿ-ին՝ որպես առանձին անվտանգային համակարգի։ Սակայն ամենավատն այն է, որ իրադարձությունների այսպիսի զարգացման հնարավորությունը մեծապես թերագնահատվում է։ Հայաստանը տարբեր զիջումների ու հատկապես Թուրքիային սիրաշահելու արդյունքում կարող է ինչ-որ ձևով մի կերպ գոյատևել, բայց եթե Թուրքիան վերջնականապես հաստատվեց Հարավային Կովկասում, ապա շուտով սողոսկելու է նաև Հյուսիսային Կովկաս ու Միջին Ասիա, ու մահմեդական ժողովուրդների հուզումներ հրահրելու միջոցով Ռուսաստանի քայքայման գործընթաց է սկսվելու։ Չեչենական պատերազմները նրա վկայությունն են, որ չպետք է բացառել նման գործընթացների կրկնությունը նաև մեր օրերում։ Պատահական չէ, որ «Ազգայնական շարժում» կուսակցության առաջնորդ Դևլեթ Բահչելին Էրդողանին նվիրել էր «Թուրքական աշխարհի քարտեզը», որտեղ ներառված են մի շարք ռուսական շրջաններ՝ Դաղստանից ու Օրենբուրգի մարզից մինչև Ալթայ ու Յակուտիա: Այդ քարտեզը լիովին արտացոլում է ժամանակակից Թուրքիայի արտաքին քաղաքական իդեա-ֆիքսերը։

Որոշ իմաստով ուկրաինական ճակատում անհաջողության դեպքում Ռուսաստանի համար այնպիսի մեծ սպառնալիք չկա, ինչպիսին ներսից Ռուսաստանի քայքայում ենթադրող թուրքական հավակնություններն են։ Եվ միայն Հայաստանն է, որ կարող է զսպել Թուրքիայի առաջխաղացումը, քանի որ եթե Հայաստանի հարցում Անկարան լուրջ դիմադրության հանդիպի, ապա ստիպված կլինի հետ քաշվել՝ հրաժարվելով իր մեծազդու ծրագրերից։ Ուստի ռուսական կողմը, իր կենսական ու ռազմավարական շահերից ելնելով, պետք է անհապաղ աջակցի իր դաշնակցին, որպեսզի Հայաստանը կուլ չգնա թուրքական պահանջներին, ու թույլ չտա, որ Թուրքիան իր ոտքը պնդացնի Հարավային Կովկասում։

Ճիշտ է՝ ներկա պահին Արևմուտքի կողմից ճնշումների ենթարկվելով՝ ՌԴ-ն տարբեր երկրների, այդ թվում՝ Թուրքիայի հետ համագործակցության կարիքն ունի, բայց պետք է իրադարձություններին նայել երկարաժամկետ հեռանկարների ու ռազմավարական դասավորության տեսանկյունից, այլ ոչ թե առաջնորդվել պահի թելադրանքով։ Այս ամենը հաշվի առնելով՝ ռուսական վերնախավը պետք է շտապ գործի, քանի որ վաղն արդեն կարող է ուշ լինել, երբ Ռուսաստանը կկանգնի այնպիսի փաստի առաջ, որ Թուրքիայի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում ավելի ուժեղ կլինի, քան Ռուսաստանինը։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում