Միջուկային զսպման քաղաքականությունը ԱՄՆ ռազմավարական փաստաթղթերում

Աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական անկայուն զարգացումները, միջպետական, միջտարածաշրջանային ​​հակասությունների սրումը և հակամարտությունների աճը հանգեցրել են ռազմական ուժի կիրառմանը:

Միջուկային տերությունները շարունակում են ընդլայնել, դիվերսիֆիկացնել իրենց միջուկային հնարավորությունները՝ ներառելով նոր և ապակայունացնող համակարգեր, ինչպես նաև ոչ միջուկային հնարավորություններ, որոնք կարող են օգտագործվել ռազմավարական հարձակումներ իրականացնելու համար:

Աշխարհում աճում է միջուկային զենքի կիրառման սպառնալիքը։

2022-ի հոկտեմբերի 27-ին ԱՄՆ պաշտպանության դեպարտամենտը հրապարակել է ռազմավարական երեք փաստաթղթերի հրապարակային տարբերակները՝ ազգային պաշտպանության ռազմավարությունը /NDS/, միջուկային դիրքի վերանայումը /NPR/ և հակահրթիռային պաշտպանության վերանայումը /MDR/:

ԱՄՆ միջուկային դիրքորոշման վերանայումը (NPR) նկարագրում է Միացյալ Նահանգների միջուկային ռազմավարությունը, քաղաքականությունը, դիրքորոշումը և ուժերը, որոնք աջակցում են ազգային անվտանգության ռազմավարությանը (NSS) և ազգային պաշտպանության ռազմավարությանը (NDS):

ԱՄՆ 2022-ի միջուկային փաստաթղթում առանձնակի նշվում է, որ մինչև 2030-ական թվականները Միացյալ Նահանգներն իր պատմության մեջ առաջին անգամ կհանդիպի երկու խոշոր միջուկային տերությունների՝ որպես ռազմավարական մրցակիցների և պոտենցիալ հակառակորդների: Սա նոր շեշտադրումներ կստեղծի կայունության նկատմամբ և նոր մարտահրավերներ՝ զսպման, սպառազինությունների վերահսկման և ռիսկերի նվազեցման համար:

Համաձայն փաստաթղթի՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը (ՉԺՀ) Միացյալ Նահանգների պաշտպանական պլանավորման ընդհանուր արագընթաց մարտահրավերն է և ԱՄՆ միջուկային զսպող ուժը գնահատելու աճող գործոնը: ՉԺՀ-ն ձեռնամուխ է իր միջուկային ուժերի հավակնոտ ընդլայնմանը, արդիականացմանն ու դիվերսիֆիկացմանը և նոր միջուկային եռյակի ստեղծմանը: ՉԺՀ-ն, հավանաբար, մտադիր է մինչև տասնամյակի վերջ ունենալ առնվազն 1000 մարտագլխիկ:

Փաստաթղթում առանձնահատուկ նշվում է, որ Ռուսաստանն Ուկրաինայի դեմ ագրեսիա իրականացրել է միջուկային ստվերի ներքո, որը բնութագրվում է անպատասխանատու հարվածներով, միջուկային զորավարժություններով և զանգվածային ոչնչացման զենքի (WMD) հնարավոր կիրառմամբ:

Ռուսաստանն իր ռազմավարության մեջ շարունակում է շեշտը դնել միջուկային զենքի վրա, արդիականացնել և ընդլայնել միջուկային ուժերը:

Ռուսաստանը հաստատակամ մնում է ԱՄՆ-ի մրցակիցը՝ ամենակարող և բազմազան միջուկային ուժերով: Այսօր այն եզակի է իր կողմից ներկայացված ռազմավարական միջուկային ուժերի համակցությամբ:

Փաստաթղթում առանձնահատուկ ընդգծվում է Ռուսաստանի Դաշնության ժամանակակից միջուկային զինանոցը՝ որպես կայուն սպառնալիք Միացյալ Նահանգների, նրա դաշնակիցների ու գործընկերների համար:

Ավելի քան քսան տարի Ռուսաստանը հետապնդում է ռազմական արդիականացման լայնածավալ ծրագիր, որը ներառում է ժառանգված ռազմավարական միջուկային համակարգերի փոխարինումը և միջուկային համակարգերի կայուն ընդլայնումն ու դիվերսիֆիկացումը, որոնք ուղղակի վտանգ են ներկայացնում ՆԱՏՕ-ի և հարևան երկրների համար:

Համաձայն ԱՄՆ-ի միջուկային փաստաթղթային տվյալների՝ ՌԴ միջուկային համակարգերը ներառում են մինչև 1550 տեղակայված միջուկային մարտագլխիկներ ռազմավարական մեքենաների վրա, որոնք սահմանափակված են «New START» (ռազմավարական հարձակողական սպառազինության կրճատման պայմանագիր․ սահմանում է միջուկային երկու գերտերությունների մարտագլխիկների թիվը) պայմանագրով, ինչպես նաև միջուկային ուժեր, որոնք թվային առումով սահմանափակված չեն սպառազինությունների վերահսկման որևէ պայմանագրով: Օրինակ՝ Ռուսաստանն ունի մինչև 2000 ոչ ռազմավարական միջուկային մարտագլխիկների ակտիվ պաշար, որը պայմանագրով սահմանափակված չէ:

Նմանապես Ռուսաստանը տիրապետում է մի քանի նոր միջուկային հզոր համակարգերի, որոնք նախատեսված են ԱՄՆ-ին, դաշնակիցներին և գործընկերներին վտանգի տակ պահելու համար, որոնցից մի քանիսը նույնպես հաշվառված չեն «New START»-ի շրջանակներում:

Հավելենք նաև, որ 2023 թվականի փետրվարի 21-ից Ռուսաստանը սառեցնում է իր մասնակցությունը «New START» պայմանագրում: Ավելին, փաստաթղթում նաև նշվում է, որ ՉԺՀ-ն և Ռուսաստանը հավանաբար ունեն նաև քիմիական և կենսաբանական պատերազմին առնչվող կարողություններ, որոնք վտանգ են ներկայացնում ԱՄՆ-ի, դաշնակիցների և գործընկեր ուժերի, ռազմական գործողությունների և քաղաքացիական բնակչության համար:

Թեև Հյուսիսային Կորեան ՉԺՀ-ի և Ռուսաստանի հետ նույն մասշտաբով մրցակից չէ, այնուամենայնիվ ներկայացնում է նաև զսպման երկընտրանքներ Միացյալ Նահանգների, նրա դաշնակիցների և գործընկերների համար:

Համաձայն միջուկային փաստաթղթի՝ Հյուսիսային Կորեան մշտական սպառնալիք և աճող վտանգ է ներկայացնում ԱՄՆ-ի և հնդկա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի համար, քանի որ այն ընդլայնում, դիվերսիֆիկացնում և բարելավում է իր միջուկային, բալիստիկ հրթիռների և ոչ միջուկային կարողությունները՝ ներառյալ քիմիական զենքի պաշարները: Կորեական թերակղզում ճգնաժամը կամ հակամարտությունը կարող է ներգրավել միջուկային զենք ունեցող մի շարք դերակատարների՝ բարձրացնելով ավելի լայն հակամարտությունների վտանգը:

Հյուսիսային Կորեայի կողմից ԱՄՆ-ի կամ նրա դաշնակիցների ու գործընկերների դեմ ցանկացած միջուկային հարձակում անընդունելի է և կհանգեցնի այդ ռեժիմի կործանմանը։ Չկա որևէ սցենար, որում Կիմ Չեն Ընի ռեժիմը կարող է միջուկային զենք կիրառել և գոյատևել: Միջուկային զենքի օգտագործման դեպքում Հյուսիսային Կորեան կարող է նաև արագ ռազմավարական հարձակումներ իրականացնել Արևելյան Ասիայում: Միացյալ Նահանգների միջուկային զենքերը շարունակում են դեր խաղալ նման հարձակումները կանխելու գործում: Ավելին, պատասխանատվության կենթարկեն ռեժիմին միջուկային զենքի տեխնոլոգիայի, նյութի կամ փորձաքննության ցանկացած փոխանցման համար:

Ներկայում Իրանը միջուկային սպառնալիք չի ներկայացնում, սակայն շարունակում է զարգացնել կարողությունները, որոնք նրան հնարավորություն կտան միջուկային զենք արտադրել: ԱՄՆ-ի հետևողական քաղաքականությունն է Իրանի կողմից տարածաշրջանային ագրեսիան զսպելու համար թույլ չտալ նրան միջուկային զենք ձեռք բերել:

Անդրադառնալով անվտանգության միջավայրի մի շարք մարտահրավերներին՝ Միացյալ Նահանգները հավատարիմ է քայլեր ձեռնարկելու հարցում՝ սպառազինությունների վերահսկման, միջուկային զենքի չտարածման և ռիսկերի նվազեցման ուղղությամբ: ԱՄՆ միջուկային քաղաքականությունը հնարավորություն է տալիս նվազեցնել միջուկային զենքի դերը գլոբալ մակարդակում, ուժեղացնել ռազմավարական կայունությունը, նվազեցնել պատերազմի կամ էսկալացիայի ռիսկերը՝ ապահովելով անվտանգ, արդյունավետ միջուկային զսպման մեխանիզմները:

ԱՄՆ զսպման քաղաքականությունը շարունակում է ձևավորել միջուկային զենքի դերը ԱՄՆ ռազմավարության մեջ.

Զսպել ռազմավարական հարձակումները։

Միացյալ Նահանգները հաստատում է, որ իր միջուկային ուժերը զսպում են ռազմավարական հարձակման բոլոր ձևերը։ Դրանք ծառայում են կանխելու ցանկացած մասշտաբի միջուկային զենքի օգտագործումը, որն ուղղված է ԱՄՆ-ի, դաշնակիցների և գործընկերների տարածքների դեմ ցամաքում, օդում, ծովում կամ տիեզերքում:

Հակառակորդի կողմից միջուկային զենքի ցանկացած կիրառում, անկախ գտնվելու վայրից, հիմնովին կփոխի հակամարտության բնույթը, կստեղծի անվերահսկելի էսկալացիայի ներուժ և կունենա ռազմավարական ազդեցություն: Ուստի պետք է զսպել ինչպես լայնածավալ, այնպես էլ սահմանափակ միջուկային հարձակումները մի շարք հակառակորդներից:

2. Վստահեցնել դաշնակիցներին և գործընկերներին։

ԱՄՆ ռազմավարական փաստաթղթերում /NSS և NDS / պահանջվում է ուժեղացնել անվտանգության կառուցվածքները առանցքային շրջաններում՝ դաշնակիցների և գործընկերների հնարավորությունները լիովին օգտագործելու համար, նաև հակառակորդի ագրեսիան զսպելու և անհրաժեշտության դեպքում տապալելու: ԱՄՆ գլոբալ դաշինքի և գործընկերության ցանցը ռազմական ծանրության կենտրոն է: ԱՄՆ-ի ընդլայնված միջուկային զսպումը հիմնարար է այս ցանցի համար:

Այսպիսով՝ դաշնակիցներին և գործընկերներին հավաստիացնելը, որ այդ պարտավորությունները վստահելի են, առանցքային է ԱՄՆ ազգային անվտանգության և պաշտպանության ռազմավարության համար:
Դաշնակիցները պետք է վստահ լինեն, որ Միացյալ Նահանգները պատրաստ է և ի վիճակի է զսպել իրենց առջև ծառացած ռազմավարական սպառնալիքների շրջանակը և մեղմել այն ռիսկերը, որոնք նրանք կստանձնեն ճգնաժամի կամ հակամարտության ժամանակ:

ԱՄՆ միջուկային ուժերի արդիականացումը առանցքային է դաշնակիցներին վստահեցնելու համար, որ Միացյալ Նահանգները հավատարիմ է և ի վիճակի է զսպել ԱՄՆ միջուկային ռազմավարության կողմից արված սպառնալիքների շրջանակը:

3. Հասնել ԱՄՆ-ի նպատակներին, եթե զսպումը /կանխարգելումը/ ձախողվի:

ԱՄՆ-ն կպահպանի անվտանգ և արդյունավետ միջուկային զսպման կարողությունները իր նպատակներին հասնելու համար, եթե ԱՄՆ նախագահը եզրակացնի, որ միջուկային զենքի օգտագործումն անհրաժեշտ է։ Նման իրավիճակում Միացյալ Նահանգները կձգտի վերջ դնել ցանկացած հակամարտության վնասին նվազագույն մակարդակով, Միացյալ Նահանգների և նրա դաշնակիցների ու գործընկերների համար լավագույն հասանելի պայմաններով:

Քանի դեռ ԱՄՆ դաշնակիցները և գործընկերները բախվում են միջուկային սպառնալիքներին, ընդլայնված միջուկային զսպումը կմնա տարածաշրջանային անվտանգության ճարտարապետության հենասյունը:

4․ Իրականացնել ուժեղ և վստահելի միջուկային զսպում եվրատլանտյան տարածաշրջանում։

Քանի դեռ գոյություն ունի միջուկային զենք, ՆԱՏՕ-ն կմնա միջուկային դաշինք։ Հստակ միջուկային առաքելությամբ ամուր և համախմբված դաշինքը կարևոր է ագրեսիան զսպելու և եվրատլանտյան տարածքում խաղաղությունն ու կայունությունը խթանելու համար՝ հատկապես հաշվի առնելով Ռուսաստանի ագրեսիան իր հարևանների դեմ, ինչպես նաև միջուկային զենքի և այլ ռազմավարական կարողությունների կենտրոնական դերը ռուսական դոկտրինում:
Միացյալ Նահանգների ռազմավարական միջուկային ուժերը և առաջ շարժվող միջուկային զենքերը կարևոր քաղաքական և ռազմական կապ են ապահովում Եվրոպայի և Հյուսիսային Ամերիկայի միջև:

Ֆրանսիայի և Միացյալ Թագավորության անկախ միջուկային ուժերի և ՆԱՏՕ-ի միջուկային բեռի հետ համատեղ ԱՄՆ միջուկային ուժերը նշանակալի են Հյուսիսատլանտյան դաշինքի զսպման և պաշտպանական դիրքորոշման համար:

5․ Իրականացնել ուժեղ և վստահելի միջուկային զսպում հնդկա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում։

ԱՄՆ անվտանգության պարտավորությունները հնդկա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում դաշնակիցների և գործընկերների հանդեպ հաստատուն են: ԱՄՆ-ն գիտակցում է աճող մտահոգությունները ՉԺՀ-ում, Հյուսիսային Կորեայում և Ռուսաստանում միջուկային և հրթիռային զարգացումների վերաբերյալ և հավատարիմ է զսպող ուժի ուժեղացմանը այնպիսի եղանակներով, որոնք արձագանքում են տարածաշրջանային անվտանգության միջավայրի փոփոխություններին: Այդ նպատակով ԱՄՆ-ն կաշխատի դաշնակիցների և գործընկերների հետ, որպեսզի ապահովի հնարավորությունների, հայեցակարգերի, տեղակայման զորավարժություններ ագրեսիան զսպելու և անհրաժեշտության դեպքում արձագանքելու համար:

Միացյալ Նահանգները կշարունակի տեղակայել ճկուն միջուկային ուժեր, որոնք հարմար կլինեն տարածաշրջանային միջուկային հակամարտությունը զսպելու համար՝ ներառյալ ռազմավարական ռմբակոծիչները, երկակի հզորությամբ կործանիչները և միջուկային զենքերը տարածաշրջանում և ամբողջ աշխարհում տեղակայելու հնարավորությունը:

ՉԺՀ-ն և Ռուսաստանը գտնվում են իրենց միջուկային զենքի մշակման տարբեր փուլերում, սակայն նրանցից յուրաքանչյուրը մեծ և աճող միջուկային սպառնալիք է Միացյալ Նահանգների և նրա դաշնակիցների ու գործընկերների համար:
ՉԺՀ-ի դեմ զսպում իրականացնող ԱՄՆ-ի ճկունություն ապահովող ուժերը ներառում են W76-2 ցածր թողունակության սուզանավից արձակված բալիստիկ հրթիռների մարտագլխիկները, գլոբալ տեղակայման ենթակա ռմբակոծիչները, երկակի ունակությամբ կործանիչները և օդային արձակվող թևավոր հրթիռները:

Ռուսաստանի լայնածավալ հարձակումները կանխելու համար նախատեսվում է ժամանակակից, դիմացկուն միջուկային եռյակը՝ F-35A երկակի հզորությամբ կործանիչները (DCA), որոնք հագեցած են B61-12 ռումբով, W76-2 մարտագլխիկը, «Long-Range Standoff» (LRSO) զենքը։ Այս ճկուն և հարմարեցված կարողություններն առանցքային են երաշխավորելու, որ Ռուսաստանի ղեկավարությունը սխալ չի հաշվարկի միջուկային զենքի օգտագործման հետևանքները որևէ մասշտաբով՝ դրանով իսկ նվազեցնելով նրանց վստահությունը ինչպես ՆԱՏՕ-ի դեմ սովորական պատերազմ սկսելու, այնպես էլ նման հակամարտությունում ոչ ռազմավարական միջուկային զենքի կիրառման հարցում:

Համաձայն միջուկային փաստաթղթի՝ ԱՄՆ-ն կշարունակի ճնշում գործադրել Հյուսիսային Կորեայի վրա՝ կատարելու ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի տարբեր բանաձևերով ստանձնած պարտավորությունները և վերադառնալու բանակցություններին:
Հյուսիսային Կորեայի սպառնալիքի նվազեցման կամ վերացման՝ ԱՄՆ-ի նպատակը մնում է Կորեական թերակղզու ամբողջական և ստուգելի ապամիջուկայնացումը։

ԱՄՆ միջուկային փաստաթուղթը ընդգծում է ԱՄՆ-ի գլոբալ առաջնորդության ռազմավարական նպատակները:
Սակայն նոր աշխարհակարգի ձևավորումը տեսանելի է դարձնում տնտեսապես ավելի հզոր ուժի առկայությունը՝ ի դեմս Չինաստանի: Ռուս-չինական ռազմավարական համակողմանի գործընկերությունը ԱՄՆ-ի համար դարձել է թե՛ տնտեսական և թե՛ ռազմական առումով հզոր սպառնալիք:

Բարձր է գնահատվում տարածաշրջանում Իրանի ազդեցությունը. Իրանի կողմից մի շարք զորավարժությունները, Իրան-Սաուդյան Արաբիա հարաբերությունների զարգացումը նպաստում են Իրանին դառնալու լուրջ դերակատար ոչ միայն Հարավային Կովկասում, այլ նաև՝ Մերձավոր Արևելքում:

Աշխարհաքաղաքական ներկայիս զարգացումները, կարծում ենք, առերեսվելու են Արևմուտքի ագրեսիվ քաղաքականության հետ:

Արփի Աբրահամյան

«Դրօշակ» թիվ 4 , 2023