Փոխարժեքներ 22 11 2024
USD	⚊	$ 389.45
EUR	⚊	€ 409.74
RUB	⚊	₽ 3.86
GBP	⚊	£ 491.95
GEL	⚊	₾ 142.08

կարևոր

ՀԲԸՄ֊ի «Կարիերայի նոր հնարավորություններ և հեռանկարներ» խորագրով տոնավաճառը
16 րոպե առաջ Հասարակություն
Մեդվեդևը հրապարակել է «Օրեշնիկ» հրթիռային համակարգ հարվածի տեսանյութը
33 րոպե առաջ Տարածաշրջան
ՔՊ կուսակցությանը նվիրատվություն կատարած ընկերությունը տուգանվում է նվիրած գումարի չափով․ «Ժողովուրդ»
47 րոպե առաջ Հասարակություն
Աղազարյանը վատ դրության մեջ է դրել ՔՊ-ին. համարձակ հերոս է խաղում․ «Ժողովուրդ»
57 րոպե առաջ Հասարակություն
Սիմիդյանի նախարարությունը չի կարողացել ապահովել Սևանա լճի հետ կապված աշխատանքների կազմակերպումը․ «Ժողովուրդ»
1 ժամ առաջ Հասարակություն
Ժամկետ խախտած ԿԳՄՍ նախարարը պատասխանատվություն կրելո՞ւ է. «Հրապարակ»
1 ժամ առաջ Հասարակություն
Ինչ ունեցվածք և դրամական միջոցներ ունի Քննչական կոմիտեի ղեկավարի հավանական թեկնածուն. «Ժողովուրդ»
1 ժամ առաջ Հասարակություն
Ուկրաինան Կանադայից կստանա NASAMS հակաօդային պաշտպանության համակարգը
17 ժամ առաջ Աշխարհ
Բանաձևն ազդարարեց՝ պատանդառված մեր հայրենակիցների հարցով գործընթացի շարունակությունը․ Սիրանուշ Սահակյան
17 ժամ առաջ Քաղաքական
Միջազգային քրեական դատարանը Բենիամին Նեթանյահուին և Յոավ Գալանտին ձերբակալության օրդեր է տվել
18 ժամ առաջ Աշխարհ

0 դիտում,

3 տարի առաջ - 2020-11-30 10:42

Քաղաքական

Տրակտատ պատերազմի մասին. պատերազմը և մարդը

Մարդը և պատերազմը նույն տարիքի են: Մարդկության պատմությունը նախ պատերազմների պատմություն է: Չկա մարդկության պատմության մի շրջան, որ արյունով գրված չլինի:

Իր արարման օրվանից մարդը պատերազմել է հանուն իր գոյության, հանուն իր ազատության: Անցնելով հասարակական զարգացման տարբեր աստիճաններով և անընդհատ վերելք ապրելով՝ մարդը ոչ միայն չի դադարել պատերազմելը, այլև կատարելագործել է դրա արվեստը: Եվ սա արվել է ոչ թե որովհետև մարդը պատերազմասեր է, այլ որովհետև մարդու տեսակի գոյության միակ գրավականը կամ պատերազմն է, կամ պատերազմին պատրաստ լինելը:

Պատերազմին պատրաստ լինելու համար մարդը պետք է գործադրի իր հանճարը, տաղանդը և աշխատասիրությունը ամբողջական նվիրումով: Եթե չի գործադրել բավարար ներուժ, մարդը պարտվել է պատերզամում. որքան քիչ ներուժ, այնքան ծանր պարտություն:

Պատերազմին պատրաստվելը միայն զինվելը կամ այդ զենքին տիրապետելը չէ: Պատերազմին պատրաստվելը խանդավառությամբ զինվելն ու խանդավառությամբ զենքին տիրապետելն է: Եթե պատերազմից առաջ, պատերազմի ընթացքում և պատերազմից հետո չկա հաջորդ պատերազմի պատրաստվելու հոգևոր-բարոյական խանդավառություն, ուրեմն մարդը զիջել է անգամ շահած պատերազմը:

Այդպիսին է նաև ՀԱՅ մարդը, այդպիսին է նաև պատերազմը ՀԱՅ մարդու համար:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ՈԳԻՆ

Պատերազմը յուրօրինակ քննություն է, թե մարդն ինչպես է դրսևորում իր կազմակերպական ՈԳԻՆ: Պատերազմում հաղթելու համար պետք է ամեն ինչ ներդաշնակորեն կազմակերպված լինի: Միայն ոգու առկայութայն պայմաններում է, որ ներդաշնակությունը կատարյալ կլինի, իսկ դա պարտադիր պայման է վերջնական հաղթանակի համար:

Պատերազմում զինվորի ցուցաբերած հերոսությունը, զորահրամանատարի ռազմական տաղանդը, թիկունքի անմնացորդ աջակցությունը պետք է ներդաշնակեցնել կազմակերպական ՈԳՈՎ: Պատերազմում կլինեն նաև դավաճանության, հրամանատարական սխալների, թիկունքի անտարբերության դեպքեր, բայց դրանք հեշտ սրբագրելի են, եթե կա կարգապահություն: Կարգապահությունը պիտի դառնա թթվածնին համազոր անհրաժեշտություն:

Պատերազմում ցուցաբերված բազմաթիվ առասպելական հերոսություններ արդյունք չեն տվել կարգապահության բացակայության պատճառով: Իսկ կարգապահությունը թույլ կլինի, եթե նրան հետևող հրամանատարը ապիկար է:

Պատերազմի քննությունը մարդը բարեհաջող կհանձնի, եթե կարգապահ է և կազմակերպված: Պատերազմի արդյունքով է չափվում մարդու կազմակերպական ոգին:

Հայը իր մղած պատերազմում հաղթել է, երբ հերոսության ու նվիրումի կողքին և դրանցից առավել եղել է կազմակերպված:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՀԱՂԹԵԼՈՒ ԿԱՄՔԸ

Պատերազմը կամքի դրսևորման ասպարեզ է: Կամք է անհրաժեշտ չվախենալու, փախուստի չդիմելու, չգաղթելու, չհանձնվելու, մինչև վերջ պայքարելու և հաղթելու համար:

Պատերազմում վախը սարսափելի հետևանքներ է թողնում: Վախը բնական երևույթ է, որը հատուկ է յուրաքանչյուր գիտակից մարդու: Կամք է անհրաժեշտ գիտակցելու համար, որ վախը մարդուն կդարձնի կենդանի դիակ: Վախը սպանում է մարդու մեջ հավատը հաղթանակի հանդեպ, խիղճը պարտականության առջև, սերը զինակցի հանդեպ:

Հիմնականում վախով են պայմանավորված պատերազմի մյուս արգահատելի երևույթները՝ փախուստի դիմելը, գաղթը, թշնամուն հանձնվելը: Հնարավոր է, որ չվախենաս, բայց գաղթես: Կամք է պետք նաև չգաղթելու համար: Այդ զարհուրելի երևույթը ոչ միայն բարոյապես կոտորում է գաղթողին, այլև զինվորին: Մի բան է, երբ զինվորը կռվում է՝ իր թիկունքում զգալով բնակչի շնչառությունը, մի այլ բան, երբ տեսնում է գաղթի քարավանը: Կամք է պետք պատերազմի ժամանակ չգաղթելու և զորություն՝ թշնամուդ գաղթ պարտադրելու համար:

Պատերազմում մինչև վերջ անվարան կռիվը և հաղթելու անսակարկ կամքը հաջողություն նախապայմաններ են: Հաղթական տրամադրությունը, հաղթանակին հոգեբանորեն պատրաստ լինելը որակներ են, որոնք կոփում են հաղթելու կամքը. այլապես մարդը պարտվում է:

Հայը հաղթել, երբ պատերազմել է հաղթելու կամքի դրսևորմամբ: Պարտվել է դրա բացակայության պատճառով….

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ԶՈՐԱՀՐԱՄԱՆԱՏԱՐԸ

Պատերազմում պարտվում են նախ զորահրամանատարները: Զորահրամանատարը առաջնորդ է, ով պարտավոր է տիրապետել հաղթանակի հասնելու բոլոր լծակներին: Նրա միտքը պետք է սթափ և կշռադատված լինի, յուրաքանչյուր քայլը՝ հաշվարկված և անսասան, խոսքը՝ պարզ և զորավոր:

Առաջնորդ բառն ինքը հուշում է, որ նա պետք է առջևից գնա: Առաջնորդը համարձակության, անվեհերության, ինքնազոհության խորհրդանիշ պետք է լինի: Զորահրամանատարի ամենանանշան թերացումն անգամ հանգեցնում է համընդհանուր խախտումի, շփոթի և վերջում՝ նաև խուճապի: Որքան էլ զորահրամանատարը տաղանդավոր լինի, նա պետք է զարգացում ապրի. պատահական զորահրամանատարները չեն գիտակցում ոչ հաղթանակի իրական քաղցրությունը, ոչ էլ պարտության իրական դառնությունը:

Զորահրամանատարի կերպարի մեջ է ամփոփված ամբողջ բանակը՝ յուրաքանչյուր զինվորի անհատական կարողություններով և առանձնահատկություններով, ֆիզիկական և մտավոր ներուժով, սոցիալ-հոգեբանական նկարագրով, հասարակական ու քաղաքացիական գիտակցությամբ:

Զորահրամանատարը հաղթանակ ապահոված ռազմարվեստի կրողը պետք է լինի: Նա միաժամանակ և պատմություն է, և ներկա, և ապագա: Կտրեց այս տրամաբանական շղթայի որևէ օղակ, ուրեմն տապալել է ամեն ինչ:

Որքան որ զորահրամանատարի դրական կերպարը ոգևորում է զորքին, նույնքան և ավելի նրա թերացումը հիասթափություն է առաջ բերում: Ուժեղ զորահրամանատարի բանակում դասալիքներ չեն լինում: Ուժեղ զորահրամանատարի խոսքն ու հրամանը դառնում են աղոթքին համազոր և չեն քննարկվում:

Պատերազմում հաղթելու համար պետք է նախ ուժեղ զորահրամանատար ունենալ:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ԶԻՆՎՈՐԸ

Պատերազմում զինվորը կռվում է հաղթելու, բայց նաև՝ չզոհվելու համար: Պատերազմին մասնակցող զինվորը ակամայից առերեսվելու է մահվան հետ: Այս առերեսման ժամանակ զինվորի համար անհրաժեշտություն է մահն արհամարհելը: Միայն մահն ահրամարհելով, մահվան սարսափը հոգու խորքում մեռցնելով է հնարավոր հաղթել թշնամուն և ապրել:

Սակայն հեշտ չէ զինվորին պատերազմի նախապատրաստելն ու մահվան աչքերին անսասան նայել սովորեցնելը:

Ինչպես երեխայի համակողմանի և ներդաշնակ զարգացման համար է անհրաժեշտ ընտանիքում ջերմ և հաշտ մթնոլորտի առկայությունը, այնպես էլ զինվորի համար է անհրաժեշտ գաղափարական-բարոյական առողջ մթնլորտի առկայությունը հայրենիքում և բանակում՝ հատկապես պատերազմի ժամանակ:

Զինվորը պետք է գիտակցի, որ ինքն ամենթանկ մարդն է հայրենիքի համար, իսկ հայրենիքը պետք է գործով ապացուցի, որ դա այդպես է: Պատերազմում զինվորի անմնացորդ նվիրումով է ապահովվում հաղթանակը: Իսկ զինվորի այդ նվիրումն ու ինքնազոհաբերումը հասունանում է նախքան պատերազմը: Որքան առողջ և բարոյական եղավ այն միջավայրը, որտեղ պատրաստվում է ապագայի զինվորը, այքան հեշտ է լինելու զինվորի գործը պատերազմի ժամանակ:

Հայ զինվորին պատերազմի պատրաստելու համար պետք է ամենայն պարզությամբ մատուցել նրա ստանձնելիք հանձնառությունները, որոնք հստակ ձևակերպել է 5-րդ դ. պատմիչ Փավստոս Բյուզանդն իր «Հայոց պատմության» Ե դպրության 20-րդ գլխում.

1. Հավատարմություն և անձնուրաց ծառայություն անկախ Հայաստան աշխարհին, երկրին ու թագավորությանը։

2. Ասպետական պատվի և համարումի («քաջի անվան») անբիծ պահպանում, հարկ եղած դեպքում՝ նաև կյանքի գնով։

3. Հավատարմություն և անձնուրաց ծառայություն Հայաստանի պետական համակարգի ամենակարևոր նվիրագործված հաստատությանը՝ Հայաստանի թագավորին (Արշակունի «բնիկ տերերին»)։

4. Հավատարմություն և անձնուրաց ծառայություն Հայաստանի ժողովրդին, բոլոր բնակիչներին անխտիր՝ անկախ նրանց սոցիալական ծագումից և դիրքից։

5. Քրիստոնեական հավատի և ազգային եկեղեցու նկատմամբ բարեպաշտ վերաբերմունք և դրանց անձնուրաց պաշտպանություն։

6. Նվիրվածություն ընտանիքին։

7. Նվիրվածություն տոհմակիցներին։

8. Հավատարմություն զինակիցներին։

Շուրջ 1600-ամյա այս վարքականոնը պետք է դաջված լինի հայ զինովորի հոգու և գիտակցության մեջ նաև այսօր՝ թե պատերազմի, թե խաղաղ օրերին:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ

Պատերազմի ժամանակ ժողովուրդն է ամենածանր զրկանքներ կրողը: Ժողովրդինն են թե՛ հաղթանակը, թե՛ պարտությունը: Պատերազմում հաղթելու համար առաջնորդները նախ ժողովրդին են դիմում կոչերով:

Ժողովուրդը պարտավոր է պատերազմի ժամանակ լինել և կարգապահ, և համախմբված, և համբերատար, և զոհաբերող:

Հատկապես այս չորս հատկանիշները պետք է վերածվեն բնազդի: Առանց սրանց առկայության թե զորահրամանատարը, թե զինվորը ծանր կացության մեջ են հայտնվում: Առանց կարգապահ, համախմբված, համբերատար և զոհաբերող թիկունքի բանակի հաղթականկի հավանականությունը կիսով չափ կրճատվում է:

Շատ կարևոր է նաև հավաքական վտանգի գիտակցումը: Վայ այն ժողովրդի, ով զուրկ է դրանից։ Ցուցաբերված կարգապահությունը, համբերատարությունը, թիկունքի համախմբված աշխատանքն ու զոհաբերությունը վայրկենապես ջուրը կլցվեն, եթե չլինի այն պարզ գիտակցությունը, որը սահամանին ապրող բնակչի տունը քանդվելիս քանդվում է նաև մայրաքաղաքի կենտրոնում ապրողի տունը: Հավաքական վտանգի գիտակցումով է, որ ոչ միայն սահմանին ապրողը պետք է համաժողովրդական միջոցներով ապահով գետնապաստարան ունենա, այլ մայրաքաղաքում ծնված պատանին ձգտի զինովորական դառնալ, պատերզմում հաղթանակը հեշտացնելուն միտված կրթություն ստանալ:

Պատերազմից առաջ, պատերազմի ընթացքում, պատերազմից հետո ժողովուրդը պետք է առաջնորդվի հավաքական վտանգի գիտակցումով և, անկախ վտանգից, հավաքական գիտակցությամբ դիմագրավի նրան: Այլապես ձախողումը անդառնալի կարող է լինել:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՔԱՂԱՔԱԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆԸ

Քաղաքակրթություններին պետք է նայել պատերազմների պրիզմայով: Ազգը պատերզմում է նաև իր քաղաքակրթությունը տարածելու և հաստատելու համար:

Քաղաքակրթության ներկայիս ընկալումը նույնպես ուղղակիորեն կապված է պետարզմի հետ: Խաբկանքից ազատ մարդն է, որ օգտվում է քաղաքակրթության բարիքներից: Պատերազմի ժամանակ ամենամեծ խաբկանքը քաղաքակիրթ լինելն ու քաղաքակիրթ մարդկությունից ակնկալիք ունենալն է:

Պատերազմի ժամանակ ազգը քաղաքակրթությունը պետք է ծառայեցի իր կենսական շահերին, իսկ եթե չի ստացվում, պետք է ոտնակոխ անի այդ քաղաքակրթությունը:

ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՀԱՋՈՐԴ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ

Ինչպես արդեն նշվեց, մարդկության պատմությունը նախ պատերազմների պատմություն է: Հետևաբար պատերազմից անմիջապես հետո պետք է նախապատրաստվել հաջորդ պատերազմին:

Պատերազմի ժամանակ առաջադրված նպատակների իրականացմանը զուգահեռ ճշգրտվում են հաջորդ պատերազմի ռազմավարական և մարտավարական խնդիրները: Պատերազմը մղում են ոչ միայն հաղթանակի հասնելու, այլև հաջորդ պատերազմում դիրքային առավելություն ունենալու համար: Կարճմտություն է պատերազմի նպատակը սահմանափակել միայն այդ պատերազմի առաջադրած խնդիրներով: Եթե ընթացող պատերզմում, թեկուզ հաղթական, չես առաջնորդվում նաև հաջորդ պատերազմում հաղթելու տրամաբանությամբ, ուրեմն կատարյալ չէ քո հաղթանակը նաև ընթացող պատերազմում:

Եվ հիշենք․ որքան էլ կորստաբեր, ծանր ու դաժան լինի պատերազմը, այն անխուսափելի է: Պատերազմում հնարավոր կորուստներից կարելի է խուսափել, բայց պատերազմից՝ երբեք: Եվ ուրեմն՝ պատրաստվել է պետք հաջորդ պատերազմին, որքան շատ պատրաստվածություն, այնքան քիչ կորուստ, որքան քիչ կորուստ, այնքան շատ ձեռքբերում:

Խաչատուր Ստեփանյան Խ. Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի Համաշխարհային պատմության ամբիոնի վարիչ, պ.գ.դ., պրոֆեսոր Խաչատուր Ստեփանյան