Տրակտատ ազգի մասին․ ազգը և կրոնը․ Խաչատուր Ստեփանյան

Կա մի շփոթ, երբ ազգը նույնացնում են կրոնի հետ: Իրականում չկան քրիստոնյա ազգ, բուդդայական ազգ, մահմեդական ազգ: Այլ բան է, որ կան քրիստոնեություն դավանող տարբեր ազգեր: Ավելին, ազգերը կարող են լինել կրոնական տարբեր դավանանքների, նույնիսկ տարբեր կրոնների ներկայացուցիչների հավաքականություն: Օրինակ՝ մենք՝ հայերս առաքելական, կաթոլիկ, ավետարանչական ու նաև մահեմդական: Ճիշտ է, գերազանցապես (95 տոկոսից ավելին) առաքելական ենք, բայց դա չի նշանակում, որ կաթոլիկ հայերը հայ ազգ-հավաքականության մեջ չեն ընդգրկվելու: (Կաթոլիկ Մխիթարյանների ազգանվեր գործունեության մասին բազմիցս է խոսվել):

Նույն օրինակը կարելի է բերել եվրոպական մի շարք երկրների դեպքում:

Մեր օրերում, անշուշտ, բացառություններ կան՝ բոսնիացի մահմեդականները: Վերջիններս հասել են նրան, որ որպես ազգություն պաշտոնապես անվանվում են մահմեդականներ: Իրականում բոսնիացի մահմեդականները այնքան էլ չեն հետևում մահմեդական կրոնի ավանդույթներին և ծեսերին, բայց խոսում են սերբախորվաթերեն, և որպեսզի տարբերվեն սերբերից կամ խորվաթներից (այդ լեզուն են կրում), իրենց ինքնանվանեցին մահմեդականներ:

Վերադառնալով հայերիս պետք է ընդգծել, որ քրիստոնեությունը իր կարևոր դերակատարումն է ունեցել մեր ազգային հոգեկերտվածքի կայացման զարգացման գործում, սակայն դա չի նշանակում, որ մեր օրերում ոչ քրիստոնյա հայերը, (կամ եթե մանրանանք՝ ոչ առաքելական հայերըը) իրավունք չունեն մաս կազմելու հայ ազգային հավաքականությանը: Նրանք ոչ միայն իրավունք ունեն, այլև պարտավոր են:

Խաչատուր Ստեփանյան

ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամ,

Պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր,

Խ. Աբովյանի անվան ՀՊՄՀ համաշխարհային պատմության և նրա դասավանդման մեթոդիկայի ամբիոնի վարիչ