Իշխանությունն ազգային տնտեսության հետ օրգանական կապ չունի. Արծվիկ Մինասյան

Հետևելով երեկ ու դրան նախորդող օրերին Ազգային ժողովում երկու կարևոր թեմաների քննարկմանը` կառավարության  կառուցվածքին և ցեմենտի ներմուծման տուրքի սահմանմանը վերաբերող, ՀՅԴ-ն անհրաժեշտ համարեց նախաձեռնել այս հանդիպումն ու ներկայացնել այն հիմնարար խնդիրները, որոնք տեսնում է դրանց առնչությամբ: Այս մասին այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ մասնագիտական ոլորտային հանձնախմբերի համակարգող Արծվիկ Մինասյանը:

«Հայաստանը` որպես թե՛ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության, թե՛ ԵԱՏՄ  անդամ, որոշակի սահմանափակումներ ունի, որոնք վերաբերում են տեղական արտադրությանը: Մյուս կողմից` Հայաստանը ներքին օրենսդրությունը, օրինակ` ներքին շուկայի պաշպանության օրենքը, և ներքին արտադրությունը պաշտպանելու խնդիր ունի: Բայց, հետևելով խորհրդարանում ու դրանից դուրս քննարկումներին, տեսնում ենք, որ ցեմենտի արտադրության հարցն անձնավորվել է, և խնդիրը փորձում են խեղաթյուրել: Դա այն դեպքում, երբ ցեմենտը` որպես ռազմավարական նշանակության ապրանք, պաշտպանության կարիք ունի: Այնինչ` այն ներկայացվում է որպես մեկ կամ երկու գործարանների շահերի հետապնդում: Մենք ոչ միայն ցեմենտի, այլև մի շարք այլ ապրանքների մասով` ալյուր, շաքարավազ, պետք է աջակցենք տեղական արտադրությանը»,- ասաց նա:

Մինասյանը հիշեցրեց, որ դեռևս 2018-ին, արտադրողների և ներմուծողների ակտիվ մասնակցությամբ, քննարկումներ են հրավիրել` հասկանալու համար, թե ինչպես պետք է պաշտպանեն տեղական արտադրությունն ու տեղական սպառողներին: Դեռ այն ժամանակ եկել էին այն համոզման, որ էկոնոմիկայի  նախարարությունը պետք է ծրագիր ու ժամանակավոր սխեմա առաջադրի, որը կոնկրետ թիրախային նպատակ է ունենալու:

«Ցեմենտի պարագայում, օրինակ, ոչ միայն ներմուծման հումքը, այլ նաև պետական տուրքը հստակ սահմանափակում պետք է ունենա, որ տեղական արտադրանքը ոչ մի դեպքում չտուժի: Սպառողների շահերի սպառման տեսանկյունից` կարևոր է նաև տեխնիկական ստանդարտների մշակման, սերտիֆիկացման և լաբորատոր համակարգերի ներդրումը կամ արդիանակացումը: Ինչո՞ւ, քանի որ հաճախ ենք տեսնում` ցեմենտը, որ կիրառվում է շինարարության մեջ, չի համապատասխանում շինարարության համար պահանջվող  չափանիշներին: Երրորդ ուղղությունը վերաբերում էր ցեմենտի արտադրությամբ զբաղվող ընկերությունների համար էներգակիրների ինքնարժեքի իջեցմանը: Ցեմենտի արտադրության մեջ երկու տարբեր խոշոր ձեռնարկություններում կիրառվող  թե՛ գազի, թե՛ էլեկտրաէներգիայի սակագները ոչ թե արտադրողական, այլ սպառողական սակագներ են: Մենք ընդգծում էինք, որ սակագների վերանայման ուղղությամբ պետք է գործողություններ իրականացնել»,- ներկայացրեց Մինասյանը:

Ըստ նրա` չորրորդ բաղադրիչը ժամանակավոր այն ծրագիրն էր, ըստ որի` այդ ձեռնարկությունները պետք է տեխնիկական ու տեխնոլոգիական վերազինում իրականացնեին` միաժամանակ թե՛ արտադրանքի ինքնարժեքի նվազեցում ապահովելով, թե՛ շրջակա միջավայրի առավել որակյալ պահպանություն:

Մինասյանը նշեց նաև` կառավարությունը, որը պարտավոր էր տեղական արտադրության պաշտպանության առաջամարտիկը դառնալ, քաշվել է մի կողմ ու հարցը թողել Ազգային ժողովի մի քանի պատգամավորների վրա, որոնց մի մասը չի էլ պատկերացնում` ինչի մասին է խոսքը, բայց ոլորտի վերաբերյալ գնահատականներ է հնչեցնում: Բանախոսը վստահ է` այն, ինչ տեղի է ունեցել Ազգային ժողովի մասնագիտական հանձնաժողովում (տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովը նկատի ունի.- խմբ.), բացարձակապես կապ չունի տեղական արտադրության պաշտպանության հետ:

«Եթե կլինկերի համար, որը ցեմենտի արտադրության հիմքի գերակշիռ մասն է, չի սահմանվում պետական տուրք, անիմաստ է դառնում պատրաստի արտադրանքի համար տուրք սահմանելը: Տեսեք` զրոյական վճարով այդ նույն հումքը կմտնի երկիր, կստեղծվի կասկածելի որակի ցեմենտ, որովհետև հաճախ Իրանից ներմուծվող կլինկերի մասով չունենք անհրաժեշտ հավելումները, որոնք անհրաժեշտ են համապատասխան որակի ցեմենտ ստանալու համար: Չունենալով վերահսկողական պատշաճ համակարգ` մենք իրականում սպանում ենք տեղական արտադրությունը, այնինչ` հակառակը պետք է իրականացնենք: Բացի այդ` հսկայական թվով մարդկանց աշխատատեղերից ենք զրկում, ինչն, իրականում,  հարված է մեր տնտեսությանը: Հարց` այդ դեպքում ո՞րն  է շահագրգռվածությունը, որ ամեն գնով փորձում են ցեմենտի հումքն ազատել հարկից, այն դեպքում, երբ Հայաստանում դրա հումքը կա` կրաքարն ու կավը, որին ավելանում է նաև գիպսն, ու ստեղծվում է ցեմենտը»,- ընդգծեց էկոնոմիկայի նախկին նախարարը:

Նրա համար տարօրինակ է նաև հանգամանքը, որ կառավարությունը մշտապես խոսում է տեղական արտադրությունը զարգացնելու մասին, բայց ԱԺ մեծամասնությունն ու համապատասխան հանձնաժողովը ձախողում են վերոնշյալ ծրագրի իրականացումը: Մինասյանի խորին համոզմամբ` գործ ունենք մեր տնտեսությանը կազմակերպված ձևով հարվածելու գործընթացի հետ:

«Որևէ կապ չունի` ով է արտադրողը: Եթե դու ունես ազգային արտադրող, ապա տեղական հումքի վրա հիմնված արտադրությունը պետք է առավելագույնի հասցնես, որ երկրիդ արտադրությունը զարգանա, ընդլայնվի, ծաղկի, իսկ թողարկվող արտադրանքը մրցունակ դառնա: Իրանից ցեմենտի կամ կլինկերի ներմուծման գաղափարը պաշտպանողների փաստարկներից մեկն էլ այն է, որ ցեմենտի գինն էժանանալու է: Չկա այդպիսի բան, իրանական ծագման ցեմենտի գինը չնչին տարբերություն ունի տեղական ցեմենտի գնի նկատմամբ: Հարց է առաջանում` որտե՞ղ է այդ գերշահույթը, որի մասին ասում են ԱԺ մեծամասնության ներկայացուցիչները: Արդյո՞ք այդ ցեմենտը ենթարկվել է համապատասխան հարկման: Շուրջ 200 հազար տոննային համարժեք ներմուծում է տեղի ունեցել, որտե՞ղ է իրացվել ու ի՞նչ որակի է եղել այդ ցեմենտը: Կարծում եմ` պատգամավորների մի մասը չգիտի` ինչ շահեր է սպասարկում: Մի մասն էլ գուցե մոլորության մեջ է ու չգիտի` ում է օժանդակում: Մի որոշ մաս էլ, գուցե, գիտի ու կանխամտածված է դա անում: Եթե այս նախագիծն այն տեսքով, որ ներկայացվել է, ընդունվի, տեղական արտադրությանը որևէ օգուտ չի տալու: Ավելին` նպաստելու է, որ տեղական արտադրությունը, որ երկու խոշոր ձեռնարկություն են ապահովում` «Հրազդան ցեմենտն» ու «Արարատ ցեմենտը» փակվի, աշխատողներ էլ գործազուրկ դառնան»,- նշեց Մինասյանը:

Բանախոսը, կրկին դառնալով իր խոսքի սկզբում նշած ծրագրին, շեշտեց` այն հնարավորություն կտար  հասկանալու, թե պետությունն ինչ աջակցություն է իրականացնելու մասնավորի համար, ինչ լուծումներ է առաջարկելու, սոցիալ-տնտեսական ինչ հարցեր է լուծելու, որքան աշխատատեղ է ստեղծելու, բյուջետային ինչ ազդեցություն է ունենալու  շինարարության ոլորտում ու ինչ շղթայական դրական արդյունք է գրանցելու:

«Առաջարկվող նախագծի բացասական կողմերից մեկն էլ այն է, որ նախատեսվել է տուրքի կիրառումը ուժի մեջ դնել 2020 թ. ապրիլի 1-ից: Բայց դա աբսուրդ է, որովհետև եթե մենք ծրագրի մասին ենք խոսում, որը պետք է տեխնիկական, տեխնոլոգիական վերազինում ու անհրաժեշտ փոփոխություններ անցնելուց հետո կյանքի կոչվի, ապա, ըստ մեր միջպետական ու ներպետական օրենսդրության, առնվազն մինչև 4 տարվա համար պետք է սահմանված լիներ, բացի այդ` սահմանված ընթացակարգի համաձայն` 6 ամիսը մեկ կառավարության իրավասությունը վերապահվեր, որ գնահատվեր` արդյո՞ք դրված նպատակներին հասել են, թե՞ ոչ: Եթե հասել ենք, և տեղական արտադրությունը մրցունակ է, այդ ժամանակ նոր կարող ես հրաժարվել ժամանակավոր արտադրության սխեմայից: Մինչդեռ ներկայացվել ու խմբագրվել է մի նախագիծ, որը որևէ դրական ազդեցություն չի կարող թողնել տեղական արտադրության վրա: Նույնը կարող է ալյուրին վերաբերել, ու եթե թույլատրում ես էժան ալյուրի ներմուծումը`չկիրառելով քո արտադրության ժամանակավոր սխեման, ապա դուրս ես մղում բոլոր տեղական ալրաղացները: Բացի այդ` զուգահեռ հրաժարվում ես նաև ալյուրի թեփից, ալյուրի համար անհրաժեշտ պարկերից ու տարաներից, ու այսպես շարունակ: Կան ապրանքներ, որոնք իրենց թե՛ ռազմավարական նշանակությամբ, թե՛ համակարգային առումով էական ազդեցություն են ունենալու ազգային տնտեսության վրա: Կոչ եմ անում թե՛ կառավարությանը, թե՛ առանձին` էկոնոմիկայի նախարարությանը` ներմուծումը տեղական արտադրությամբ փոխարինելու քաղաքականությունը չդարձնել առարկայական ու ամենօրյա գործողություն: Իսկ Ազգային ժողովի պատգամավորներին, որոնք,  չպատկերացնելով այս գործողությունների ամբողջ շղթան, փորձում են, իբրև թե, սպառողների շահերի պաշտպանության անվան տակ աջակցել ներմուծողներին, հետ կանգնել այդ գաղափարից: Հակառակը` մեխանիզմներ թող ներդնեն, որ տեղական արտադրությունը զարգանա, ուժեղանա, քանի որ ներմուծումը նվազեցնում է համախառն ներքին արդյունքը, դա տնտեսագիտական տարրական կանոն է»,- մանրամասնեց ՀՅԴ ներկայացուցիչը` նշելով, որ երբ պատգամավորների մի մասը, խնդրի մասին հպանցիկ պատկերացում ունենալով, փորձում է ամբոխահաճո հայտարարություններ անել, վնաս է թե՛ հասարակությանը, թե՛ պետությանը:

Լրագրողներից մեկի հարցին ի պատասխան, թե այս ամբողջ պատմության մեջ ո՞րն է իշխանության շահը, Մինասյանը նախ նշեց, թե չգիտի` ովքեր են նախագիծը օրակարգային դարձնելու կազմակերպիչները, բայց հստակ է` ներմուծմամբ փոխարինելու քաղաքականությունը տեղական արտադրությանն աջակցելու մասին նախապես հայտարարված մոտեցումների հակոտնյան է:

«Կարող են լինել անձինք, կազմակերպված խմբեր, որոնք հետապնդում են ապօրինի ճանապարհով գումարներ ստանալու հնարավորություններ, դրա համար էլ նախաձեռնել են այս ամենը: Հարց եմ ուզում բարձրացնել` որտե՞ղ է երևում 200 հազար տոննա իրանական ցեմենտից ստացված շահույթը, որտե՞ղ է այն կենտրոնացել: Եթե շուկայում հայկական ու իրանական ցեմենտի գների տարբերությունը 1000-2000 դրամի է, բայց խոսվում է 19 դոլարին համարժեք ՀՀ դրամի մուտքի մասին, այդ դեպքում որտե՞ղ է այդ գումարը: Եվ այս շղթայի մեջ հումքի ներմուծման աջակցության քաղաքականությամբ հարվածել տեղական արտադրությանը` նշանակում է հարված հասցնել պետական արտադրությանը: Նույնն է, որ օղու վրա հարկ դնենք, սպիրտի վրա` ոչ: Պարզ է, չէ՞, որ այդ դեպքում  ոչ թե օղին, այլ սպիրտը կներմուծվի, ինչից էլ օղի կարտադրվի: Բայց տեղական օղի արտադրողների համար ոչ մի արտոնություն չենք սահմանի, հակառակը: Հիմա ուզում ենք տեղական արատադրությո՞ւնը խարխուսել, ուզում ենք` մարդիկ աշխատա՞նք ունենան, թե՞ ուզում ենք մեր ամբողջ տնտեսությունը ներմուծման վրա կառուցել: Եթե կառավարությունն այդպիսի քաղաքականություն է տանում, ապա ես կարող եմ հրապարակային ասել` իշխանությունն ազգային տնտեսության հետ օրգանական կապ չունի: Նրա ցանկությունն ամեն գնով ուժեղ արտադրողներ չունենալն է: Իսկ եթե այդպես չէ, ապա իշխանությունը առնվազն պետք է փաստարկներով հանդես գա ու ասի, թե ինչպես է  տեղական արտադրությունը զարգացնելու: Մի փաստարկ էլ կա, չէ՞: Ասում են, թե ցեմենտի գնի իջեցումը կնպաստի շինարարության աճին, բաց շինարարության մեջ ցեմենտի տեսակարար կշիռը կազմում է 8-10 տոկոս: 2000 դրամի տարբերությունը, որ այսօր առկա է իրանական ու տեղական ցեմենտի գների միջև, կազմում է ընդհանուր շինարարության 0.5 տոկոսը: Եվ մարդիկ լրջորեն մտածում են, որ այդ 0.5 տոկոսը կարող է հազարավոր շինարարական աշխատատեղե՞ր ստեղծել: Եթե` այո, ուրեմն այդ մարդիկ թվաբանության հետ խնդիրներ ունեն»,- եզրափակեց Արծվիկ Մինասյանը: