Քո կյանքը խլող, այլ մարդկանց «իբրև թե» սպանած այս երկրում ես էլ այլևս ապրում եմ «իբրև թե»

Yerkir.am-ը վերահրապարակում է Հրանտ Դինքի եղբոր դստեր` Մարալ Դինքի՝ հորեղբոր սպանությունից երեք ամիս անց գրած նամակը

 2006 թվական, նոյեմբեր

Դպրոցից տուն վերադառնալիս քո դեմքն է գալիս աչքիս առաջ: Քեզ շատ եմ կարոտում: Հենց տուն եմ հասնում, վերցնում եմ հեռախոսն ու զանգում քեզ: Նախ հարցնում եմ՝ ինչպե՞ս ես: Մշտական անկեղծությամբ ասում ես. «Լավ եմ, ջանը՛մ (ջանս), դո՞ւ ինչպես ես»: Դեռ երկյուղած, որ կկարողանամ ասել, լեզվիցս թափվում են զգացմունքներս. «Քեզ շա՜տ եմ կարոտել և միայն քո ձայնը ուզեցի լսել, հորեղբա՛յր»: Զարմանում ես, հուզվում: Մի պահ լռություն է տիրում, ապա այդ լռության մեջ գրկախառնվում ենք: Գուցե անգիտակցաբար հրաժեշտ ենք տալիս իրար: Հինգ րոպեում մեր ամենալիարժեք և հատուկ զրույցն ենք ունենում: Հետագայում եմ իմանում, որ մեր խոսակցության մասին այդ երեկո պատմել ես Ռաքել հարսքույրիկին (հորեղբոր կին) և որ ինչքան ուրախ ես եղել այդ պատճառով: Հեռախոսափողը դնելիս հանգստություն է պատում ինձ: Մի երջանիկ ընտանիք էինք այդ ժամանակ: Հեքիաթներում հանդիպող երջանկություններից է մերը: Իրար նկատմամբ տածած սերն էլ միայն մեզ է հատուկ: Դրանից ուրիշ ոչ մի տեղ չկա: Հեռախոսափողը դնելուց հետո մրմնջում եմ. «Քեզ էլ եմ շատ սիրում, հորեղբա՛յր». Չես լսում…

2007 թվական, հունվար

Դպրոցից շուտ դուրս գալով՝ գնում եմ Օսմանբեյ: Դարձյալ կարոտել եմ քեզ: «Քեզ տեսակցության եմ եկել, հորեղբա՛յր» պիտի ասեմ, գրկախառնվելու և երկար-երկար զրուցելու ենք այդ օրը:

Ժամը 15:30-ին հեռախոսն է զանգում: Ընկերներիցս մեկն ասում է, որ պետք է տուն գնամ: Անջատում, զանգում եմ մորս: Մայրս խիստ հուզված է: Բղավոցներ են լսվում: Աղաչում եմ, որ ասի՝ ինչ է պատահել: Մի ձայն բացականչում է. «Հրանտ հորեղբորդ են սպանել»: Հեռախոսի մոտ մայրս չէ: Մեռածը հորեղբայրս չէ, ոչ էլ ես ես եմ այդ պահին…

Անգիտակցորեն վազում եմ փողոցներով: Ինքս ինձ փոքր-ինչ հավաքելուց հետո գնում եմ տուն: Տունը մարդաշատ է: Ես սառն եմ: Անցնում եմ հեռուստացույցի սենյակ: Նայում եմ այն մարդուն, որ ասում են, թե դու ես, հորեղբա՛յր: Սա բաց նիստ չէ: Հարցազրույց չէ: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են հեռուստացույցով քեզ ցույց տալիս:

«Հրանտ Դինքը սպանվեց»… Գետնին արյուն կա: Դեմքդ չեմ տեսնում, հորեղբա՛յր, ձեռքերդ եմ տեսնում: Միայն ուզում եմ ձեռքդ բռնել՝ երկա՜ր և պինդ: Բացականչում եմ. «Մի’ գնա, հորեղբա՛յր»: Չես լսում: Մի ուրբաթ օր Նարեն է գալիս: Ուրբաթ օր էր նաև, երբ դու գնացիր: Մտածում էի՝ կգաս նրա հետ և թույլ չես տա, որ «Նորա Նարե հոյ նարեն» միայնակ երգենք: Քո ձայնն եմ փնտրում հիվանդանոցի միջանցքներում: Գուցե հենց այդ օրն եմ ամենաշատը զգում քո բացակայությունը` գնալով շատացող, շատանալով՝ ծանրացող, ծանրանալով՝ մեր մեջն այրող քո բացակայությունը: Մի անգամ ևս խոցվում են մեր սրտերն անբացատրելի քո բացակայությունից, լռությունից: Հիմա մի աղավնու երկար պատմություն ունենք` Նարեին պատմելու: Մեր գոյության իսկական պատմությունը գրի առնելիս մեկ ուրիշի՝ ոչ իրական, «իբրեւ թե»-ի հեքիաթներն են ավելանում. այժմ, երբ խոսում են 90 տարի առաջ հիվանդությունից մահացող հայերի մասին, 90 տարի անց էլ ոմանք կպատմեն, թե մի հայ լրագրողի ոտքը սայթաքել, ընկել և մահացել է (ամեն դեպքում մենք մեր արխիվն ապահովել ենք): Քանի որ աշխարհի աչքի առաջ պատահած դեպքը ոչինչ չի փոխում: Տարիներ առաջ նույնպես ամբողջ աշխարհը տեսել, սակայն ոչինչ չէր արել՝ կանխելու եղածները: Իրականում ինձ ոգևորում է հուղարկավորության ժամանակ հավաքված ամբոխը՝ «Բոլորս Հրանտ ենք, բոլորս հայ ենք» պաստառները պահող մարդիկ, ովքեր, ըստ իրենց, հասկանում են քեզ (չնայած ոմանց համար բոլորս պաստառ ենք), սնում են մեր հույսերը, որ այս երկրում դեռ կարող ենք միասին լինել: Այն երկրում, որը մի ժամանակ «հայ եմ» վախով էին արտասանում, և դիմացինի կողմից դա որպես հայհոյանք էր ընկալվում, այժմ հազարավոր մարդիկ գոռում են` հայ ենք: Ա՜խ, հորեղբա՛յր, չես լսում…

Ինքս ինձ քարուքանդ եղած ժամանակներում եմ զգում: Անցյալս, ներկաս, ապագաս խառնվել են իրար: Քեզ հետ անցկացրած հագեցած օրերս գալիս են աչքիս առաջ, ապա կամաց-կամաց հեռանում են ձայները, պատկերներն` անհետանում: Եվ այս երկրում ես մրսում եմ բոլոր եղանակներին: Մանավանդ այն օրերին, երբ արևն իրեն ցույց է տալիս: Ինչ- որ մեկի, ինչ-որ մի տեղ ձուկ որսալը ցավ է պատճառում ինձ: Քո` մեծ հաճույքով չբռնած ձուկն անգամ չեմ ուզում ուտել հիմա: Քո կյանքը խլող, այլ մարդկանց «իբրև թե» սպանած այս երկրում ես էլ այլևս ապրում եմ «իբրև թե»: Մտաբերում եմ այն, երբ քարտեզով քեզ մոտեցող մարդկանց հիշեցնում էիր, որ իսկական հարստությունը այս հողերի վրա է: Իմ երբևէ ունեցած ամենաթանկ հարստությունն այժմ այս հողերի տակ է, հորեղբա՛յր: Հիմա շատ բան ունենք անելու, պատմելու: Անելու ենք, պատմելու ենք, ապրելու ենք: Եվ այսուհետ մեզ համար ապրելը, առաջին հերթին, քեզնով ապրելը, ուղեղիդ, սրտիդ և երազանքներիդ լույսով վազելն է, այլապես` միայն շնչել է նշանակում…

Մարալ Դինք

Թարգմանությունը՝ Արազ Գայմագամյանի