«Շքամուտքը» կներկայացնի 1990-ականների` արդեն իսկ անհետացած գույները

Կինոռեժիսոր Լուսինե Սարգսյանի առաջին լիամետրաժ խաղարկային ֆիլմը` «Շքամուտք»-ը, ապրիլի վերջին հանդիսատեսի դատին կհանձնվի: Ամիսներ առաջ, ֆիլմի նկարահանման  աշխատանքների հետ կապված, զրուցել էինք Սարգսյանի հետ /նյութը կարող եք կարդալ այստեղ/, և քանի որ նկարահանման աշխատանքներն արդեն ավարտվել են, օրերս կրկին հանդիպեցինք կինոռեժիսորի հետ` ֆիլմի հետ կապված մանրամասներ իմանալու:

-«Շքամուտքը» պատմում է մութ ու ցուրտ տարիների անցուդարձի, մարդկային ճակատագրերի մասին: Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով այդ տարիների վատ կողմերը, ի՞նչ գույներ կային 90-ականներին, որոնք  պակասում են մեր օրերում:

-Այո, 90-ականների կային գույներ, որ այսօր մեզ մոտ պակասում են, հատկապես' երիտասարդների մոտ: Էդ թվերին մարդկային հարաբերություններն ավելի ջերմ էին, նույն շքամուտքում ապրող մարդիկ անհաղորդ չէին մեկը մյուսի ցավի հանդեպ, իսկ այսօր հաց ուտելիս դուռը փակում է, որ հանկարծ հարևաննները չմտնեն-տեսնեն: Ես մեղավորներ չեմ փնտրում, ֆիլմում էլ շեշտը դրա վրա չէ դրված, այլ ներկա սերնդին ուզում եմ պատմել անկումային ու շրջադարձային ժամանակահատվածի մասին: Մի շրջանի մասին, երբ հարևանին ձեռք մեկնելու ցանկություն կար, սեր, հարգանք` մեծի, ծնողի հանդեպ, մարդիկ շփվում էին իրար հետ առանց շահադիտական նկատառումների: Դրսի հետ շփման արդյունքում այսօր մենք նրանցից, օտարներից շատ բաներ ենք վերցնում, բայց չեմ հասկանում' ինչո՞ւ ենք վերցնում հատկապես վատը:

-Եթե հիմա նկարահանեիք ֆիլմ մի շքամուտքում ապրող հինգ ընտանիքի մասին, ֆիլմում ի՞նչ շեշտադրումներ կանեիք:

-Յուրաքանչյուր մարդ, յուրաքանչյուր ընտանիք ունի իր խնդիրը, մարդկանց կենսակերպը նույնն է մնացել, հարաբերություններն են փոխվել: Ժամանակին մարդիկ անպայման կողքից աջակցող ունեին, թեկուզ դա լիներ դռանդ կպած հարևանը, հիմա մարդիկ մի քիչ ավելի անտարբեր ու սառն են դարձել, նույնիսկ իրենց ընտանիքի ներսում: Դրա մեջ լավ կողմեր էլ կան' շատ չեն բարդացնում կյանքը, բայց այսօր մեզ մոտ ամեն մեկն իր համար է ապրում, ինչը շատ վատ է: Ժամանակին զարմանում էինք' ինչո՞ւ են Եվրոպայում մարդիկ հոգեբանի դիմում, եթե կարող են նստել, հարևանի, բարեկամի հետ զրուցել, իսկ հիմա՞...  Դրա համար մարդիկ դարձել են ավելի նյարդային, սառն ու ագրեսիվ: Եթե այսօր պատմեի «Շքամուտքի» մասին, հաստատ ավելի սուր ցույց կտայի այդ բարոյական փոփոխությունները:

-«Շքամուտքն» այն բացառիկ ֆիլմերից է, որ անդրադարձ է կատարում ժամանակակից գրականության մի քանի գործերի միանգամից: Ինչո՞ւ են ռեժիսորները խուսափում անդրադառնալ ժամանակակից գրականության գործերին:

-Խնդիրը գլոբալ է: Ընդհանրապես, մենք չունենք այնքան շատ գրականություն, որը կարող ենք կինեմատոգրաֆին մոտ համարել: Կա գրականություն, որը կինեմատոգրաֆիկ է, «թույլ է տալիս», որ իրեն նկարես, և կա հակառակը: Խնդիրն այն է, որ այսօր այդ հակառակն ավելի է գերակշռում: Բայց կա նաև մեկ ուրիշ բան' այսօր ժամանակակից գրականությանը շատերը պարզապես ծանոթ չեն: Գրականությունը նախկինում մարդկանց ապրելակերպի մեջ մեծ դեր ուներ, մարդիկ հպարտանում էին իրենց գրադարանով, իսկ հիմա հեռախոսով են գիրք կարդում, բայց, մեկ է, հեռախոսը չի կարող փոխարինել գրքին, ասենք' իմ սերնդի ներկայացուցիչները հեռախոսով այդպես էլ գիրք չեն կարդա, էլ չեմ ասում մեզնից մեծերի մասին: Ես ինքս էլ այնքան լավ ծանոթ չեմ ժամանակակից գրականության գործերին, որովհետև դրա մասին չի խոսվում, գիրքը մղվել է երկրորդ պլան: Մյուս կողմից` ժամանակակից գրողների մեջ հաստատ կլինեն այնպիսինները, որոնց գործերը կինեմատոգրաֆիկ կլինեն:

-Այսօր մի շարք ռեժիսորներ, երբ ասում են' ֆիլմն այնքան էլ լավը չէ, արդարանում են' պատճառաբանելով' այսքան գումարով որ սա էլ ստացել ենք, լավ է: Բացի ֆինանսականից, լավ ֆիլմ ստանալու համար ի՞նչ է պետք:

-Լավ ֆիլմ ստանալու համար պետք է լավ պատմություն, այնուհետև' պրոֆեսիոնալ մոտեցում: Լավ պատմություն' դա դեռ չի նշանակում, որ ցանկացած մեկը կարող է վերցնել այդ պատմությունը և լավ ֆիլմ նկարել, դա կախված է նաև ռեժիսորի ընդունակությունից, այսինքն' որքանով է նա կարողանում այդ պատմությունը կինեմատոգրաֆի լեզվով մատուցել: Կարծում եմ' խնդիրը միայն ֆինանսական չէ, փոքր ֆինանսներով, իհարկե, դժվար է ֆիլմ նկարել, քանի որ ֆիլմարտադրությունը ծախսատար է, բայց այսօր կան երիտասարդ ռեժիսորներ, որոնք սիրողական տեսախցիկով հետաքրքիր մտքեր են նկարում, և փոխարենը կան պրոֆեսիոնալ մարդիկ, որոնք հրաշալի սցենարները չեն կարողանում լավ էկրանավորել: Ես շատ բաց եմ վերաբերվում բոլոր մասնագետներին, հատկապես' կինոյի ոլորտում, բայց չեմ ընդունում ռեժիսորների այն մոտեցումը, երբ քննադատում են մեկը մյուսին: Յուրաքանչյուր ռեժիսոր պետք է այնքան ողջախոհ լինի, որ կարողանա ընդունել իր ունակությունները, դրա մեջ վատ բան չկա, անմիջականությունն ու ճշմարտությունն ամենակարևոր բանն են կինոյի մեջ: Եթե դու նկարում ես մի պատմություն, որը լավ է ստացվել, հրաշալի է, բայց երբ երիտասարդն է դա անում և ավելի լավ է ստացվում, պետք է դա չանտեսել:

-Եթե չեմ սխալվում' «Շքամուտքի» բոլոր կինոնովելների ավարտը լավատեսական է: Դո՞ւք եք լավատես, թե՞ դեպքերն են այդպես դասավորվել:

-Այո, ավարտն օպտիմիստական է, որովհետև ես չեմ ընդունում լացուկոծը, քանի որ ցանկացած դժվարություն, եթե մարդն ունի ուղեղ, նրան ավելի է ուժեղացնում, ոչ թե` թուլացնում: Ես չեմ ուզում, որ իմ հերոսները լինեն, կոպիտ ասած, անուղեղ: Տված է կյանք' իր բոլոր դժվարություններով, և դու պետք է դա ապրես, պետք է գտնես ճանապարհը, իսկ ճանապարհը լացելով չեն գտնում: Այս ամենը հաշվի առնելով' պետք է գիտակցենք, որ մենք ստեղծել ենք պետություն, ի վերջո, ծնվեց այդ երեխան, որի համար, բնականաբար, զոհեր էլ ունեցանք: Հիմա պետք է պահենք նրան, յուրաքանչյուրս մեր արած-չարածով այդ երեխայի աճին կամ հետաճին ենք նպաստում: Չեմ ուզում պաթոսային բաներ ասել, բայց կինոն նույն երեխան է, դու իրեն ինչպես վերաբերվում ես, այնպես էլ զարգանում է: Իրականում ի՞նչ ենք անում, վերցնում ենք մի փոքր պատմություն և զարգացնում այն: Այդ պատմությունն ունի իր արձագանքը, տունն ունի իր շենքը, շենքն ունի իր քաղաքը և այլն: Քո խնդիրը դուրս է գալիս քո առանցքից և դառնում մյուսների խնդիրը, քանի որ դա միայն քեզ հետ տեղի չի ունենում: Այդ ամենը շղթայական է, և հենց այդ շղթայականի լուծումն է պետք գտնել:

-Արդյոք մեր կինոյում հենց դա չի՞ պակասում` լուծումը ցույց տալը:

-Ես կինոարտադրության մեջ 12-13 տարի է, ինչ աշխատում եմ, և կինոարտադրությունը բավականին լավ գիտեմ: Ինչ վերաբերում է' մեր կինոն ինչ ունի կամ չունի, կարծում եմ' ես դեռ այնքան բան չեմ արել ոլորտում, որ, որպես կինոռեժիսոր, ասեմ' ինչ ունենք կամ չունենք: Բայց, իմ սուբյեկտիվ կարծիքով, կինոն ունի մի խնդիր' շատ հեղինակային է, ինչն էլ ազգային մենթալիտետից է գալիս: Յուրաքանչյուրը զարթնում և որոշում է' ինքն անելու է մի բան, որ ոչ ոք չի կարողանալու անել: Դա հայի բացահայտ, ընդգծված եսն է: Այդ հոգեբանությունից է գալիս, որ կինոն շատ սեղմ հեղինակային օղակի մեջ է: Մարդ ֆիլմ է նկարում, ծախսում մեծ ռեսուրսներ ու ասում' չէ, ինձ չեն հասկանում: Այ մարդ, արի դու կարողացի անել մի բան, որը հետաքրքիր է հանդիսատեսին, հետո նոր կյանքի կոչի մի բան, որը քո հավեսի համար կանես: Կինոյի բյուջեն չպետք է տրվի մարդկանց, որոնք իրենց հավեսի համար են ֆիլմ նկարահանում, կինոյի զարգացման համար պետք է կյանքի կոչվեն այն նախագծերը, որոնք ազգային մտածելակերպ ունեն, որ կարողանաս դրսում ցույց տալ, թե քո երկիրն ինչ է մտածում, քո կինոյի ձեռագիրը, գույնը որն է:

Կարինե Հարությունյան