Նվաստ ներ­կա­յա­ցում

Հա­յաս­տա­նը հեր­թա­կան հաղ­թա­նակն է գրան­ցել աշ­խար­հի երկր­նե­րի հետ վար­կա­նի­շա­յին «պա­տե­րազ­մում»: Այս մա­սին դեռ եր­կու-երեք օր առաջ իրար հե­տև­ից գրում էին էլեկտ­րո­նա­յին լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը, և ահա հու­լի­սի 3-ին վար­կա­նի­շա­յին հաղ­թա­նա­կը պաշ­տո­նա­կա­նա­ցավ` նոր նվաճ­ման մա­սին փաս­տեց նաև Հ1-ը: Հե­տև­ա­բար, այ­լևս ոչ մի տա­րա­կույս. աշ­խար­հի լե­զու­նե­րի շար­քում հա­յե­րե­նը գրա­վել է 9-րդ պատ­վա­վոր հո­րի­զո­նա­կա­նը:

Ըստ հե­ղի­նա­կա­վոր Foreign Policy ամ­սագ­րի` մաս­նա­գետ­նե­րը տի­պա­բա­նա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներ են կա­տա­րել աշ­խար­հի 239 լե­զու­նե­րում և դրանք դա­սա­կար­գել ըստ ինք­նա­տի­պու­թյան աս­տի­ճա­նի: Ահա և հա­յե­րե­նը, մաս­նա­վո­րա­պես` արև­ե­լա­հա­յե­րե­նը, առա­ջին տաս­նյա­կում է, փաստ, որը չի կա­րող հպար­տու­թյան ու գո­հու­նա­կու­թյան զգա­ցու­մով չլցնել հա­յու­թյան սիր­տը, Հ1-ի սրտի մա­սին` էլ չա­սած, մա­նա­վանդ որ` գաղտ­նիք չէ, վեր­ջի­նիս սիր­տը նույնն է, ինչ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի սիր­տը, և որը վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս հա' հաղ­թա­նակ­ներ է ու­զում, հատ­կա­պես` վար­կա­նի­շա­յին:

Մինչ­դեռ ամ­բողջ խնդի­րը, իսկ երբ խո­րա­մուխ ես լի­նում «հաղ­թա­նա­կի» ման­րա­մաս­նե­րի մեջ` զա­վեշ­տը այն է, որ արև­ե­լա­հա­յե­րե­նը հայտն­վել է լե­զու­նե­րի մի թոփ-տաս­նյա­կում, որի առա­ջին հո­րի­զո­նա­կա­նում, դի­ցուք, ոչ թե անգ­լե­րենն է կամ ֆրան­սե­րե­նը, ոչ թե մեկ ու­րիշ զար­գա­ցած լե­զու է, այլ ինչ-որ միշ­տե­կե­րեն, որով խո­սում են Մեք­սի­կա­յի Օա­հա­կա նա­հան­գում, խո­սող­նե­րի թի­վը` մոտ 6 հա­զար մարդ: Թոփ-տաս­նյա­կի երկ­րորդ հո­րի­զո­նա­կա­նում Ռու­սաս­տա­նի սի­բիր­նե­րում մեռ­նող նե­նե­ցե­րենն է, եր­րորդ «պատ­վա­վոր» տե­ղը գրա­վել է, ոչ ավե­լի, ոչ պա­կաս, Ամե­րի­կա­յի բնիկ­նե­րից մե­կի լե­զուն` չոկ­տա­վե­րե­նը` մի քա­նի հա­րյուր մար­դու լե­զու: Ահա' մեր պե­տա­կան լրատ­վա­մի­ջո­ցի հրճվան­քը հա­րու­ցած «հաղ­թա­նա­կի» պատ­կե­րը, ահա' թե ին­չով է Հ1-ը եր­ջա­նիկ, որով էլ փոր­ձում է հա­մա­կել հա­յու­թյա­նը:

Հա­մոզ­վե­լու հա­մար, թե իս­կա­պես որ­քան զա­վեշ­տա­լի է այս ամե­նը, հի­շեց­նենք, թե ին­չով է ինք­նա­տիպ, օրի­նակ, «հաղ­թած» լե­զուն: Ինչ­պես հա­վաս­տի­աց­նում է Հ1-ը (կայ­քե­րում այդ տե­ղե­կատ­վու­թյու­նը բա­ցա­կա­յում է), առա­ջին հո­րի­զո­նա­կա­նը գրա­ված միշ­տե­կյան լե­զուն «ինք­նա­տիպ» է նրա­նով, որ չու­նի... հար­ցա­կան նա­խա­դա­սու­թյուն, այդ լեզ­վով անհ­նար է հարց ձև­ա­կեր­պել և դա ար­տա­հայ­տել հնչյու­նա­յին պլա­նում: Ու­րեմն, մինչ աշ­խարհն առաջ է ըն­թա­նում` պա­տաս­խան­ներ փնտրել-գտնե­լուց առաջ նախ հարց տա­լու «ճա­նա­պար­հը բռնած», պարզ­վում է` կա մի լե­զու, որով խո­սող­նե­րին հարցն ընդ­հան­րա­պես պետք չի գա­լիս, նրանք դրա կա­րի­քը չու­նեն: Եվ մենք եր­ջա­նիկ ենք այդ­տե­սակ լեզ­վի հետ առա­ջին տաս­նյա­կում գտնվե­լու հա­մար: Այս ամե­նին եթե գու­մա­րենք այն փաս­տը, որ վար­կա­նի­շա­յին «հաղ­թա­նա­կ» հո­րի­նե­լու հա­մար պե­տա­կան լրատ­վա­մի­ջո­ցը չի խոր­շել նույ­նիսկ խմբագ­րա­կան կեղ­ծի­քից, պատ­կե­րը, ինչ­պես ասում են, դառ­նում է լի­ա­կա­տար:

Բանն այն է, որ էլեկտ­րո­նա­յին բո­լոր լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը հա­յե­րե­նին 9-րդ տեղն էին հատ­կաց­րել աշ­խար­հի «ամե­նա­ար­տա­սո­վոր» և «ամե­նա­տա­րօ­րի­նակ» լե­զու­նե­րի շար­քում, մինչ­դեռ Հ1-ը ամե­նա­ար­տա­սո­վորն» ու «ամե­նա­տա­րօ­րի­նակը»  դարձ­րել էր «ամե­նա­ինք­նա­տիպ»: Հա­յե­րե­նը, փառք աստ­ծո, դեռ այն­քան ինք­նա­տիպ չէ, որ հար­ցա­կան նա­խա­դա­սու­թյուն չու­նե­նա, ու­րեմն հարց տանք Հ1-յան իշ­խա­նա­վոր­նե­րին, որ ի բար­ձունս են (Նոր­քի). պա­րո­նա'յք գա­ղա­փա­րա­խոս­ներ, ինչ­նե­րի՞դ էր պետք, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, այս նվաստ ներ­կա­յա­ցու­մը:

Լև­ոն ՍԱՐԳՍՅԱՆ