Փոքր Ա­սիոյ ա­ղէ­տին նո­ւի­րո­ւած գիր­քի ներ­կա­յա­ցում

­Փոքր Ա­սիոյ եւ Զ­միւռ­նիոյ ա­ղէ­տի 100-ա­մեա­կին ա­ռի­թով կազ­մա­կեր­պո­ւած ե­լոյթ­նե­րու շար­քին, ու­շագրաւ տեղ կը պա­հէ Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բին կող­մէ կազ­մա­կեր­պո­ւած գիր­քի ներ­կա­յա­ցու­մը, որ տե­ղի ու­նե­ցաւ Եր­կու­շաբ­թի, 16 ­Յու­նո­ւար 2023-ի ե­րե­կո­յեան, ­Գո­քի­նիոյ «­Զա­ւա­րեան» կեդ­րո­նին մէջ։

­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի հրա­տա­րա­կու­թեամբ, յոյն ե­րի­տա­սարդ լրագ­րող Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տա­սի երկ­րորդ գիրքն էր, որ ներ­կա­յա­ցո­ւե­ցաւ հան­րու­թեան, նիւթ ու­նե­նա­լով՝ «­Փոքր Ա­սիոյ ա­ղէ­տէն 100 տա­րի ետք. պատ­մա­կան երթ, գաղ­թա­կա­նու­թիւն եւ յի­շո­ղու­թիւն»։

­Ներ­կա­յա­ցու­մը կա­տա­րե­ցին ­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նախ­կին նա­խա­րար, ­Սահ­մա­նադ­րա­կան օ­րէն­քի հա­մալ­սա­րա­նա­կան դա­սա­խօս Եոր­ղոս ­Քաթ­րու­կա­լոս եւ «­Փոն­տի­քի» շա­բա­թա­թեր­թի տնօ­րէն, լրագ­րող Ան­տո­նիս ­Տե­լա­թո­լաս։

Ե­լոյ­թին ներ­կայ ե­ղան յու­նա­կան քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հի անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ, ո­րոնց կար­գին ե­րես­փո­խան եւ հայ-յու­նա­կան խորհր­դա­րա­նա­կան խում­բի նա­խա­գահ ­Տի­միթ­րիս ­Մար­քո­փու­լոս, ե­րես­փո­խան­ներ Եա­նիս ­Ռա­կու­սիս, ­Թո­նիա Ան­տո­նիու, Ֆոթինի Պաքատիմա, Թ­րի­ֆոն Ա­լեք­սիա­տիս, ե­րես­փո­խան ­Նի­նա ­Քա­սի­մա­թիի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը, ե­րես­փո­խա­նա­կան թեկ­նա­ծու ­Տի­միթ­րիս ­Տիա­ման­թի­տիս, ­Նի­քէա­յի ­Պոն­տա­կան միու­թեան նա­խա­գահ ­Թո­տո­րիս ­Մաք­րի­տիս, Զ­միւռ­նա­ցի­նե­րու միու­թեան փոխ­նա­խա­գահ Ս­թաւ­րոս ­Մե­լի­տո­նիս։

­Հայ­կա­կան կող­մէն ներ­կայ ե­ղան Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ ­Թագ­ւոր ­Յո­վա­կի­մեան, Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Կեդր. կո­մի­տէի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ ընկ. Հ­ռիփ­սի­մէ ­Յա­րու­թիւ­նեան, Հ.Կ.­Խա­չի, Հ.Մ.Ը.Մ.-ի եւ ­Հա­մազ­գա­յի­նի Շրջ. վար­չու­թեան ան­դամ­ներ, բազ­մա­թիւ ըն­կեր­ներ, ինչ­պէս նաեւ հայ ու յոյն հա­սա­րա­կու­թիւն։

Ե­լոյ­թի բա­ցու­մը կա­տա­րեց ընկ. ­Վազ­գէն ­Սա­վու­լեան։

­Բաց­ման խօս­քէն ետք, ցու­ցադրուե­ցաւ կարճ տե­սա­նիւթ մը պատ­րաս­տո­ւած Ա­լիս ­Ֆու­րու­նճեա­նին կող­մէ, որ կ՚­անդ­րա­դառ­նար Զ­միւռ­նիոյ ա­ղէ­տին եւ կը ներ­կա­յաց­նէր գաղ­թա­կա­նու­թեան վի­ճա­կը ­Յու­նաս­տա­նի մէջ։ Ն­կար­նե­րու ճոխ շա­րո­ւած­քով եւ Ա. ­Ֆու­րուն­ճեա­նի կող­մէ ներ­կա­յա­ցո­ւած պատ­մա­կա­նով, տե­սա­նիւ­թը հա­րա­զա­տօ­րէն տո­ւաւ այդ օ­րե­րու ող­բեր­գա­կան պատ­կե­րը։

­Յա­ջոր­դա­բար, բեմ հրա­ւի­րո­ւե­ցաւ նախ­կին նա­խա­րար Ե. ­Քաթ­րու­կա­լոս, որ դրո­ւա­տան­քով խօ­սե­ցաւ գիր­քի պա­րու­նա­կու­թեան մա­սին։ Ան գնա­հա­տեց հե­ղի­նա­կին աշ­խա­տան­քը, որ խո­րա­նա­լով իր ընտ­րած նիւ­թին մէջ, ամ­բող­ջա­կան գոր­ծի մը պատ­կե­րը կը ներ­կա­յաց­նէ։ ­Կա­րե­ւոր նկա­տեց գիր­քի հրա­տա­րա­կու­թիւ­նը, որ­պէս մաս­նա­գի­տա­կան ու­սում­նա­սի­րու­թեան գոր­ծիք։

­Խօ­սո­ղը շեշ­տեց, թէ պէտք է պա­հել պատ­մա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը ա­մէն գնով։ ­Նաեւ, ան խօ­սե­ցաւ ­Փոքր Ա­սիոյ ա­ղէ­տի դրդա­պատ­ճառ­նե­րուն մա­սին, ո­րոնք յան­գե­ցան մեծ ող­բեր­գու­թեան։ Ան ու­րո­ւագ­ծեց 20-րդ ­դա­րու ա­ռա­ջին տա­րի­նե­րուն՝ Ե­րի­տա­սարդ թուր­քե­րէն սկսած մին­չեւ ­Մուս­թա­ֆա ­Քե­մալ հաս­նող թրքա­կան ազ­գայ­նու­թեան շար­ժու­մի ուռ­ճա­ցու­մը, որ պատ­ճառ դար­ձաւ ­Հա­յոց եւ ­Պոն­տա­կան ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րուն, ա­պա քե­մա­լա­կան ա­հա­ւոր շար­ժու­մի ե­րեւ­ման։

­Խօ­սո­ղը նաեւ ընդգ­ծեց կարգ մը ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ հրա­տա­րա­կո­ւած գիր­քէն, ո­րոնք լոյս կը սփռեն գաղ­թա­կա­նա­կան աշ­խար­հին վրայ, ա­ւե­լի բա­ցա­յայտ դարձ­նե­լով այդ օ­րե­րու ող­բեր­գու­թիւ­նը եւ ապ­րո­ւած օ­րե­րը։

­Յա­ջորդ խօ­սո­ղը ե­ղաւ լրագ­րող եւ հրա­տա­րա­կիչ Ա. ­Տե­լա­թո­լաս, որ նա­խա­պէս գո­հու­նա­կու­թիւն յայտ­նեց իր հրա­տա­րա­կած թեր­թի աշ­խա­տա­կից Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տա­սի գիր­քին հա­մար։ ­Խօ­սե­լով գիր­քի ներ­կա­յա­ցու­ցած նիւ­թին մա­սին, շեշ­տեց, թէ 1922-ին կա­տա­րո­ւե­ցաւ Ա­րե­ւել­քի քրիս­տո­նեայ ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ա­մե­նա­մեծ ող­բեր­գու­թիւ­նը։ ­Գաղ­թա­կան­նե­րու ժա­մա­նու­մը ­Յու­նաս­տան հե­զա­սահ չե­ղաւ, ըստ խօ­սո­ղին։ ­

Թէեւ, ա­պաս­տան գտած մեծ զան­գո­ւած­նե­րը ի­րենց հետ բե­րին նշա­նա­կա­լից քա­ղա­քակր­թու­թեան մը ժա­ռան­գը, ի­րենց մտա­յին պա­շա­րը, ձեռն­հա­սու­թիւնն ու ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան կա­րո­ղու­թիւն­նե­րը, այ­սու­հան­դերձ ա­ւե­լի քան 15 տա­րի­ներ ան­ցան, մին­չեւ որ յու­նա­կան պե­տու­թիւ­նը կա­րո­ղա­նայ գաղ­թա­կան­նե­րու հսկայ բազ­մու­թիւն­նե­րը տե­ղա­ւո­րել բնա­կա­րան­նե­րու մէջ եւ ստեղ­ծել կեան­քի բա­րեն­պաստ պայ­ման­ներ։

­Խօ­սե­լով ­Թուր­քիոյ ռազ­մա­տենչ քա­ղա­քա­կա­նու­թեան մա­սին, ան յայտ­նեց, թէ պի­տի սպա­սո­ւէր, որ թրքա­կան ա­ռա­ւե­լա­պաշ­տու­թիւ­նը կանգ ա­ռած ըլ­լար 1922-ին, սա­կայն այ­սօր եւս դրա­ցի եր­կի­րը կը շա­րու­նա­կէ իր յար­ձա­կո­ղա­պաշտ քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նէն ներս։

Իր խօս­քի ա­ւար­տին, Ա. ­Տե­լա­թո­լաս կա­րե­ւո­րու­թեամբ շեշ­տեց ե­րի­տա­սարդ լրագ­րող ­Փի­ղա­տա­սի աշ­խա­տան­քը, ո­րու պատ­մա­կան վեր­լու­ծու­թիւ­նը կը հա­տէ լրագ­րո­ղա­կան սահ­ման­նե­րը եւ կը տե­ղա­ւո­րո­ւի գի­տա­կան շրջա­գի­ծէն ներս։ Ան իր ու­րա­խու­թիւ­նը յայտ­նեց, որ գիր­քը իր ար­ժէ­քը կը պա­հէ երբ մա­մու­լը ընդ­հան­րա­պէս նա­հան­ջի մէջ է։

­Վեր­ջին խօ­սո­ղը ե­ղաւ գիր­քի հե­ղի­նակ Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տաս, որ անդ­րա­դար­ձաւ իր պատ­րաս­տած գոր­ծին մա­սին։

­Յա­ջոր­դեց հե­տաքրք­րա­կան հար­ցում­նե­րու շարք մը, ո­րոնք պա­տաս­խա­նո­ւե­ցան գիր­քը ներ­կա­յացնող­նե­րուն կող­մէ։ Ա­ւար­տին տե­ղի ու­նե­ցաւ հիւ­րա­սի­րու­թիւն եւ մտեր­միկ զրոյց հե­ղի­նա­կին հետ, որ մա­կագրեց իր գիր­քի նմուշ­նե­րը։