ԱՄՆ-Սիրիա. Թրամփը հետեւում է Դամասկոսի «նոր» կառավարությանը

Ապրիլի 2-ին Թրամփի հնչեցրած նորամուծություններին համապատասխան արաբական երկրին արժանացնելով ներմուծման ամենաբարձր (41%) տուրքերից մեկին՝ ԱՄՆ-ում (ինչպես նաեւ Եվրոպայում) կոչ են արել Դամասկոսի իշխանություններին կառավարություն ձեւավորել երկրի էթնիկ եւ կրոնական փոքրամասնությունների մասնակցությամբ, ինչը հատկապես շռայլ է հնչում առափնյա նահանգներում ալեւիների շարունակվող զանգվածային սպանությունների ֆոնին:Մարտի 31-ին Սպիտակ տունը հավանություն է տվել «Սիրիայում նոր, ավելի ներկայացուցչական անցումային կառավարության ձեւավորմանը»՝ որպես Բաշար ալ-Ասադի տապալումից գրեթե չորս ամիս անց ճիշտ ուղղությամբ քայլ: «Մենք ճանաչում ենք սիրիացի ժողովրդի տառապանքները, որը տասնամյակներ շարունակ տառապել է Ասադի ռեժիմի բռնապետական կառավարումից եւ ճնշումներից, եւ մենք հուսով ենք, որ այդ հայտարարությունը դրական քայլ կդառնա ներառական եւ ներկայացուցչական Սիրիայի ճանապարհին», – լրագրողներին հայտարարել է Պետդեպարտամենտի ներկայացուցիչ Թամմի Բրյուսը՝ միաժամանակ ներկայացնելով մի շարք պահանջներ, որոնք պետք է կատարի Սիրիայի կառավարությունը, որպեսզի Թրամփի վարչակազմը դիտարկի պատժամիջոցների չեղարկման հնարավորությունը: Դրանց թվում են նախկին ռեժիմին պատկանող քիմիական զենքի պաշարների ոչնչացումը եւ Սիրիայի կառավարության պաշտոնական կառույցներից օտարերկրյա զինյալների բացառումը այն ցուցակից, որը ամերիկացի բարձրաստիճան պաշտոնյան Դամասկոսին տրամադրել էր մարտին: «Սիրիայի ժամանակավոր իշխանությունների նկատմամբ ԱՄՆ քաղաքականության ցանկացած ճշգրտում կախված կլինի այդ բոլոր քայլերի կատարումից»:

Պետք էր ենթադրել՝ դա ամենեւին չխանգարեց ինքնակոչ «անցումային նախագահին», որն այդպիսին էր դարձել առանց առաջիկա 5 տարիների ընտրությունների, ներկայացնել 23 հոգուց բաղկացած նախարարների կաբինետ, որում ընդգրկված էին 19 սուննի արաբներ, ինչպես նաեւ քրիստոնեական, դրուզական, քրդական եւ նույնիսկ ալեւիական փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներ: Ասադից հետո սիրիական նոր իշխանության կառուցվածքն ամբողջությամբ կառուցված է ՀԹՇ ահաբեկչական խմբավորման վերջին առաջնորդի տակ, որը քաղաքացիական կոստյում է հագել եւ ոգեւորությամբ ձեռքսեղմված քաղաքական գործչի դեր է խաղում: Բացի պատգամավորների եւ Սահմանադրական դատարանի լիակատար վերահսկողությունից, նոր կառավարությունում վարչապետի պաշտոն չկա. Մուհամեդ ալ-Բաշիրին դարձրել են էներգետիկայի նախարար: ալ-շարա ա-ն լիովին վերահսկում է առանցքային նախարարությունները՝ արտաքին գործերի նախարարությունը, ներքին գործերի նախարարությունը, պաշտպանության նախարարությունը, արդարադատության նախարարությունը․․․․․․․ Ի դեպ, Սիրիայի գերագույն մուֆթի պաշտոնապես նշանակվել է նաեւ շաֆիական աստվածաբան եւ սալաֆիների քննադատ ուսամա ար-ռիֆային, ով ընդդիմանում էր Ասադին եւ մուֆթիի կողմից հռչակվել իդլիբ ար-ռիֆային, հայտնի էր «մահմեդական եղբայրների» հետ կապերով, ինչը հազիվ թե հիացմունք առաջացնի Եգիպտոսում, ԱՄԷ-ում եւ ամենուր, որտեղ ՀԹՇ-երին, մեղմ ասած, կասկածանքով են նայում:

Դամասկոսի «ցուցափեղկային» կառավարությունում 4 երկրորդական տեղ է հատկացվել էթնո-կրոնական փոքրամասնությունների ներկայացուցիչներին։ Այսպես, գյուղատնտեսության նախարար է դարձել դրուզ Ամգադ Բադրը, տրանսպորտի նախարար՝ ալեւի Յարուբ Բադրը (նույն պաշտոնը զբաղեցրել է նաեւ Ասադի օրոք 2006-2011ականներին), սոցիալական հարցերի եւ աշխատանքի նախարար՝ քրիստոնյա։ Կրթության նախարար է դարձել մի քուրդ, որը կառավարության մեջ մտել է անձնական կարգավիճակով եւ չի ներկայացնում Սիրիական ժողովրդավարական ուժերը։ Հինդ Կաբավաթը՝ կառավարության միակ կինը, ով երկար ժամանակ ապրել է Կանադայում, աշխատել է խաղաղության Ամերիկյան ինստիտուտում (որը ցանկանում են վերացնել Դոնալդ Թրամփը եւ Իլոն Մասկը), Ջորջ Մեյսոնի համալսարանի համաշխարհային կրոնների, դիվանագիտության եւ հակամարտությունների լուծման կենտրոնում եւ Սիրիայի բանակցությունների հանձնաժողովի Ժնեւի գրասենյակում։ Մասնակցելով փետրվարին կայացած ազգային երկխոսության խորհրդաժողովի նախապատրաստմանը, ի տարբերություն իր արտագաղթած շատ գործընկերների, նա գնաց աշ-շարա ռեժիմի հետ համագործակցության:

Եվ, իհարկե, ուշագրավ է «Սպիտակ սաղավարտներ» կեղծ-հումանիտար կազմակերպության առաջնորդ Ռաեդ Ալ-Սալեհի նշանակումը տարերային աղետների դեմ պայքարի եւ արտակարգ իրավիճակներին արձագանքման գերատեսչության ղեկավար։

Արեւելագետ, «առաջին մերձավորարեւելյան» ալիքի հեղինակ Մարիա Կիչի կարծիքով՝ Սիրիայի նորահայտ առաջնորդը ձգտում է արեւմտյան գործընկերներին ցույց տալ իր ռեժիմի ներառականությունը, ինչի հիման վրա «փող խնդրել եւ պատժամիջոցները հանել»::«Այս կառավարությունը նպատակ ունի իր կազմը ներկայացնել հարգված արեւմտյան գործընկերներին՝ ներառականությունը հաստատելու համար եւ ցույց տալ, իբր, նորմալ վերաբերմունք էթնո-կրոնական փոքրամասնությունների նկատմամբ («Ինչ կոտորածներ, ինչ սպանություններ, մենք դրուզներ ունենք ալեւիների հետ նույնիսկ կառավարությունում նստած»): Սա ցուցափեղկի սովորական պրակտիկա է, որտեղ խտրական խմբի մի քանի հավատարիմ եւ (կամ) կառավարվող ներկայացուցիչների կառավարության ներդրումը օգտագործվում է խտրականությունը ժխտելու համար: Քրդեր, ի դեպ, նոր կառավարությունում չկան։ Սա նույնպես վերաբերում է «բոլոր սիրիացիների շահերից բխող արդար կառավարման» հարցին»։

Նոր անցումային կառավարությունը կձգտի կոնսենսուսի պատերազմով ավերված երկրի վերականգնման հարցում, սակայն «չի կարողանա բավարարել բոլորին», նախազգուշացրել է ահմադ ալ-շարան: Նրա խոսքով՝ նախարարներն ընտրվել են կոմպետենտության եւ փորձի համար՝ «առանց գաղափարական կամ քաղաքական հակումների»։ Հազիվ թե նման հայտարարությունները պետք է լուրջ ընդունել՝ հաշվի առնելով այն հանգմանքը, որ նախարարների նոր կաբինետում մեծամասնություն են կազմում շարայի մերձավոր կողմնակիցները եւ նրա հետ կապված այլ գործիչներ։ Ռոժավայի ինքնավար իշխանությունները(քրդական անդրեփրատը) մերժում են կառավարության լեգիտիմությունը՝ հայտարարելով, որ այն «չի արտացոլում երկրի բազմազանությունը»:

Միեւնույն ժամանակ, իսրայելցիները չեն դադարեցնում Արաբական Հանրապետության տարածքում մի շարք օբյեկտների ինտենսիվ ռմբակոծությունները՝ չբացառելով նաեւ թուրքական ռազմաբազաների հայտնվելու ենթադրյալ վայրերը՝ ներառյալ Համա նահանգի եւ Հոմսի նահանգի օդանավակայանները (Պալմիրայից ոչ հեռու գտնվող T4 ավիաբազան): Հարվածները հաջորդել են երկրի կենտրոնում ռազմավարական նշանակություն ունեցող այդ շրջանում թուրքական ՀՕՊ համակարգի հնարավոր տեղակայման մասին տեղեկատվության հայտնվելուց անմիջապես հետո, եւ իբր ՑԱԽԱԼ-ի հարվածի հետեւանքով զոհվել են օբյեկտների պատրաստման համար վարձված թուրք ինժեներները: Թիրախները խոցվել են նաեւ ծովափնյա Սիրիայում, որտեղ շարունակվում է ջիհադական խմբավորումների զանգվածային ահաբեկչությունը պոտենցիալ անհավատարիմ բնակչության դեմ: Հարավում ՑԱԽԱԼ-ի ցամաքային մասերը Գոլանի բարձունքներից դեպի արեւելք Դերա նահանգի միջով դեպի Սուվեյդայի «դրուզական լեռներ»։

Այնուամենայնիվ, իսրայելցիները հազիվ թե խանգարեն ամերիկացիներին պահպանել իրենց ռազմական ներկայությունը Սիրիայում: Չնայած Թրամփի ամպագոռգոռ խոստումներին, թվում է, թե Պենտագոնն ու հատուկ ծառայություններն ակնհայտորեն մտադիր չեն աչքաթող անել «նոր» Սիրիայի ուժային կառույցների ձեւավորման գործընթացը, ինչի համար նախատեսվում է Դումեյրում նոր ռազմաբազա ստեղծել: Այս ռազմական օդանավակայանը մասին Դամասկոսի նահանգի համանուն բազան հանդիպումների եւ բանակցությունների վայր են աշ-շարա կառավարության եւ ՍԴՈւ-ի միջեւ՝ վերահսկելով սիրիական անապատի եւ մայրաքաղաքի միջեւ եղած ճանապարհը: Փորձված պատրվակը տեղական զինվորական կադրերի պատրաստում եւ համատեղ դիմակայություն իսլամական պետությանահաբեկչական խմբավորմանը: Արեւելագետ Կիրիլ Սեմյոնովը գրում է․ «վերջերս ամերիկյան զորքերը Սիրիայի ազատ բանակի մարտիկների հետ միասին Ալ-Թանֆ բազայից եւ Սիրիայի դեմոկրատական ուժերից (ՍԴՈՒ) նկատվել են Ալ-Դումայր ռազմական օդանավակայանում»:

Կարելի է ենթադրել՝ այս հարցը կքննարկվի նաեւ Թրամփի եւ աշ-շարայի ենթադրյալ հանդիպման ընթացքում, եթե այն, իհարկե, այնուամենայնիվ կայանա։

Ալեքսանդր Գրիգորեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի