Էրդողանի «փափուկ ուժը». «Իսլամի մարգարեի աջակցության միջազգային կազմակերպություն»

Այսպես կոչված  «Իսլամի մարգարեի աջակցության միջազգային կազմակերպությունը» (International Organization to Support the Prophet of Islam, Uluslararası Peygamber Efendimizi Koruma ve Destekleme Heyeti, IOSPI) իրականում կապված է  «Մահմեդական եղբայրների» հետ՝ ձգտելով նոր աջակիցներ եւ վստահված անձինք ներգրավել ակ-Սարայի համար, ընդլայնել Էրդողանի կառավարոթյան ազդեցությունը, ամրապնդել Թուրքիայի «գլոբալ ազդեցությունը» եւ միջոցներ հավաքել՝ օգտագործելով տարբեր երկրներում մահմեդական համայնքների քաղաքական ակտիվությունը:

IOSPI-ն իսլամիստական բազմաթիվ կազմակերպություններից մեկն է, որն օգտագործվում է Էրդողանի կողմից Թուրքիայի սահմաննրից դուրս, հատկապես Մերձավոր Արեւելքում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Ասիայում եւ Եվրոպայում ազդեցություն տարածելու համար: Այն հիմնադրվել է մոտ 50 իսլամիստների կողմից 2021ի հոկտեմբերին՝ իշխող «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցութայն (ԱԶԿ) աջակցությամբ, որն ակտիվորեն աջակցում է «Մուսուլման եղբայրներին», նրանց հետ սերտորեն կապված ՀԱՄԱՍ-ի Պաղեստինյան բաժանմունքին եւ այլն:

Ըստ երեւույթին, կազմակերպւթյունը պաշտոնապես գրանցված չէ թուրքական օրենսդրության համաձայն, քանի որ ներքին գործերի նախարարությունում դրա մասին տեղեկություններ չկան: Սակայն այն բավականին ակտիվ է գործում, ինչը երեւում է նաեւ սոցիալական ցանցերի որոշ գրառումներից, որոնք, իհարկե, հազիվ թե լիովին բացաայտեն IOSPI-ի եւ նրա գլխավոր քարտուղար եգիպտացի Մոհամեդ Ալ-Սաղիրի բազմակողմանի գործունեությն բոլոր ասպեկտները, որոնք հասանելիություն ունեն Թուրքիայի նախագահին, սերտ կապեր են պահպանում ակ – Սարայի հետ եւ ակտիվորեն օգտագործում են սոցիալական ցանցերը, օրինակ՝ X-ում նա ունի գրեթե 1,6 միլիոն բաժանորդ:

Sosyal Doku («սոցիալական հյուսվածք») հիմնադրամի կենտրոնակայանում վերջերս կայացած հանդիպման լուսանկարները, որոնք հայտնի են բռնի ջիհադի քարոզչությամբ, ցույց են տալիս IOSPI-ի աշխատանքի ուղղվածությունը եւ թուրքական ջիհադական խմբավորումների հետ կապեր հաստատելու նրա ջանքերը՝ իրենց նպատակներն առաջ տանելու եւ արտերկրում ազդեցությունն ընդլայնելու համար: Փետրվարի սկզբին հանդիպումներից մեկը կազմակերպել էր ծայրահեղական թուրք հոգեւորական Նուրեթթին (Նուրեդդին) Յըլդըզը, որը հայտնի է հակաիսրայելական տրամադրություններով եւ զինված ջիհադի կոչերով, որոնք ոգեշնչել են նաեւ 2016ին Թուրքիայում Ռուսաստանի դեսպանին սպանած Մեւլութ Ալթընթաշին: Դատախազական հարցաքննւթյուններից Յըլդըզը, որը Էրդողանի ընտանիքի երիտասարդական հիմնադրամի (Turkey Youth Foundation, TUGVA) համար բոցաշունչ ճառեր էր արտասանում, «հաջողությամբ» խուսափեց, չնայած, որ հանցագործը հաճախ էր հաճախում նրա մասնավոր քարոզներին: Բացի այդ, այս հոգեւորականը մեկնել է Սիրիա՝ հանդիպելու զինյալների ն, բազմիցս հանդես գալով ամբողջ աշխարհում արմատական ջիհադական նկրտումների օգտին: Օրինակ, նա հանդես էր գալիս հօգուտ աղջիկներին 6 տարեկանում ամուսնացնելու, եւ ֆեթվա էր արձակում, որը թույլ էր տալիս մահապատիժներ, կախաղաններ եւ ձեռքերի ու մատների կտրում այն մարդկանցից, որոնք կապված են Թուրքիայում արգելված շարժման հետ, որը հիմնել է հանգուցյալ Ֆեթուլլահ Գյուլենը: 

Ըստ Nordic Monitor-ի՝ վերոհիշյալ փետրվարյան հանդիպման ժամանակ Յըլդըզի հյուրերը նույնականացվել են վերոհիշյալ շեյխ Մոհամեդ Ալ-Սաղիրի, Սուդանի քարոզիչ Աբդուլ-այ Յուսիֆի եւ Մավրիտանիայի հոգեւորական Մուհամմադ Ալ-Հասան բին Ալ-Դեդդուվ Ալ-Շանկիթիի կողմից: Հանդիպման նպատակն էր միավորել ռեսուրսներն ու ջանքերը Մերձավոր Արեւելքում, Ասիայում եւ Աֆրիկայում քաղաքական իսլամն առաջ մղելու համար:

2021ին IOSPE-ի առաջին միջոցառման ժամանակ հիմնական զեկույցողն է եղել ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդ Խալեդ Միշաալը, որը վերահսկում է քաղաքական գործունեությունը արտերկրում: Թուրքիայի ներսում նա գտնվում է MIT Ազգային հետախուզական ծառայության պաշտպանության ներքո:Կազմակերպության հիմնադիրներից է Յասին Աքթայը, ով այդ ժամանակ Թուրքիայում իշխող «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցության փոխնախագահն էր եւ ղեկավարում էր կուսակցւթյան արտաքին կապերը: Լինելով Էրդողանի արաբական հարցերով խորհրդականը՝ ան Թուրքիայի նախագահին խալիֆ է համարում եւ »Մուսուլման եղբայրներին» դիտարկում է որպես թուրքական պետության ստուգված ուղեցույց:

Կազմակերպության մեկ այլ հիմնադիր է Մեհմեդ Հերմեզը՝ կրոնի գործերի վարչության (Diyanet) նախկին ղեկավարը: Նա, փաստորեն, »մահմեդական եղբայրների» հենակետի է վերածել Diyanet -ը, որը միլիարդների հասնող միջոցներ ունի եւ վերահսկում է Թուրքիայում եւ արտերկրում շուրջ 90 հազար մզկիթներ:

Հիմնադիրների մեջ Թուրքիայի երրորդ քաղաքացին Էնվեր Քըլըչարսլանն է՝ դատապարտված հանցագործ, ով 2002 թ-ի փետրվարին դատապարտվել էր յոթ ու կես տարվա ազատազրկման՝ թուրքական «Հըզբոլլահին» անդամակցելու համար, որը չպետք է շփոթել լիբանանյան շիա ռազմաքաղաքական կազմակերպության հետ: Քըլըչարսլանը, ով 1987 թ-ին վերապատրաստվել է Իրանում, ծառայել է թուրքական «Հըզբոլլահի» հանգուցյալ առաջնորդ Հուսեյն Վելիօղլուի ղեկավարությամբ, ով սպանվել էր ոստիկանության հետ փոխհրաձգության ժամանակ 2000 ի հունվարին Ստամբուլում գաղտնի բնակարանի վրա նրա արշավանքի ժամանակ:

Նշվում է՝ Քըլըչարսլանին իրավական հետեւանքներից պաշտպանել է հենց ինքը՝ Էրդողանը, որը հասել է թուրքական բանտերից «Հըզբոլլահի» բոլոր դատապարտված անդամների ազատ արձակմանը 2014 թ-ին իր հետ կնքված գործարքի շրջանակներում: Այժմ նա ղեկավարում է իսլամիստական խմբավորումը, որը կոչվում է «գիտնականների միություն եւ մեդրեսե» (Ittihadul Ulema), որը հիմնականում գործում է քուրդ բնակչության շրջանում:

IOSPE-ի ակունքներում կանգնած էր նաեւ մահմեդական գիտնականների միջազգային միության (IUMS) գլխավոր քարտուղար Ալի Քարադաղին, որը երկար ժամանակ բնակվում էր Թուրքիայում, որտեղ նա օգտվում էր տարբեր արտոնությւններից: Վարչության մեկ այլ անդամ, նաեւ Թուրքիայի քաղաքացի Աբդուլվահափ Էքինջին, որպես կապող օղակ է հանդես գալիս «Մուսուլման եղբայրների» ցանցի եւ թուրքական կառավարության միջեւ: Էքինջին նաեւ ղեկավարում է երկրի ՆԳՆ-ում գրանցված uluslararası Müslüman Alimler Derneği (մահմեդական գիտնականների միջազգային ասոցիացիա, UMAD) անունով կազմակերպության թուրքական անալոգը:

2023 թ-ի փետրվարին Եմենի հոգեւորական Աբդուլ Մաջիդ Ալ-Զինդանիին երկարամյա աշխատանքի համար մեծարող միջոցառման ժամանակ IOSPE -ն Ստամբուլում հիմնել է Ակադեմիական կենտրոն: 2004ի փետրվարին ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությունը Ալ-Զինդանիին ներառել էր «հատկապես վտանգավոր միջազգային ահաբեկիչների» ցուցակում՝ բացատրելով, որ նա «երկար ժամանակ համագործակցել է Բեն Լադենի հետ, մասնավորապես, եղել է նրա հոգեւոր առաջնորդներից մեկը»: Ավելի ուշ նրա անունը ներառվել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ահաբեկիչների ցուցակում: Ալ-Զինդանին մահացել է Ստամբուլում 2024 թ-ի ապրիլի 22-ին՝ 82 տարեկան հասակում:

IOSPI-ն զգալի թափ է հավաքել Դամասկոսում Բաշար ալ-Ասադի տապալումից եւ անցումային շրջանի ինքնահռչակ նախագահ, Ռուսաստանում արգելված «հայաթ թահրիր աշ-շամ» ահաբեկչական խմբավորման առաջնորդ ահմադ աշ-աարայի կողմից իշխանության բռնազավթումից հետո, որին 2025ի հունվարի 30-ին Ալ-Սաղիրը հատուկ նամակով շնորհավորել է «Աստծո կողմից շնորհված իսլամական նվաճում» անվանելու կապակցությամբ՝ կոչ անելով Սիրիայում հաստատել շարիաթի օրենքները:

Ի դեպ, առայժմ նախկին Սիրիայի Արաբական Հանրապետությունն ավելի շուտ «մերձավորարեւելյան Սոմալիի» վերածվելու միտում է դրսեւորում: Ռազմական թղթակից Օլեգ Բլոխինը, օրինակ, նշում է. «Հարավային խմբավորումները» կտրականապես չեն ճանաչում ալ-ջուլիանիի իշխանություններին՝ Դերա նահանգից այդ ներգաղթյալին ընկալելով որպես Իդլիբում «կառավարության» երեկվա ղեկավար: Ամերիկացիների կողմից աջակցվող քրդական իշխանությունները նույնպես, մեղմ ասած, ցանկություն չունեն ենթարկվել երեկվա ահաբեկիչների իշխանությանը, ամեն ինչ պարզ չէ նաեւ այսպես կոչված «սիրիական ազգային բանակի» թուրքամետ զինյալների հետ: Այնպես որ, ամենեւին էլ փաստ չէ, որ iospi-ի եւ նմանատիպ այլ խմբերի կրոնական մոտիվացված «միավորող» հռետորաբանությունը հաջողությամբ կպսակվի:

Ալեքսանդր Գրիգորեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի