ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ. Հայոց լեզվի Համշենի բարբառով հեքիաթների ձայնագրությունների հրապարակումներ՝ Թուրքիայի համշենցի մտավորականների կողմից

Թուրքիայի համշենցի որոշ մտավորականներ, չնայած կորոնավիրուսի համավարակին, շարունակում են աշխտանքներ տանել՝ հայոց լեզվի Համշենի բարբառը կամ, ինչպես իրենք են անվանում իրենց մայրենի լեզուն, համշեներենը պահպանելու և այն նոր սերնդին փոխանցելու ուղղությամբ։ Մասնավորապես, Մահիր Օզքանը համաճարակի պատճառով հիմնականում տանը գտնվող երեխաների, ինչպես նաև իր դստեր՝ Լուսինի համար  պատրաստել է ամերիկացի մանկագիր Էրիկ Կարլի «Շատ քաղցած թրթուրը» հեքիաթի համշեներեն տարբերակի ձայնագրությունը, որը հրապարակվել է Youtube-ում։  Մահիր Օզքանը ինքն է այս հեքիաթը թարգմանել, որպեսզի մայրենի լեզվով ընթերցի իր դստեր և մյուս համշենցի մանուկների համար։

Այս մասին, ըստ Akunq.net-ի, հայտնում է թուրքական Bianet.org լրատավական կայքը։

Աղբյուրի համաձայն՝ Մահիր Օզքանը միևնույն ժամանակ համշեներեն լեզվի դասընթացի տեսագրություններ է հրապարակում «Հատիկ» համշենական մշակույթի ուսումնասիրման և պահպանման միության էջում։ Bianet.org-ի հետ զրույցում նա հայտնել է, որ պատրաստվում է տեսագրության միջոցով համշեներենով ներկայացնել նաև Հովհաննես Թումանյանի «Շունն ու կատուն» և «Մի կաթիլ մեղրը» ստեղծագործությունները։

Մահիր Օզքանը նման 4 հեքիաթ է հրապարակել համշենցիների «Գոր» հանդեսում։ Բացի այդ, Թուրքիայում տպագրվել են նրա 2 ստեղծագործությունները, որոնցից մեկի հեղինակը ինքն է, իսկ մյուսը՝  իր կողմից համշեներեն թարգմանված Անտուան դը Սենտ-Էքզյուպերիի «Փոքրիկ իշխանն է»։

Թուրքական լրատվական կայքի թղթակցի հետ զրույցում Մահիր Օզքանը շեշտել է Թուրքիայում փոքրամասնությունների և, մասնավորապես, համշենցիների մայրենի լեզուն պահպանելու և այն նոր սերունդներին փոխանցելու անհրաժեշտության մասին։ Նա նաև նշել է, որ թեև իր դուստրը ծնվել և բնակվում է Ստամբուլում, սակայն իր ներդրած ջանքերի շնորհիվ արդեն լիովին տիրապետում է մայրենի լեզվին։

Հիշեցնենք, որ  ներկայում համշենցիների ամենամեծ խնդիրներից մեկը լեզվի և մշակույթի պահպանումն է, քանի որ հայոց լեզվի՝ Համշենի բարբառը հետզհետե անհետանում է: UNESCO-ի հրապարակած «Վտանգի տակ գտնվող լեզուների ատլասը» մատնանշել էր, որ 18 լեզու վերացման վտանգի տակ է Թուրքիայում: Համշեներենը տեղ էր գտել «բացահայտ վտանգի տակ եղող» լեզուների դասի տակ:

Թուրքիայի համշենցիները փորձում են որոշ աշխատանքներ տանել այդ ուղղությամբ։ Հենց Համշենի լեզվի և մշակույթի պահպանման նպատակով 2011 թ․ Ստամբուլում ստեղծվեց «Հատիկ» միությունը, իսկ 2014 թ․ սկսեց հրատարակվել «Գոր» ամսագիրը։

Մելինե Անումյան