Իրանի վերաբերմունքն Արցախյան հիմնախնդրի նկատմամբ չի փոխվել. իրանագետ

Եթե ընտրություններից հետո Փաշինյանը կրկին ընտրվի վարչապետ, կարևոր կլինի, որ նա այցելի Իրան, այդպիսի այցը լուրջ ուղերձ կլինի մեր հարավային հարևանին. Yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց Երևանի պետական համալսարանի իրանագիտության ամբիոնի վարիչ Վարդան Ոսկանյանը:

Նշենք, որ Փաշինյանը տարածաշրջանային երկրներից պաշտոնական այցով եղել է միայն Վրաստանում:

Հիշեցնենք, որ հոկտեմբերի 30-ին Ստամբուլում տեղի ունեցավ եռակողմ հանդիպում՝ Թուրքիայի, Իրանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների մակարդակով: Բանակցությունների ավարտին ընդունված հռչակագրում նախարարներն ընդգծեցին այն պարտավորությունները, որոնք վերաբերում են պետությունների ներքին գործերին չմիջամտելու սկզբունքին, միջազգային իրավունքի նորմերի պահպանմամբ բոլոր հակամարտությունների խաղաղ լուծմանը և հատկապես այն աջակցությանն ու հարգանքին, որ պետք է ցուցաբերվի պետությունների ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության ու միջազգայնորեն ճանաչված պետական սահմանների նկատմամբ:

Ոսկանյանից հետաքրքրվեցինք, թե Իրանի՝ այդ հռչակագրին միանալը կարո՞ղ է որևէ կապ ունենալ Բոլթոնի՝ Հայաստանում Իրանի հասցեին հնչեցրած սպառնալիքների հետ: Իրանագետի կարծիքով` սխալ կլինի այդ ամենը կապել Բոլթոնի այցի և հայտարարությունների հետ: «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը նշված հանդիպման վերջում ընդունված հայտնի փաստաթղթում հատուկ չի շեշտադրվել, այլ շեշտադրվել է, որ կողմերը հարգում են միմյանց տարածքային ամբողջականությունը և մի շարք այլ միջազգային իրավունքի սկզբունքներ: Այսինքն՝ ուղղակի հիշատակում արցախա-ադրբեջանական սահմանի մասին չկար: Ուղղակի մեր լրատվամիջոցներում տարածվեց Ադրբեջանի արտգործնախարարի մեկնաբանությունը, ինչի հետևանքով էլ թյուրընկալում եղավ: Այդպիսի հռչակագրեր, այդպիսի հայտարարություններ եղել են նաև նախկինում, մասնավորապես՝ նախորդ տարի Բաքվում կայացած նույնանման հանդիպման ընթացքում»,- նշեց նա:

Ըստ Ոսկանյանի՝ Իրանի վերաբերմունքն Արցախյան հիմնախնդրի նկատմամբ չի փոխվել, ավելին՝ պաշտոնական մակարդակում իրանցիները հանդես են գալու հավասարակշռված քաղաքականությամբ: «Իրանին ձեռնտու է, որպեսզի  այն իրավիճակը, որը դե ֆակտո ստեղծվել է Արցախյան հակամարտության գոտում, հատկապես՝ սահմանների առումով, պահպանվի: Տարածքային ամբողջականության մասին խոսելիս Իրանի արտգործնախարարն ավելի շուտ իր սահմանների մասին է ակնարկել, այսինքն՝ ոչ թե Արցախի, այլ Իրանի տարածքի՝ Սիրիայի, Իրաքի հետ կապված, որտեղ եթե կիրառվի ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը, ապա այդ պետությունները կարող են մասնատվել, ինչը չի բխում Իրանի շահերից»,- պարզաբանեց նա:

Երեկ Փաշինյանն ԱԺ-ում ՀՅԴ-ական պատգամավոր Ռուզաննա Առաքելյանի հարցին ի պատասխան՝ նշել էր, որ վերջերս մի շատ փորձված դիվանագետի հետ հանդիպման ժամանակ նրան ներկայացրել է Հայաստանի իրավիճակը: «Ասացի՝ մեր 4 սահմաններից 2–ը փակ են՝ Ադրբեջանի հետ սահմանը փակ է Ղարաբաղյան հակամարտության պատճառով և Թուրքիայի հետ սահմանը՝ նույնպես Ղարաբաղյան հակամարտության պատճառով: Կարող է թվալ, թե մյուս երկու սահմանները բաց են, բայց այդ սահմանները կիսաբաց են, որովհետեւ հայ–իրանական սահմանը, օրինակ, ամեն պահի կարող է դե ֆակտո փակվել ԱՄՆ–ի եւ Իրանի հետ հարաբերությունների և մնացած աշխարհաքաղաքական խնդիրների պատճառով։ Հայ–վրացական սահմանը դե ֆակտո կարող է փակվել, օրինակ, վատ եղանակային պայմանների կամ աշխարհաքաղաքական պայմանների պատճառով»,- ասել էր Փաշինյանը։

Հարցին, թե հայ-իրանական սահմանի փակման մասին ակնարկը կարո՞ղ է Իրանում թյուրընկալման տեղիք տալ, Ոսկանյանը պատասխանեց, որ Փաշինյանը դիվանագետի հետ զրույցի ընթացքում է այդ խնդիրը քննարկել, և, իր կարծիքով, գույները խտացվել են, հավանաբար, Հայաստանի համար որևէ շահավետ դիրքորոշում դիմացինի մոտ ստեղծելու նպատակով: «Ավելի կարևոր է ակնհայտ հայտարարությունն առ այն, որ նույնիսկ ԱՄՆ բարձրաստիճան պաշտոնյայի հետ հանդիպումների ընթացքում Հայաստանն առաջնորդվել է բացառապես սեփական, ազգային և պետական շահով, և դա ընկալելի է եղել Նահանգների կողմից: Այսինքն՝ մենք կարող ենք ասել, որ Հայաստանը չի անսացել ԱՄՆ-ի հորդորներին կամ տուրք չի տվել ճնշումներին, եթե այդպիսիք եղել են»,- ասաց իրանագետը:

Իսկ թե ի՞նչ ընթացք է սպասվում հայ-իրանական հարաբերություններում, Ոսկանյանը նշեց, որ մեր հարաբերություններն Իրանի հետ շարունակելու ենք զարգացնել, դա նշել է նաև Փաշինյանը: «Փաշինյանն էլ նշեց, որ իր՝ կրկին վարչապետ դառնալու պարագայում Իրանի հետ հարաբերությունները կստանան նոր մակարդակ և կզարգանան նոր մթնոլորտում: Մենք ունենք շատ կարևոր խնդիր՝ իրանցիներին բացատրել Հայաստանում տեղի ունեցող ներքաղաքական իրադարձությունների տրամաբանությունը, քանի որ Իրանում այդքան էլ լավ չեն հասկանում՝ ինչ է տեղի ունեցել Հայաստանում: Մյուս կարևոր խնդիրը, բնականաբար, Փաշինյան-Ռոհանի հանդիպումն է՝ ոչ թե տարբեր կառույցների շրջանակում, քանի որ ՄԱԿ-ում նման հանդիպում եղել է` այլ պաշտոնական այցերի մակարդակով: Նման հանդիպումները լուրջ խթան են  երկկողմ հարաբերություններում առաջընթաց  գրանցելու համար»,- ասաց Ոսկանյանը: