Քաղաքի վրա ամպի նման կուտակվել է փոխադարձ սիրո կարոտը. Հովհաննես Գրիգորյանի հիշատակի օրն է

Այսօր Հովհաննես Գրիգորյանի հիշատակի օրն է: 2013-ի փետրվարի 7-ին նա կյանքից հեռացավ: Ներկայացնում ենք բանաստեղծի ստեղծագործություններից:

Նոր տողից

Ծնվել եմ առավոտյան շուտ,
Գյումրվա մի աղքատիկ առավոտ:
Ինձ հետ ծնված քույրս մահացել է մի քանի ժամ հետո,
երբ օգոստոսի արևը վաղուց արդեն դուրս էր եկել
և անտարբեր նայում էր մեր մոլորված ընտանիքին,
որը մեկ խնդում և մեկ լալիս էր սրտակեղեք:
Հիմա մեր տանը ոչ ոք չի հիշում նրան,
քրոջս, որին ի~նչ էին տեսել, ընդամենը մի քանի ժամ`
ետպատերազմյան մի կիսաքաղց առավոտ…
…Միայն ես չեմ կարողանում նրան մոռանալ, և երբեմն
վաղ առավոտյան արթնանում եմ սրտիս ցավից,
և թաց աչքերով մթության մեջ պառկած
օր առ օր վերհիշում եմ այն ինն ամիսները,
որ միասին ապրել ենք
մեր կյանքի լավագույն շրջանում…

***

 Երբեք չմեռնես

Երբեք չմեռնես, - մահվան մահճում
Թախանձագին հորդորում էր ինձ հայրս:
Եվ նայելով նրա մշուշված աչքերին՝
Ես դառնությամբ հասկացա, թե ինչ ծանր է
Մեռնել ցերեկվա լույսերի մեջ ողողված,
Երբ պատուհանից երևում է դիմացի պատշգամբը,
և մի կին պատշգամբում
պարանից կախ է տալիս իր մաքրամաքուր լվացքը,
հետո զնգում է սխալված հեռախոսը, և տղամարդու
մի ջահել ձայն բացատրում է, որ այն, ինչ վերցրել է վաղուց,
հենց հիմա չի կարող վերադարձնել, որովհետև...
հետո վերևի հարկում շրխկոցով բացվում է դուռը,
և երեխաների զվարթ ճիչ ու աղմուկը
լցվում է միջանցք, տարածվում վերև ու ներքև,
այնուհետև՝ աշխարհով մեկ
և դրանից երկնքի կապույտն ավելի է պայծառանում
և ավելի է թանձրանում դառնությունը...
երբեք չմեռնես, ահա թե ինչ կասեմ քեզ, -
խնդրեց հայրս վերջին անգամ
և փակեց աչքերը:

***

Աղոթք

Չորս քայլ վեր... սահման է:
Չորս քայլ վար... սահման: 
Աստված իմ,
այսքան էլ փոքրիկ հայրենիք,
այսքան էլ փոքրիկ
Հայաստան,
նորածնի բարուր է իսկական...
Աստված իմ, մոլորվել, կանգնել եմ,
ասա ինձ, ի՞նչ անեմ, ո՞ւր գնամ -
Չորս քայլ վեր' ավեր է ու մահ է,
Չորս քայլ վար' ավար ու թալան...

***

Մարդահամար

Անաղմուկ շարվենք պատերի տակ, ինչպես

գնդակահարության պահին` վաղ առավոտյան,

քնաթաթախ, շլմորած, աչքերը տրորելով:

Խուզած գլուխներով ձմերուկներ` բանտարկյալի

շերտավոր հագուստներով: Իսկ թփերի մեջ, դեսուդեն

աղոտ պլպլում են դեղին հետույքները դդումների:

Ընդհատված է քամու աշխատանքը` կվերսկսի փչել,

տերևների խստագույնս հաշվարկից հետո միայն:

Հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել չվող թռչունները:

Հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել դասականներին, նրանց,

ում արձանները կանգնած են նշված տեղերում –

չէ՞ որ նրանք անմահ են, այսինքն ապրում են մեզ հետ,

շատ հաճախ` մեզանից ավելի երկար…

Հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել Շառլ Ազնավուրին, որի երգերը

միշտ մեզ հետ են, և ընդհանրապես, ինչպե՞ս վարվել

հանրապետության պատվավոր քաղաքացիների հետ`

հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել… Եվս մի ծանր խնդիր`

հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել Հունանյան եղբայրներին և

հանցախմբի մյուս անդամներին, թողնե՞լ նրանց

մարդկանց ցուցակի մեջ, թե՞ պետք է սպասել` ինչ

կորոշի դատարանը: Եվ ընդհանրապես, ինչպե՞ս

վարվել մուրացկանների, անտերունչների հետ, նոր

թվե՞ր հորինել, թե՞ հաշվել նույն թվերով, ինչ նախարարներին, պատգամավորներին ու մեծահարուստներին են հաշվում…

Մտածելու խնդիր է` չէ՞ որ մի նախարարն ավելի է ուտում,

քան մեր երկրի բոլոր մուրացկանները միասին վերցրած…

Հաշվե՞լ, թե՞ չհաշվել ինքնասպաններին, նրանց, ովքեր

իրենց հերթին են սպասում` անաղմուկ շարված

նորակառույց կամրջի բազրիքի երկայնքով:

Թե հաշվելու եք, ուրեմն, շտապեք հաշվել նաև նրան, ով

արդեն նետվել ու սուրում է ներքև, և դեռ

չի պայթել սիրտը օդի մեջ,

և դեռ` չի բախվել մայր հող ու քարին…

***

Նամակը, որը երբեք քեզ չի հասնելու

Ամեն ինչ բաժանված է արդեն,

և աստղերը, և արևը, և լուսինը:

Ես գլխահակ եմ գալիս քեզ մոտ,

ես ամաչում եմ սարսափելի,

որովհետև ոչինչ չունեմ քեզ նվիրելու.

որովհետև ամեն ինչ բաժանված է ու նվիրված:

Եվ այս բառերը` օտար արևներ,

և մերկ ծառերը, և քո կարոտը

անչափ տխուր են, անչափ հուսահատ,

որովհետև այս նամակը երբեք քեզ չի հասնելու,

որովհետև նորից փնտրելու եմ քեզ ամենուրեք,

որովհետև նորից քեզ հիշելու եմ ամենուրեք,

գլխահակ քայլելու եմ նույն փողոցներով,

որովհետև ես սարսափելի ուշացած սիրահար եմ,

որովհետև ես ոչինչ չունեմ քեզ նվիրելու,

որովհետև

ամեն ինչ բաժանված է ու նվիրված:

***

Առավոտ կամ մի քանի խոսք երջանկության մասին

Քաղաքի վրա ամպի նման կուտակվել է փոխադարձ սիրո կարոտը:

Մարմինները յուղած մարզիկները սրճարաններում

հաճոյախոսում են գիպսի նման լերկ ոտքերով կանանց:

«Amour» կամավոր ընկերության անդամները

եռանդով նետեր են արձակում սիրտ-թիրախների վրա:

-Սիրեցե՜ք մեզ-

երկարոտն աղջիկների շարքերն են անցնում:

-սիրեցե՜ք մեզ,

և մենք կարմրաշուրթ երեխեք կունենանք,

գուլպաներ կգործենք

օրորոց կօրորնեք,

տակաշո՜ր կփոխենք...

...Իսկ ահա մթության մեջ

ինչ-որ մեկը խարխափում է ու առաջ շարժվում,

Ես գիտեմ, նա որոնում է

ինձ կախարդելու ամենահարմար առիթը:

Առավոտվա խառն իրարանցման մեջ

ո՜չ ոք չի իմանա,

թե ով էր առաջինը,

որը քրտինքի մեջ լող տալով

մաքուր զգացմունքներ էր որոնում

զուսպ նախադասությունների շարասյունի մեջ:

Իսկ երբ հոգնությունը կփակի իմ աչքերը,

ես գուցե ձեզ հետ ավելի լուրջ խոսակցություն կբացեմ

և դրա համար

մթության մեջ որոնում- գտնում եմ ձեռքը,

որը խարխփում է չղջիկի նման օդի մեջ

և սեղմում եմ դեմքիս,

և արցունքները կաթում են անծանոթ մատների արանքով...

***

Գեղարվեստական միջոցառում կանանց գաղութում

Աշուն է: Բանտարկյալների համար ոտանավոր կարդալու
լավագույն ժամանակը:

Ճերմակ ներկած դահլիճում հավաքված էին գույնզգույն
լաչակավոր մարդասպաններ, գողեր, ավազակներ…
Մի խոսքով, սովորական կանայք, որոնց կարելի է
հանդիպել ամենուրեք` փողոցներում, թատրոններում,
տոնավաճառներում, և հատկապես, ընտանեկան
հաճելի մթնոլորտում` հարազատներով շրջապատված:
Ոգևորված խոսում էի անկախությունից, ազատությունից,
բազմակուսակցությունից և հարաբերություններից միջազգային:
Նրանք ծափահարում էին խանդավառ և հետո խնդրեցին ինձ`
սիրային բանաստեղծություններ կարդալ, որոնց մեջ
խոսք չլիներ անկախության և հատկապես ազատության մասին:

Աշուն է: Բանտարկյալների համար սիրային և հատկապես
բաժանման բանաստեղծություններ կարդալու
լավագույն ժամանակը:

Եվ ահա, սեր իմ, ես հիշեցի քեզ և կարդացի մեր կարճատև
հանդիպման և երկարատև բաժանման, հեռավոր աշնան մասին,
երբ ծառերը սովորականից շուտ տերևաթափվեցին, և ես
թեթև հագնված հանկարծ խորացա ձյուն ու ձմեռվա մեջ
և այլևս չվերադարձա…: Հուզմունքից խզված ձայնով
կարդում էի, և արցունքները գետի պես հոսում էին
աչքերիցս, և հանկարծ նկատեցի, որ բարձր, ձայնը
գլուխները գցած, առանց ամաչելու լալիս են նաև
գույնզգույն լաչակավոր մարդասպանները, գողերը,
ավազակները…: Սովորական կանայք, որոնց, արդեն
գիտեք` որտեղ կարելի է հանդիպել…

Աշուն է: Առանց ամաչելու: Բարձր: Ձայնը գլուխը գցած
լաց լինելու լավագույն ժամանակը: