Անդադար վերանորոգվող պետություն, կամ երբ մեղավոր են դառնում ծրագրերը

Մամուլում, առանց որևէ կոնկրետ աղբյուրի հղման, այսօր տեղեկություն էր հրապարակվել, որ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը կարգադրել է փոխել կառավարության դահլիճների ներքին հարդարանքը, քանի որ, ըստ մամուլի ձեւակերպման, «զզվում» է նախկին վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի նախաձեռնությամբ` դրանց ոսկեզօծմամբ արված վեհաշուք և թանկ վերանորոգումից: Ըստ այդմ` իբր կարգադրել է սենյակները կրկին վերանորոգել՝ վերադառնալով համեստ, մինիմալիստական ոճին:

Դժվար է, իհարկե, կռահել, թե ով ու ինչպես է որոշել վարչապետի զզվանքի աստիճանը կամ պարզել, ինտերիերի հետ կապված, նրա ճաշակն` առհասարակ: Փաստ է, սակայն, որ ամեն եկողի կողմից սեփական ճաշակով և, որպես կանոն, պետական բյուջեի հաշվին իր կաբինետի, աշխատավայրի նոր վերանորոգում իրականացնելու պրակտիկան Հայաստանում օրինաչափություն է: Եվ զուտ տեսականորեն չի կարելի բացառել, որ այդպես կվարվի նաև նոր վարչապետը: 

Նոր կամ նորացված կաբինետով, աշխատանքային նոր պայմանների ստեղծմամբ պաշտոնավարումը սկսելու` այս տարածված սովորությունն առաջին հերթին հասարակական ու պաշտոնեական նոր դիրքն ընդգծելու և այդ կարգավիճակում ինքնահաստատման բարդույթային դրսևորում է: Այն բխում է նոր պաշտոնի, կարգավիճակի հանդեպ, այսպես կոչված, սեփականատիրական զգացումից: Շատերին թվում է, թե պաշտոնում, որին իրեն նշանակել են կամ ընտրել, անփոփոխելի են, անձեռնմխելի, հետևաբար` անհրաժեշտ է աշխատանքային պայմանները դարձնել հարմարավետ, սեփական քիմքին հաճելի: Բայց քանի որ Հայաստանում կադրային փոփոխությունները շատ արագ են տեղի ունենում, այդ կաբինետներն ու դահլիճներն էլ անդադար վերանորոգվում են` որպես կանոն, հարկատուների և պետական բյուջեի հաշվին անիմաստ ռեսուրսներ տանելով:

Բայց այդ սովորությունը միայն վերանորոգումներին չի վերաբերում: Չգրված օրենք է դարձել նախկին ամեն ինչ մերժելը և նոր, մաքուր էջից սկսելը կամ առնվազն դրա տպավորություն ստեղծելը՝ հիմնվելով փոփոխությունների, իսկ մեր դեպքում` արմատական փոփոխությունների հանրային պահանջների վրա:

Կարեն Կարապետյանից սպասելիքներն իսկապես մեծ են: Ընդ որում՝ խոսքը ոչ թե կոսմետիկ, այլ համակարգային, վիրահատական, հետևաբար` նաև չափազանց բարդ և ոչ պոպուլյար փոփոխությունների մասին է: Նրանից իսկապես ճկուն, համարձակ, նորարարական քայլեր են սպասում՝ ոչ միայն որպես լավ կազմակերպիչ, այլև քաղաքական ինտրիգներում չթաթախված անձնավորություն և ոչ ստանդարտ որոշումներ կայացնելու ունակ կառավարիչ: Նոր վարչապետը հայտարարել է, որ իսկապես պատրաստվում է դիմել շատ լուրջ, ցավոտ քայլերի, որոնք պետք է որոշեն,թե երկիրն ինչ ուղղությամբ է առաջ շարժվելու: Թե\' սեպտեմբերի 8-ին ՀՀԿ ԳՄ նիստում՝ վարչապետի պաշտոնը ստանձնելու առաջարկն ընունելիս իր ունեցած ելույթում և թե\' դրանից մի քանի օր անց ԱԺ-ում կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ նա նշեց, որ ներկայացնելու է երկրի զարգացման վերաբերյալ ծրագիր, որը բաղկացած է լինելու երկու փուլից. առաջին փուլն ուղղված է լինելու հանրային վստահության վերականգնման նպատակով կատարվելիք արագ փոփոխություններին, իսկ երկրորդը ներկայացնելու է երկրի հեռանկարային զարգացման տեսլականը:

Այն, որ վարչապետը որոշակի տեսլականով է ստանձնում պաշտոնը, միանշանակ ողջունելի է: Հակառակը, հատկապես` ներկայիս սոցիալ-տնտեսական իրադրության պայմաններում, կլիներ անհասկանալի: Բայց հարցն այն է, որ առ այսօր ընդունվել են և սեղանի վրա են գտնվում երկրի թե\' կարճաժամկետ և թե\' երկարաժամկետ զարգացման տարատեսակ ծրագրեր, ռազմավարություններ և տեսլականներ: Բացի կառավարության ծրագրից, քաղաքական մեծամասնություն ունեցող ՀՀԿ-ն, որի թիմն է ներկայացնում նոր վարչապետը, նախընտրական ծրագիր ունի. ՀՀ նախագահը 2013թ. ընտրվել է՝ ներկայացնելով իր նախընտրական ծրագիրը: Այս տարվա փետրվարին ՀՅԴ-ն և ՀՀԿ-ն ստորագրել են համագործակցության հուշագիր, որն ամբողջությամբ վերաբերում է ոչ միայն Հայաստանի տնտեսական, սոցիալական, քաղաքական արտաքին ու ներքին առաջնային մարտահրավերների չեզոքացմանը, այլև երկրի զարգացման տեսլականին:

Հիմա հարց է առաջանում՝ ի՞նչ են լինելու այդ փաստաթղթերը, ծրագրերը: Ոչ ոք չի հայտարարել, որ դրանք լավը չեն, կամ որ երկրում տնտեսությունը ծանր իրավիճակում է հայտնվել դրանց իրականացման կամ դրանցով առաջնորդվելու պատճառով: Արդյո՞ք նոր վարչապետը համարում է, որ դրանք էլ այն պատերից են, որոնք անհրաժեշտ է քանդել և նոր վերանորոգում սկսել: Գուցե խնդիրը ոչ թե ծրագրերի բովանդակության մեջ է, այլ դրանք վատ իրականացնելո՞ւ:

Խնդիրն այն է, որ նոր կառավարությունն անգամ մեծագույն ցանկության դեպքում չի կարող ունենալ երկարաժամկետ ծրագրեր իրականացնելու մանդատ: Եթե նույնիսկ 2017թ. խորհրդարանական ընտրություններից հետո ՀՀԿ-ի` մեծամասնություն կազմելուց կամ ԱԺ-ում ուժերի համապատասխան հարաբերակցության ձևավորումից հետո Կարեն Կարապետյանը վերանշանակվի վարչապետի պաշտոնում, դրանից ուղիղ մեկ տարի հետո նոր կառավարություն ձևավորելու խնդիր է առաջանալու, որն արդեն նա կարող է և չղեկավարել: Հիմա ինչպե՞ս պետք է լինի, ամեն նոր եկող վարչապետ պետք է երկրի փրկության սեփական տեսլակա՞նը բերի, մոտավորապես այնպես, ինչպես նախկինի թողած կաբինետների ու դահլիճների վերանորոգման ժամանակ արվող էքսպերիմենտները, թե՞, այնուամենայնիվ, գոնե ռազմավարական լուծումների մակարդակով լինելու է թե\' հասարակության, թե\' ընդդիմության համար հասկանալի, չափելի և հստակ քաղաքական ուղեգիծ, դրանցով առաջնորդվելու քաղաքական կամք և ցանկություն: Որովհետև եթե խնդիրը միայն ծրագրեր են դառնում, ապա մեծ է հավանականությունը, որ, օրինակ, Կարեն Կարապետյանի հաջորդը ևս իր պարտքը կհամարի հայտարարել, որ նախորդների ծրագիրը լավը չէին, և պետք է ամեն ինչ սկսել նորից: Եթե` այո, ապա Հայաստանը երբեք ուշքի չի գա անդադար ծրագրային էքսպերիմենտներից, ինչպես անդադար վերանորոգվող կառավարական կաբիներտներն ու դահլիճները:

Գևորգ Դարբինյան