Ղազախստանի ապակայունացումը`Բրիտանական հետք

Որտեղից է Ղազախստանին փոթորիկ մոտենում - 2022 թ-ի առաջին օրերին «գլոբալ Բրիտանիա» նախագիծը, ըստ ամենայնի, ստացել է հավելվածի նոր կետը Ղազախստանում։

Լոնդոնի մտադրությունների լրջության մասին է վկայում 460 մլն ֆունտ ստեռլինգով նորագույն 5-ամյա պայմանագիրը`աջակցելու Մեծ Բրիտանիայի ռազմական գործողություններին «պահեստից մինչեւ ճակատային գիծ», որը շահել Է Boeing Defense UK ընկերությունը: https://ukdefencejournal.org.uk/boeing-wins-460m-british-military-logistics-contract/ Վերջինս բոլոր ծառայություններին կտրամադրի մեկ սպասարկման համակարգ, որն ընդգրկում է ամեն ինչ՝ պտուտակներից մինչեւ միջուկային հրթիռների մասեր: Պայմանագիրը կապահովի, որ Միացյալ Թագավորության զինված ուժերը արագ տեղակայվեն ինչպես ներքին, այնպես էլ միջազգային գործողությունների համար, ասել է Մեծ Բրիտանիայի պաշտպանության գնումների նախարար Ջերեմի Քուինը: https://www.gov.uk/government/news/460-million-logistics-contract-to-sustain-more-than-600-uk-jobs

Թե որտեղ են պատրաստվում այդ գործողությունները, գաղտնիք չէ: ԱՊՀ-ի արեւմուտքում բրիտանացի զինվորականներն արդեն յուրացվում են Ուկրաինայում եւ Բելառուսի սահմանների մոտ: Ինչ վերաբերում է հարավին, ապա հետխորհրդային Միջին Ասիայում բրիտանացիների կողմից իրենց ենթակառուցվածքի ստեղծման մասին տեղեկատվությունը հայտնվել Է Աֆղանստանում ռեժիմի փոփոխությունից անմիջապես հետո: Լոնդոնը Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում թողել է հատուկ ավիադեսանտային ծառայության եւ Մեծ Բրիտանիայի զինված ուժերի այլ հատուկ ստորաբաժանումների զինվորական խորհրդականներին: Times-ի տեղեկություններով`դրանց կազմում ընդգրկված է 4000 կոմանդոս: https://www.thetimes.co.uk/article/military-chief-reveals-secret-new-role-for-special-forces-against-china-and-russia-hgbdwcsg7

Հատկանշական է, որ Ղազախստանում բողոքի ակցիաները սկսվել են հունվարի 2-ին`Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ-ի միջեւ կարեւոր բանակցությունների սկսվելուց 8 օր առաջ: Ղազախստանում տեղի ունեցող իրադարձություններին շատ ուշադիր հետեւում Է ՆԱՏՕ-ի այնպիսի անդամ, ինչպիսին Թուրքիան է, որը Ղազախստանին համարում է թյուրքական, այլ ոչ թե հետխորհրդային աշխարհի կարեւոր բաղկացուցիչ մաս:

Թուրքերին (TICA) դրանում օգնում է Բրիտանական խորհրդի «փափուկ ուժը»՝ British Council-ը զույգով դիրիժորություն անելով ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության (USAID) (արգելված է Ռուսաստանում) ՀԿ-ների լեգեոնների հետ միասին, որոնցից ավելի քան 22.000-ը գրանցված են Ղազախստանում (որից ավելի քան 16.000-ը ակտիվ են) հետ:

Ղազախստանի տնտեսությունը նավթ, գազ, գունավոր մետաղ, ոսկի, ուրան է: Ղազախստանն ունի ուրանի համաշխարհային պաշարների 12 տոկոսը, ուրանի համաշխարհային արդյունահանման 42 տոկոսը եւ աշխարհում առաջին տեղն է զբաղեցնում բնական ուրանի արտահանման ցուցանիշով: Ընդ որում, 13 ուրան արդյունահանող եւ ուրան վերամշակող ձեռնարկություններից 11-ը պատկանում է օտարերկրացիներին: Հունվարի 5-ին Ղազախստանն ընդգրկած ճգնաժամի հետեւանքով ուրանի գները եւ, որպես հետեւանք, այդ ճյուղին տիրապետող ընկերությունների բաժնետոմսերի գինը բարձրացել է 9 տոկոսով: Ստեպնոգորսկի լեռնաքիմիական կոմբինատում վերամշակմանը մասնակցում են այդ կոմբինատին պատկանող Ganberg UK Ltd բրիտանական ընկերությունները (60%) եւ Gexior UK Ltd (40%), որոնք որոշակիորեն շահում են տեղի ունեցածից: Հիմա փաստացի տեղի է ունենում ուրանի շուկայի վերաբաշխում։ Բողոքի ցույցերը հարվածել են «Կազատոմպրոմ» ընկերության ակցիաներին (մոտ 10 տոկոսով անկում), իսկ «անգլոսաքսոնական» ուրանի գինը բարձրանում է:

Որոշակի իմաստով Ղազախստանի ապակայունացումը Հարավային Ղազախստանի փորձն է (անգլիական կորպորացիաներ + Կանադական Cameco + ամերիկացիներ), որտեղ ուրանի արդյունահանման հանքավայրերի եւ հոսանքների կեսից ավելին է, եւ արդեն վաղուց ընթանում է ռուսական դպրոցների վերացման գործընթացը, իշխանությունը զավթել դեռեւս պայմանականորեն ռուսամետ Հյուսիսային Ղազախստանից: Գլխավոր մրցանակներից մեկը Ղազախական Ուրանն է Թուրքմենստանում եւ Կիզիլորդայի շրջաններում (համաշխարհային արդյունահանման քառորդ մասը):

Բրիտանացիները վաղուց աշխատում են Ղազախստանի ուղղությամբ Կիեւի միջոցով, բայց ոչ միայն. Ղազախները կատակում են`մեր երկիրը երկու մայրաքաղաք ունի`Հարավային (Դուբայ) եւ Հյուսիսային (Լոնդոն): Ղազախստանի գործերում Լոնդոնի խիտ ներգրավվածության մասին կարող է պատմել 2015 թ-ին The Financial Times ում Նուրսուլթան Նազարբաեւի հրապարակված «Ղազախստանի եւ Մեծ Բրիտանիայի միջեւ ավելի սերտ կապերը կենսական նշանակություն ունեն, քանի որ փոթորիկը մեզ ընդառաջ է գալիս» հոդվածը: https://www.ft.com/ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետի պաշտոնից հեռանալուց հետո Թոնի Բլերը դարձել է նախագահ Նազարբաեւի խորհրդականը: Թոնի Բլերի հարազատ եղբայրը`դատավոր Վիլյամ Բլերը, Անգլիայում Նազարբաեւին դատապարտել է բանտային կալանքի, իսկ այժմ Տոկաեւին խիստ ընդդիմացող Մուխտար Աբլյազովին: Աբլյազովն ինքը, որն այժմ համակարգում է բողոքի ակցիաները Կիեւի միջոցով, սերտորեն կապված է Բրիտանական Royal Bank of Scotland, Barclays եւ HSBC բանկերի հետ, հաղորդել Է ՏԱՍՍ-ը…

Բրիտանական հետքը ձգվում է նաեւ Ժանաոզեն քաղաքում տեղի ունեցած իրադարձություններին, որտեղ հունվարի 2-ին տեղի են ունեցել բողոքի առաջին ելույթները, որոնք արագորեն տեղափոխվել են մերձկասպյան Մանգիստաուի մարզի (Ղազախստանի նավթային արդյունաբերության կենտրոն) այլ քաղաքներ: Մինչ այդ հենց Ժանաոզենում 2011 թ-ին տեղի են ունեցել ելույթներ, որոնց ժամանակ արյուն է թափվել: Ցուցարարների հիմքը կազմում էին ադայցիները (կրտսեր ժուզի ծնունդներից մեկը), որոնք պահանջում էին բարձրացնել աշխատանքի վարձատրությունը նավթահանքերում: Իշխանությունն այդ բողոքներն օգտագործել է սեփականության վերաբաշխման համար: Վերաբաշխման արդյունքներից մեկը դարձել է շահառու Թիմուր Կուլիբաեւի`Նազարբաեւի երկրորդ դստեր`Դինարայի ամուսնու հեռացումը, որը աներոջ ողորմածությանը չէր արժանացել: Դրանից հետո Կուլիբաեւը հաստատվել է Բրիտանիայում, որտեղ 2021 թ-ի ամռանը Բերքշիր կոմսությունում տուն է կառուցել Sunninghill Park կալվածքում: Տունը Կուլիբաեւին է բաժին հասել Մեծ Բրիտանիայի թագուհու որդի արքայազն Էնդրյուից:

Ներքին տրեկը`Ղազախստանը անկարգությունների կազմակերպիչների համար Ռուսաստանի մոդել է: Հաշվարկը կառուցվում է այն բանի վրա, որ Ղազախստանի իշխանության վերին էշելոնի բողոքներն ու փոփոխություններն այսպես թե այնպես կազդեն ՌԴ-ում իշխանության տարանցման սխեմայի վրա, որտեղ տարանցման ղազախստանյան մոդելը (իշխանության սահուն փոխանցումը հեռացող տիրակալից ժառանգորդին) երկար ժամանակ օպտիմալ էր համարվում:

Արտաքին տրեկը`անգլո-սաքսոններին անհրաժեշտ է «նորացված» Ղազախստանի դուրս գալը ՀԱՊԿ-ից ու Թուրքիայի հետ ռազմական համագործակցության մեջ մտնելը, իսկ նրա միջոցով` ՆԱՏՕ-ի հետ: Ի հավելումն Ուկրաինայի հետ սահմանի հարյուրավոր կիլոմետրերի`Ռուսաստանը պետք է ստանա մի քանի հազար կիլոմետր երկարությամբ ջիհադիստական-պանթյուրքիստական ճակատ`Ուրալի, Պովոլժիեի եւ Արեւմտյան Սիբիրի ապակայունացման հեռանկարով: Ենթադրվում է, որ անկայունության ալիքը ծածկելու է նաեւ Ղրղզստանը եւ Ուզբեկստանը: