Լիզ­պո­նի ող­ջա­կիզ­ման 40-ա­մեա­կի ո­գե­կո­չում Ա­թէն­քի մէջ

Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեամբ, ­Կի­րա­կի, 30 ­Յու­լիս 2023-ի ա­ռա­ւօ­տուն, ­Գո­քի­նոյ Ս. ­Յա­կոբ ե­կե­ղեց­ւոյ մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ հո­գե­հան­գիստ-ո­գե­կո­չում 1983-ին ­Լիզ­պո­նի մէջ «­Հայ ­Յե­ղա­փո­խա­կան ­Բա­նակ»-ի ­Հինգ անձ­նա­զոհ հե­րոս­նե­րու յի­շա­տա­կին։

Ո­գե­կոչ­ման նա­խա­գա­հեց ­Յու­նաս­տա­նի ­Հա­յոց թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ ­Գե­ղամ արք. ­Խա­չե­րեան։ ­Ներ­կայ ե­ղան Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ան­դամ Ար­սէն ­Գալ­ֆա­յեան, Հ.Յ.Դ. ­Կեդ­րո­նա­կան կո­մի­տէի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ ընկ. Հ­ռիփ­սի­մէ ­Յա­րու­թիւ­նեան եւ ան­դամ­նե­րը, Հ.Կ.­Խա­չի Շրջ. վար­չու­թեան ա­տե­նա­պե­տու­հի ընկ. ­Լի­զա Ա­ւա­գեան եւ ան­դամ­նե­րը, Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Շրջ. վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ եղբ. ­Գէորգ ­Պօ­ղո­սեան եւ ան­դամ­նե­րը, Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան ան­դամ­ներ եւ հայ­րե­նա­կից­ներ։

­Բե­մին վրայ զե­տե­ղո­ւած էին ­Հինգ հե­րոս­նե­րու նկար­նե­րը։

­Հո­գե­հանգս­տեան ա­րա­րո­ղու­թե­նէն ա­ռաջ, Ա­ռաջ­նորդ Սր­բա­զան հայ­րը յա­ւուր պատ­շա­ճի իր խօս­քին մէջ ա­ւե­տա­րա­նա­կան մէջ­բե­րում մը ը­նե­լով ը­սաւ, «Ե­թէ մէ­կը ու­զէ ին­ծի հե­տե­ւիլ՝ թող ու­րա­նայ իր ան­ձը, ա­մէն օր իր խա­չը առ­նէ եւ ե­տե­ւէս գայ։ Ո­րով­հե­տեւ, ով որ ու­զէ իր կեան­քը փրկել՝ պի­տի կորսնց­նէ զայն, եւ ով որ ին­ծի հա­մար կորսնց­նէ իր կեան­քը՝ պի­տի փրկէ զայն։ Ի՞նչ օ­գուտ ե­թէ մէ­կը ամ­բողջ աշ­խար­հը շա­հի, բայց իր կեան­քը կորսնց­նէ կամ ինք­զին­քին վնա­սէ»։

«Ք­րիս­տո­սա­ւանդ այս պա­տո­ւէ­րը քրիս­տո­նեայ ըլ­լա­լու նա­խա­պայ­մանն է։ Ք­րիս­տո­սի հե­տե­ւո­ղը իր խա­չը պի­տի կրէ ա­մէն օր։ ­Հե­տե­ւիլ Ք­րիս­տո­սի կը նշա­նա­կէ ըն­դու­նիք եւ ապ­րիլ Ք­րիս­տո­սի ու­սու­ցում­ներն ու պա­տո­ւէր­նեը։ Իսկ խաչ կրել կը նշա­նա­կէ քա­ջու­թիւ­նը ու­նե­նալ եւ յա­րա­տե­ւել կեան­քով ապ­րիլ Ք­րիս­տո­սի պա­տուէր­նե­րը, որ հիմ­նա­կա­նին մէջ կ’են­թադ­րէ ու­րա­նալ իր ան­ձը, իր ե­սը եւ ըն­դու­նիլ նաեւ ու­րիշ­նե­րը։ Ան որ իր ե­սը, իր անձ­նա­կան կեան­քը իր կեան­քին ա­ռանց­քը դար­ձու­ցած է, ան տեղ չու­նի Աս­տու­ծոյ ար­քա­յու­թեան մէջ։ Ան որ իր ան­ձին հա­մար կ’ապ­րի միայն, տեղ չու­նի հա­ւա­քա­կա­նու­թեան ե՛ւ կեան­քին մէջ ե՛ւ յի­շո­ղու­թեան մէջ։

­Ցո­րե­նի հա­տի­կը ա­ւե­տա­րա­նա­կան պատ­կե­րա­ցու­մով խորհր­դա­նիշ է քրիս­տո­նեայ ան­հա­տին։ ­Ցո­րե­նի հա­տի­կը որ բնու­թեամբ իր մէջ ու­նի ար­ժա­նիք­ներ բազ­մար­դիւն ըլ­լա­լու, ե­թէ հո­ղին մէջ չցա­նո­ւի, չկոր­սո­ւի, կը մնայ ինչ­պէս որ է, ա­ռանց բազ­մար­դիւն ըլ­լա­լու. մինչ­դեռ ցա­նո­ւած հա­տի­կը, թէեւ ինք­նին կը կոր­սո­ւի հո­ղին տակ, բայց իր փո­խա­րէն ա­տոք հասկ կու տայ։

Ք­րիս­տո­սա­ւանդ այս պա­տո­ւէ­րը նաեւ իր ար­ժէքն ու թե­լադ­րա­կա­նու­թիւն­կը ու­նի նաեւ կրօ­նա­կան շրջագծէն դուրս։ ­Մարդ­կու­թեան պատ­մու­թեան եւ քա­ղա­քակր­թու­թեան զար­գա­ցու­մը ար­դիւնքն է անձ­նա­զոհ մար­դոց ի­րա­գոր­ծում­նե­րուն։ Ա­ռա­ւել եւս, անձ­նու­րա­ցու­թեան, անձ­նա­զո­հու­թեան քրիս­տո­նէա­կան կեն­ցա­ղի այս հա­ւատ­քը եւ սկզբուն­քը, խո­րա­պէս ար­մա­տա­ցած է հայ ժո­ղո­վուր­դի ազ­գա­յին նկա­րա­գին եւ հա­ւա­քա­կան գի­տակ­ցու­թեան մէջ։ Ա­նոր ար­տա­ցո­լա­ցումն են հա­յոց պատ­մու­թեան բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րուն յա­նուն ազ­գի գո­յա­պայ­քա­րին մղո­ւած հե­րո­սա­կան պատ­մա­կերտ սխրանք­նե­րը»։

Իր խօս­քը մաս­նա­ւո­րե­լով ­Լիզ­պո­նի հե­րո­սա­կան ա­րար­քին վրայ, Սր­բա­զան հայ­րը յայտ­նեց։ «­Հայ ժո­ղո­վուր­դի ար­դար դա­տին եւ ի­րա­ւունք­նե­րուն հա­մար բա­ցո­ւած բազ­մա­տե­սակ եւ բազ­մաբ­նոյթ պայ­քա­րի ու­ղիին վրայ, 40 տա­րի­ներ ա­ռաջ ­Հայ դա­տի հե­տապնդ­ման պայ­քա­րին զի­նո­ւո­րագրո­ւած հինգ ե­րի­տա­սարդ տղա­ներ ­Լի­պո­նի մէջ ըն­դա­ռա­ջա­ցին պար­տա­կա­նու­թեան կո­չին։

Ա­նոնք ի­րենց յանձ­նա­ռու­թեամբ շա­րու­նա­կե­ցին նոր օ­ղակ դառ­նալ պատ­մու­թեան ըն­թաց­քին ի­րա­րու ա­գու­ցո­ւած հե­րո­սա­կան նա­հա­տա­կու­թեանց շղթա­յին, ­Տիզ­բո­նէն ­Լիզ­պոն, ինչ­պէս պի­տի ը­սէր բա­նաս­տեղծ ­Յով­հան­նէս ­Շի­րազ։

­Նա­հա­տա­կու­թեան ո­գին ազ­գա­սի­րու­թեան գե­րա­գոյն ար­տա­յայ­տու­թիւն է։ Ա­մէն մարդ կրնայ հան­գիս­տի եւ խա­ղաղ պայ­ման­նե­րուն մէջ հայ­րե­նա­սէր ըլ­լալ. ­Հայ­րե­նա­սի­րու­թիւ­նը վե­րա­ցա­կան գա­ղա­փար եւ զգա­ցում է, ե­թէ կեան­քով եւ ա­րա­րո­քով չ’ա­պա­ցու­ցո­ւի։ ­Լի­պո­նի տղոց անձ­նա­զո­հու­թիւ­նը մէկ օ­րէն միւ­սը ո­րո­շո­ւած պա­տա­հա­կա­նու­թեան ար­դիւնք չէր։

­Լիզ­պո­նի հին­գին անձ­նա­զո­հու­թիւ­նը գի­տակ­ցու­թեան ար­դիւնք էր, եւ գի­տակ­ցու­թիւնն ալ՝ դաս­տիա­րա­կու­թեան։

­Սերմ­նա­ցա­նի ա­ւե­տա­րա­նա­կան ա­ռա­կին մէջ չորս տե­սա­կի ցո­րե­նի վի­ճակ­ներ կան։ ­Ցան­քի ա­տեն ցո­րե­նի հա­տիկ­ներ կ’իյ­նան ճամ­բու եզ­րին, որ ոտ­քի կո­խան ըլ­լա­լով կամ թռչուն­նե­րէն կե­րո­ւե­լով կը կոր­սո­ւին։ Ա­նոնք ամ­բող­ջու­թեամբ ան­տար­բեր­ներ, ան­գի­տակց­ներ եւ այ­լա­սե­րած­ներ կը խորհր­դան­շեն։ Ո­մանք կ’իյ­նան ժայ­ռոտ հո­ղա­մա­սին վրայ, որ երբ ա­րե­ւը ծա­գի եւ հո­ղը ջեր­մա­նայ, ան­մի­ջա­պէս կը բուս­նին, բայց հո­ղը բա­ւա­րար խորք չու­նե­նա­լով չեն ա­ճիր։ Ա­նոնք խան­դա­վառ ան­ձերն են, ո­րոնք ան­մի­ջա­պէս կ’ը­դա­ռա­ջեն, բայց հա­զիւ դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը եւ նե­ղու­թիւն­նե­րը յայտ­նո­ւին, կը հրա­ժա­րին։ Ո­մանք կ’իյ­նան փշոտ հո­ղա­մա­սի վրայ։ Կ­’ա­ճին, կը սկսին մեծ­նալ, բայց փու­շե­րը կը խեղ­դեն զա­նոնք։ Ա­նոնք ըն­դա­ռա­ջող­ներն են, բայց ա­նոնց կեան­քի զբա­ղում­նե­րը, հո­գե­րը, նա­խա­սի­րու­թիւն­նե­րը ա­ւե­լի գե­րակ­շիռ ըլ­լա­լով կը դադ­րին։ ­Կան նաեւ ո­մանք, ո­րոնք պա­րարտ հո­ղա­մա­սի վրայ կ’իյ­նան. Ա­նոնք մէ­կի տեղ ե­րե­սուն, վաթ­սուն եւ ին­նի­սուն ա­տոք հաս­կեր կու տան։

­Նոր սե­րուն­դի իւ­րա­քան­չիւր ան­հատ ցո­րե­նի հա­տիկ մըն է, բնա­տուր յատ­կու­թիւն­նե­րով օժ­տո­ւած։ ­Նա­յած թէ ա­նոնք մեր ազ­գի հա­ւա­քա­կան կեան­քի հո­ղա­մա­սին որ բաժ­նին վրայ կ’իյ­նան։
­Լիզ­պո­նի հինգ տղոց անձ­նա­զո­հու­թեան ո­գե­կո­չու­մը այ­սօր մե­զի կը թե­լադ­րէ, որ

1.- ­Դաս­տիա­րա­կու­թիւնն է, որ կը պատ­րաս­տէ գի­տա­կից, յանձ­նա­ռու, անձ­նո­ւէր, պատ­րաստ սե­րունդ­ներ։

2.- Ս­փիւռ­քի գո­յա­տեւ­ման եւ հա­յա­պահ­պան­ման հա­մար կա­տա­րուած աշ­խա­տանք­նե­րուն նա­խա­գի­ծը ցոյց կու տայ, թէ մեր գա­ղութ­նե­րուն մէջ հիմ­նո­ւած բո­լոր ե­կե­ղե­ցա­կան թէ ազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րը գո­յա­ցած են որ­պէս խիստ անհ­րա­ժեշ­տու­թիւն, որ­պէս­զի ա­պա­գա­յի կա­րո­ղա­կա­նու­թեամբ օժ­տո­ւած նոր սե­րուն­դի ցո­րե­նի հա­տիկ­նե­րը ազ­գի ան­դաս­տա­նին պա­րարտ հո­ղին մէջ ա­ճին։ Այդ պատ­ճա­ռաւ ալ, ներ­կա­յիս ճիշդ պի­տի չըլ­լայ այդ կա­ռոյց­նե­րուն մի­ջեւ նա­խընտ­րու­թիւն­ներ եւ ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թիւն­ներ ա­ռա­ջաց­նե­լու գոր­ծե­լա­կեր­պը։ Ա­նոնց­մէ իւ­րա­քան­չիւ­րը, անխ­տիր, ի­րեն յա­տուկ դե­րա­կա­տա­րու­թիւ­նը ու­նի։

3.- ­Լի­պո­նի հին­գի անձ­նա­զո­հու­թիւ­նը մեր պատ­մու­թեան միակ դէպ­քը չէ։ ­Հե­րո­սա­կան դէպ­քե­րը մէ­կը միւ­սին ո­գե­ւո­րող շա­րու­նա­կա­կա­նու­թիւն են։ Իւ­րա­քան­չիւր նա­հա­տակ հե­րոս իր սխրա­գոր­ծու­թեան մէջ յա­րա­տե­ւող կը մնայ, այն­քան ա­տեն, որ հաս­տատ հա­մո­զու­մը ու­նի, թէ պայ­քա­րի ճա­նա­պար­հի վրայ ինք վեր­ջի­նը չէ, իր­մէ ետք շա­րու­նա­կող­ներ պի­տի ըլ­լան։ ­Հե­տե­ւա­բար, ա­նոնց յի­շա­տա­կը ո­գե­կո­չել կը նշա­նա­կէ յար­գել եւ ար­ժե­ւո­րել ա­նոնց վաս­տա­կը, բայց մա­նա­ւանդ ներ­կայ սե­րուն­դին անդրա­դարձ­նել թէ ա­նոնց վաս­տա­կին ար­ժէ­քը պայ­մա­նա­ւո­րո­ւած կը մնայ, յա­ջորդ­նե­րուն յաձ­նա­ռու շա­րու­նա­կու­թեամբ։

Ա­ռի­թին թե­լադ­րող պատ­գամն է, հա­յա­պահ­պան­ման հա­մար անհ­րա­ժեշտ բո­լոր տե­սա­կի եւ բնոյ­թի աշ­խա­տանք­նե­րուն եւ պար­տա­կա­նու­թեանց անձ­նո­ւի­րա­բար ըն­դա­ռա­ջե­լու յանձ­նա­ռու­թիւ­նը ու­նե­նալ»։

Հ.Յ.Դ. Յ.Ե.Մ.-ի ու­ղեր­ձը

Հ.Յ.Դ ­Յու­նաս­տա­նի Ե­րիտ. ­Միու­թեան ա­նու­նով հան­դէս ե­կաւ ընկ. ­Քա­րէն ­Գաւ­լա­քեան եւ ար­տա­սա­նեց հե­տե­ւեալ ու­ղեր­ձը։

«40 տա­րի­ներ կ­՚ամ­բող­ջա­նան այս տա­րի 1983-ի ­Յու­լի­սի այն օ­րէն, երբ հինգ ե­րի­տա­սարդ հա­յեր, ­Լիզ­պո­նի մէջ ու­ժա­կան ա­րար­քով մը գրա­ւե­ցին թրքա­կան դես­պա­նա­տու­նը՝ ար­դա­րու­թեան պա­հանջ­քով եւ հայ ժո­ղո­վուր­դի պա­հան­ջա­տի­րու­թիւ­նը աշ­խար­հին յի­շեց­նե­լու հա­մար: ­Հոն ձգե­ցին ի­րենց վեր­ջին շուն­չը, հե­րո­սա­ցան եւ ան­մա­հա­ցան ի­րենց քա­ջու­թեամբ ու կեան­քի զո­հա­բե­րու­թեամբ: Ա­րա, ­Վա­չէ, ­Սար­գիս, ­Սի­մոն եւ ­Սեդ­րակ ա­նուն­նե­րը դրոշ­մո­ւած կը մնան մեր միտ­քե­րուն մէջ, եւ հա­կա­ռակ որ մենք չենք ճանչ­ցած ա­նոնց, հա­կա­ռակ որ տա­րի­նե­րը կ­՚անց­նին, ա­նոնք իբ­րեւ հա­րա­զատ ըն­կեր­ներ կը ներշն­չեն եւ կ­՚ո­գե­ւո­րեն մեզ, ի­րենց ըմ­բոստ ո­գին կը վա­րա­կէ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը՝ ­Հայ դա­տի պայ­քա­րի ճամ­բուն վրայ, մեր քա­րոզ­չա­կան գոր­ծին մէջ եւ պա­հան­ջա­տի­րա­կան ե­լոյթ­նե­րուն ըն­թաց­քին:

­Չենք մոռ­նար, որ ա­նոնք ալ մե­զի պէս ե­րի­տա­սարդ տղաք էին: ­Մե­զի պէս ու­նէին ի­րենց ե­րի­տա­սար­դա­կան կեան­քը, ըն­տա­նիք, բա­րե­կամ­ներ եւ ա­պա­գա­յի ե­րազ­նե­րը: Ի՞նչ զի­ջե­ցան ­Լիզ­պո­նի տղա­քը՝ Ա­րան, ­Սեդ­րա­կը, ­Սի­մո­նը, ­Վա­չէն եւ ­Սար­գի­սը յա­նուն ի­րենց նպա­տա­կի, յա­նուն ի­րենց գոր­ծո­ղու­թեան։ ­Յա­նուն Ա­զատ, Ան­կախ եւ ­Միա­ցեալ ­Հա­յաս­տա­նի տես­լա­կա­նին հա­մար զի­ջե­ցան ի­րենց կեան­քը, զի­ջե­ցան ի­րենց հպար­տու­թիւ­նը, վա­խը, ըն­տա­նիք­նե­րը, կա­րօ­տը, ե­րա­զը եւ մա­նա­ւանդ զի­ջե­ցան ի­րենց ԵՍ-ը։

Ա­նոնք մէկ կողմ դրին ա­մէն ինչ, բա­ռին իս­կա­կան ի­մաս­տով ա­մէն ինչ, նե­րե­ցին բո­լո­րին, նե­րե­ցին ան­գամ չնե­րո­ւող­նե­րուն, ի­րենց մա­հուան գիր­կը ու­ղար­կող­նե­րուն, ­Մաք­րո­ւե­ցան, ­Հա­ղոր­դո­ւե­ցան եւ ի­րենց բռնած գոր­ծը ա­ւար­տե­ցին յա­ջո­ղու­թեամբ…

40 տա­րի ետք մենք բո­լորս, պէտք ու­նինք ­Լիզ­պո­նի տղոց զի­ջե­լու դա­սէն քիչ մը սոր­վե­լու, ե­թէ մենք այ­սօր չզի­ջինք, չնե­րենք եր­կուս­տեք զի­րար, ա­պա մեր ան­միա­բա­նու­թիւ­նը ա­ւե­լի պի­տի խո­րա­նայ ու խո­րա­նայ, ու բնա­կա­նա­բար ան­միա­բա­նու­թեան ա­ւար­տը միայն փլու­զու­մը կըլ­լայ, կը յու­սամ, որ այդ փլու­զու­մը կանգ­նեցնեն ­Լիզ­պո­նի մէջ անշն­չա­ցած մեր ան­մահ հե­րոս­նե­րը ի­րենց ­Զի­ջե­լու, ­Նե­րե­լու, ­Խո­նար­հե­լու պատ­գա­մով…

Այ­սօր ան­գամ մը եւս յի­շենք ի­րենց խօս­քե­րը որ ուղ­ղած էին բո­լո­րիս դէ­պի ­Լիզ­պոն ան­վե­րա­դարձ մեկ­նե­լէն ա­ռաջ.-

«Երբ չի մնում ելք ու ճար, խեն­թերն են գտնում հնար: Ե­կէք միա­ցէ՛ք մե­զի: ­Կը հա­ւա­տամ որ օր մը կը տի­րա­նանք մեր հայ­րե­նի­քին», կը պատ­գա­մէր ­Սա­գօն:
«­Մեզ­մէ ա­ռաջ շա­տեր քա­լած են մեր ընտ­րած ճամ­բան եւ կը հա­ւա­տամ, որ մեզ­մէ վերջ ա­ւե­լի լա­ւերն ալ պի­տի գան», կ­՚ը­սէր ­Սե­դոն:
«Ես բնա­կան մա­հով պի­տի չմեռ­նիմ: Ես ­Հայ դա­տի զի­նո­ւոր եմ», կը խոս­տա­նար ­Վա­չէն:
«Ա­ռանց հայ­րե­նի­քի, ա­ռանց մայր հո­ղին, ոչ ըն­տա­նիք կ­՚ըլ­լայ, ոչ ա­պա­գայ կայ», կը հաս­տա­տէր Ա­րան:
«­Շատ հպարտ եմ որ հայ ծնած եմ, ո­րով­հե­տեւ հա­յօ­րէն պի­տի մեռ­նիմ», կը յայ­տա­րա­րէր ­Սի­մոն:
­Դուք հայ­րե­նի­քը չտես­նե­լով հայ­րե­նի­քին հա­մար զո­հո­ւե­ցաք, ըն­կեր­ներ: ­Յար­գանք՝ ­Լիզ­պո­նի ­Հին­գին յի­շա­տա­կին: ­Հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան ա­պա­գայ քայ­լե­րը ա­ռաջ­նոր­դող լոյ­սը պի­տի ըլ­լաք դուք: