­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ո­գե­կո­չում Աթէնքի մէջ

Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան 108-րդ ­տա­րե­լի­ցին ա­ռի­թով, ­Յու­նաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը հան­դէս ե­կաւ հա­յու­թեան զօ­րակ­ցու­թեան ու­ղերձ­նե­րով, ո­րոնք հա­մա­ցան­ցի ըն­կե­րա­յին ցան­ցե­րուն վրայ ար­տա­յայ­տո­ւե­ցան հայ ժո­ղո­վուր­դին դէմ գոր­ծո­ւած մեծ ո­ճի­րին մա­սին։

­Յու­նաս­տա­նի նա­խա­գահ ­Քա­թե­րի­նա ­Սա­քե­լա­րո­փու­լու «­Թո­ւի­թըր»-ի վրայ յայտ­նեց. «­Մենք կը յար­գենք Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան ժա­մա­նակ բնաջն­ջո­ւած ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կը: ­Մեր պարտքն է պայ­քա­րիլ խտրա­կա­նու­թեան բո­լոր ձե­ւե­րուն դէմ, որ­պէս­զի մար­դիկ ա­պա­հով ըլ­լան` ան­կախ ի­րենց ինք­նու­թե­նէն, ծա­գու­մէն եւ հա­մո­զում­նե­րէն»։

Երկ­րի վար­չա­պետ ­Քի­րիա­քոս ­Մի­ցո­թա­քիս ու­ղերձ յղեց ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին ա­ռի­թով. «Այ­սօր` 24 Ապ­րի­լին, ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կի օ­րը, մենք յար­գան­քի տուրք կը մա­տու­ցենք ա­նոնց, ո­րոնք այդ­քան ա­նար­դա­րօ­րէն բնաջնջո­ւե­ցան: Զ­գօն կը մնանք եւ դէմ կը կանգ­նինք ո­րե­ւէ ա­րար­քի հան­դէպ, որ խտրա­կա­նու­թիւն եւ բռնու­թիւն կը հրահ­րէ մարդ­կու­թեան նկատ­մամբ»։

­Յու­նաս­տա­նի ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խա­րար ­Նի­քոս ­Տեն­տիա­սի գրա­ռու­մը ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին ա­ռի­թով. «­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան յի­շա­տա­կը վառ պա­հե­լը ողջ մարդ­կու­թեան նո­ւա­զա­գոյն պարտքն է: Այ­սօր մենք մտո­վի մեր հայ­րե­նա­կից եւ հա­մայն աշ­խար­հի հա­յու­թեան հետ ենք»։

­Պաշտ­պա­նու­թեան նա­խա­րար ­Նի­քոս ­Փա­նաեո­թո­փու­լոս հե­տե­ւեալ գրա­ռու­մը կա­տա­րեց. «­Յար­գան­քով կը խո­նար­հինք ­Հա­յոց ցե­ղաս­պանւ­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին առ­ջեւ, ո­րոնք ան­մարդ­կա­յին կեր­պով բնաջն­ջո­ւե­ցաւ Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին։ ­Պատ­մա­կան յի­շո­ղու­թեան պահ­պա­նու­մը մեր բո­լո­րին պարտքն է»։
­Գոր­ծառ­նու­թեան եւ ըն­կե­րա­յին հար­ցե­րու փոխ­նա­խա­րար ­Տոմ­նա ­Մի­խա­յի­լի­տու յայտ­նեց. «24 Ապ­րիլ 1915։ ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան 108-րդ ­տա­րե­լից։ ­Յու­զու­մով եւ յար­գան­քով կը պա­տո­ւենք 1.500.000 ան­մեղ նա­հա­տակ­նե­րու յի­շա­տա­կը, ո­րոնք ան­մարդ­կա­յին մի­ջոց­նե­րով նա­հա­տա­կո­ւե­ցան Օս­մա­նեան ­Կայս­րու­թեան օ­րե­րուն։ ­Պար­տա­ւոր ենք կեն­դա­նի պա­հել պատ­մա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը եւ ա­պա­գա­յին կան­խել նմա­նօ­րի­նակ ո­ճիր­ներ»։

Գլ­խա­ւոր ընդ­դի­մու­թեան ­Սի­րի­զա կու­սակ­ցու­թեան ա­ռաջ­նորդ Ա­լեք­սիս ­Ցիփ­րաս կա­տա­րած է հե­տե­ւեալ գրա­ռու­մը. «Այ­սօր մենք յար­գան­քի տուրք կը մա­տու­ցենք ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին: ­Ժո­ղո­վուրդ, որ մեզ նման սար­սա­փե­լի փոր­ձու­թիւն­նե­րու են­թար­կո­ւած է, ո­րոնք այ­լեւս պէտք չէ կրկնուին: ­Մեր պարտքն է վառ պա­հել պատ­մա­կան յի­շո­ղու­թիւ­նը, պաշտ­պա­նել ի­րա­ւունք­նե­րը եւ դէմ կանգ­նիլ ա­տե­լու­թեան ու ազ­գայ­նա­կա­նու­թեան տրա­մա­բա­նու­թեան, որ պատ­ճառ դար­ձաւ այս վայ­րա­գու­թիւն­նե­րուն»։

­Փո­փո­խու­թեան շար­շում-­Փա­սօք կու­սակ­ցու­թեան նա­խա­գահ, Եւ­րո­պա­կան խորհր­դա­րա­նի պատ­գա­մա­ւոր ­Նի­քոս Անտ­րու­լա­քիս յայտ­նեց. «108 տա­րի ա­ռաջ ծայր ա­ռաւ ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: ­Քայ­քա­յո­ւող Օս­մա­նեան կայս­րու­թեան մէջ յոյ­նե­րը, հա­յե­րը եւ ա­սո­րի­նե­րը զոհ գա­ցին քրիս­տո­նեայ բնակ­չու­թիւ­նը բնաջն­ջե­լու հա­մա­կար­գո­ւած փոր­ձին: Այ­սօ­րո­ւան տա­րե­լի­ցը մեզ կը յի­շեց­նէ պատ­մու­թեան յի­շո­ղու­թեան պահ­պան­ման, մի­ջազ­գա­յին ճա­նաչ­ման եւ դա­տա­պարտ­ման ուղ­ղու­թեամբ պայ­քա­րե­լու մեր յա­ւէր­ժա­կան պարտ­քը` կան­խե­լու հա­մար մարդ­կու­թեան դէմ նմա­նա­տիպ յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու կրկնու­թիւ­նը»։

­Յու­նաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նի ար­տա­քին յա­րա­բե­րու­թիւն­նե­րու ու պաշտ­պա­նու­թեան մշտա­կան յանձ­նա­խում­բի նա­խա­գահ ­Քոս­թաս ­Կիւ­լե­քա­սի գրա­ռու­մը. «24 Ապ­րիլ 1915… Այս օ­րը սկսաւ մեր հայ եղ­բայր­նե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը: 1.500.000 հայ մար­դիկ, կի­ներ, ե­րե­խա­ներ, մե­ծեր սառ­նասր­տօ­րէն սպա­նուե­ցան, ողջ-ողջ այ­րե­ցան, խոշ­տան­գո­ւե­ցան թուր­քե­րուն կող­մէ՝ ա­նըն­դու­նե­լի յան­ցա­գոր­ծու­թիւն­նե­րու հե­տե­ւան­քով, ո­րոնք այ­սօր ալ կը մեր­ժեն ըն­դու­նել այդ ա­րարք­նե­րը:

Ա­նոնց հե­տե­ւե­ցաւ ­Պոն­տո­սի եւ ­Փոքր Ա­սիոյ յոյ­նե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը:

­Մեր եր­կու ժո­ղո­վուրդ­նե­րը կա­պո­ւած են ա­րիւ­նակ­ցա­կան կա­պե­րով: ­Կը յար­գենք նա­հա­տա­կո­ւած հա­յե­րու յի­շա­տա­կը, կը ցա­ւակ­ցինք հայ ժո­ղո­վուր­դի եւ ­Թե­սա­ղո­նի­կէի մեր յու­նա­հայ եղ­բայր­նե­րու շա­րու­նա­կա­կան սու­գը: Ար­դա­րու­թիւն կը պա­հան­ջենք»։

­Յու­նաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նի ­Յու­նաս­տան-­Հա­յաս­տան միջ­խորհր­դա­րա­նա­կան բա­րե­կա­մա­կան խում­բի նա­խա­գահ ­Տի­միթ­րիս ­Մար­քո­փու­լո­սի գրա­ռու­մը. «­Մեզ­մէ ա­նոնք, ո­րոնք այ­ցե­լած են Ե­րե­ւան, մեզ­մէ ա­նոնք, ո­րոնք մտե­րիմ են ­Յու­նաս­տա­նի հայ հա­մայն­քին հետ, այ­սօր պար­տա­կան են վառ պա­հել ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կը եւ յար­գան­քի տուրք մա­տու­ցել: ­Փա՜ռք ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կին: 108 տա­րի ան­ցած է թրքա­կան ու­ժե­րուն կող­մէ բազ­մա­չար­չար ու եղ­բայ­րա­կան ժո­ղո­վուր­դի դէմ ի­րա­կա­նա­ցած ազ­գա­յին զտու­մէն։ ­Մենք պէտք չէ մոռ­նանք»։

Ն­շենք, որ բազ­մա­թիւ քա­ղա­քա­պետ­ներ եւ քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հի անձ­նա­ւո­րու­թիւն­ներ ի­րենց ու­ղերձ­նե­րով նշած են ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հե­րու յի­շա­տա­կը։

Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան կրպա­կը

­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ո­գե­կո­չում­նե­րու ծրա­գիր­նե­րուն մէջ, եր­կար տա­րի­նե­րէ ի վեր յա­տուկ տեղ եւ նշա­նա­կու­թիւն կը գրա­ւէ Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան ծա­ւա­լուն կրպա­կը, որ ա­մէն տա­րո­ւան նման կը կանգ­նի ­Սին­տաղ­մա­յի կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րա­կին վրայ։ ­Քա­նի մը օ­րո­ւան տե­ւո­ղու­թեամբ, բազ­մա­թիւ ան­ցորդ­ներ, յոյն եւ օ­տար ժո­ղո­վուրդ կանգ կ­՚առ­նեն կրպա­կին առ­ջեւ եւ ա­ռի­թը կ­՚ու­նե­նան ի­րա­զեկ դառ­նա­լու ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ար­հա­ւիր­քին մա­սին, քննե­լով ու կար­դա­լով տե­ղադ­րո­ւած պաս­տառ­նե­րը, պատ­կեր­ներն ու տե­ղե­կա­տո­ւա­կան գրու­թիւն­նե­րը։ ­Տեղ գտած նիւ­թե­րը կը պար­փա­կեն նաեւ հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մու­թեան, հե­րո­սա­կան շրջան­նե­րուն, ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տու­թեան, Ար­ցա­խի հե­րո­սա­կան նո­ւա­ճում­նե­րուն, 44-օ­րեայ ատր­պէյ­ճա­նա­կան յար­ձա­կո­ղա­կա­նու­թեան եւ Ար­ցա­խի շրջա­փակ­ման շուրջ հա­մա­ռօտ տե­ղե­կու­թիւն­ներ։

Կր­պա­կին շուրջ կանգ­նած են յա­տուկ պաս­տառ­ներ, ո­րոնք ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան եւ թրքա­կան յա­ջոր­դա­կան ոճ­րա­գոր­ծու­թիւն­նե­րուն մա­սին տե­ղե­կու­թիւն­ներ կը փո­խան­ցեն։
­Յատ­կան­շա­կան են նաեւ մեծ թի­ւով հրա­տա­րա­կու­թիւն­նե­րը յու­նա­րէն լե­զո­ւով, ո­րոնք կ­՚անդ­րա­դառ­նան ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան եւ հայ ժո­ղո­վուր­դի պատ­մա­կան տո­ւեալ­նե­րուն։ Ա­նոնք կող­քին կը տրա­մադ­րո­ւին նաեւ յու­շա­նո­ւէր­ներ հայ­կա­կան նիւ­թե­րով։ Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան նա­խա­ձեռ­նու­թեամբ, ինչ­պէս նաեւ Հ.Յ.Դ. ­Պա­տա­նե­կան միու­թեան ան­դամ­նե­րու մաս­նակ­ցու­թեամբ, կրպա­կը իր շուրջ կը բո­լո­րէ մեր կազ­մա­կերպ ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը, ո­րոնց պա­հան­ջա­տի­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րուն գլխա­ւոր բա­ժի­նը կը նկա­տո­ւի սոյն նա­խա­ձեռ­նու­թիւ­նը։ ­Ժո­ղո­վուր­դի հե­տաքրքրու­թիւ­նը եւ զօ­րակ­ցա­կան կե­ցո­ւած­քը կը հաս­տա­տէ նաեւ այս ձե­ւա­չա­փի տե­ղե­կա­տո­ւա­կան կա­րե­ւոր ծրա­գի­րի ար­դիւ­նա­ւէ­տու­թիւ­նը։

Հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւն եւ դափ­նեպ­սակ­նե­րու զե­տե­ղում 

Ա­թէն­քի նա­հան­գա­պե­տա­րա­նի եւ Հ.Յ.Դ. ­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի կազ­մա­կեր­պու­թեամբ, Եր­կու­շաբ­թի, 24 Ապ­րիլ 2023-ի ե­րե­կո­յեան, ­Նէա Զ­միռ­նիի հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան նո­ւի­րո­ւած յու­շա­կո­թո­ղին առ­ջեւ, տե­ղի ու­նե­ցաւ գո­հա­բա­նա­կան հան­դի­սա­ւոր ա­րա­րո­ղու­թիւն եւ դափ­նեպ­սակ­նե­րու զե­տե­ղում։

Ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը կը վա­յե­լէր հո­վա­նա­ւո­րու­թիւ­նը հայ յա­րանո­ւա­նու­թեանց պե­տե­րուն, ո­րոնց ներ­կա­յու­թեամբ եւ մաս­նակ­ցու­թեամբ տե­ղի ու­նե­ցաւ գո­հա­բա­նա­կան բա­ժի­նը։

­Հա­մախմ­բո­ւած ժո­ղո­վուր­դի կող­քին, ներ­կայ ե­ղան ­Յու­նա­հա­յոց թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ ­Գե­ղամ արք. ­Խա­չե­րեան, ­Հայ կա­թո­ղի­կէ հա­մայն­քի ժո­ղովր­դա­պետ ­Յով­սէփ ծ.վ. ­Պէ­զա­զեան, ­Մեր­ձա­ւոր Ա­րե­ւել­քի հայ ա­ւե­տա­րա­նա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րու նա­խա­գահ եւ ­Հայ­կա­զեան հա­մալ­սա­րա­նի նախագահ վե­րա­պա­տո­ւե­լի ­Փոլ ­Հայ­տոս­թեան, ­Գո­քի­նիոյ եւ ­Նէոս ­Գոզ­մո­սի հո­գե­ւոր հո­վիւ­ներ ­Պա­րէտ քհնյ. ­Խա­չե­րեան եւ ­Նա­րեկ քհնյ. ­Շա­հի­նեան, Հ.Հ. դես­պա­նու­թեան հիւ­պա­տոս ­Տիգ­րան ­Վար­դա­նեան եւ խորհր­դա­կան­նե­րը, Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ ­Թագ­ւոր ­Յո­վա­կի­մեան, Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Կեդր. կո­մի­տէի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ ընկ. Հ­ռիփ­սի­մէ ­Յա­րու­թիւ­նեան, Հ.Կ.­Խա­չի, ­Հա­մազ­գա­յի­նի եւ Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Շրջ. վար­չու­թիւ­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը եւ միու­թե­նա­կան վար­չա­կան­ներ։

­Յու­նա­կան կող­մէն, ի­րենց ներ­կա­յու­թեամբ ե­լոյ­թը պա­տո­ւե­ցին Ա­տի­կէի փոխ­մարզ­պետ Խ­րիս­թոս ­Թէո­տո­րո­փու­լոս, Ատիկէի մարզպետարանի խորհրդական Մերի Վիտալի, նախ­կին նա­խա­րար­ներ եւ ե­րես­փո­խա­նա­կան թեկ­նա­ծու­ներ ­Խա­րիս ­Թէո­խա­րիս, Եոր­ղոս ­Քու­մու­ցա­քոս, թեկ­նա­ծու ե­րես­փո­խան­ներ ­Փաւ­լոս Խ­րիս­թի­տիս, ­Վա­սի­լիս Ս­փա­նա­քիս, ­Տու­վա Ա­կե­լի­քի, ­Տո­րա ­Փա­փա­տա­քի, Աննա Գարամանլի, ­Նէա Զ­միռ­նիի քա­ղա­քա­պետ Ս­թաւ­րոս ­Ծու­լա­քիս, փոխ­քա­ղա­քա­պետեր ­Վա­կե­լիս ­Խա­չա­տու­րեան, Ք­լե­րի ­Տե­լիեան­նի, Փեթրոս Քուքաս, նախ­կին քա­ղա­քա­պետ եւ այժ­մու թեկ­նա­ծուներ Եոր­ղոս ­Քու­թե­լա­քիս, Եոր­ղոս Ք­րի­քրիս, խորհր­դա­կան­ներ Օ­տի­սէաս ­Նա­սի­պեան եւ Եոր­ղոս ­Լա­րի­սիս, ինչ­պէս նաեւ հա­մա­պոն­տա­կան միու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչներ Խրիսթոս Տիմոբուլոս, Երվասիոս Քացոթիս եւ Եորղոս Զինիսաս, լրագրող Նիքոս Սթեֆոս:

Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Ա­թէն­քի եւ ­Գո­քի­նիոյ սկաուտ­նե­րու փա­ղանգ մը, գլխա­ւո­րու­թեամբ ազ­գա­յին դրօ­շակ­նե­րու, պա­տո­ւի կանգ­նած էր հիւ­րե­րուն առ­ջեւ եւ ե­լոյ­թի ամ­բողջ տե­ւո­ղու­թեան կը պար­զէր տպա­ւո­րիչ պատ­կեր մը։

­Բաց­ման խօս­քով հան­դէս ե­կաւ ընկ. ­Գէորգ Ա­ւա­գեան, ո­րուն խօս­քը պի­տի տրո­ւի ա­ռան­ձին։ ­Յա­ջոր­դա­բար, խօսք ա­ռաւ փոխ­մարզ­պե­տը, որ իր զօ­րակ­ցա­կան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով դա­տա­պար­տեց թրքա­կան ցե­ղաս­պա­նա­կան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը։ Ան անդ­րա­դարձ կա­տա­րեց հայ եւ յոյն ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­նե­րու ան­պատ­ժե­լիու­թեան ի­րա­կա­նու­թեան, ա­ռա­ւել դրո­ւա­տեց հայ ժո­ղո­վուր­դի պայ­քա­րե­լու ո­գին, ի խնդիր ար­դա­րու­թեան վե­րա­կանգ­նու­մին։

Երկ­րորդ խօ­սո­ղը ե­ղաւ ­Վա­կե­լիս ­Խա­չա­տու­րեան: Ան կուռ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով վեր ա­ռաւ հայ ժո­ղո­վուր­դի հե­րո­սա­կան պայ­քա­րը, որ սկսաւ 19-րդ ­դա­րուն եւ պսա­կո­ւե­ցաւ ան­կախ ­Հա­յաս­տա­նի հաս­տա­տու­մով։ ­Խօ­սո­ղը, անդ­րա­դարձ կա­տա­րե­լով հա­յոց նո­րա­գոյն պատ­մու­թեան, շեշ­տեց հայ պա­հան­ջա­տի­րա­կան պայ­քա­րի հանգ­րո­ւան­նե­րը, ­Լիզ­պո­նի հե­րո­սա­գոր­ծու­թիւ­նը, Ար­ցա­խի յաղ­թա­կան նո­ւա­ճում­նե­րը, իսկ դա­տա­պար­տեց թուրք-ատր­պէյ­ճա­նա­կան յար­ձա­կո­ղա­կա­նու­թեան քա­ղա­քա­կա­նու­թիւ­նը՝ 44-օ­րեայ պա­տե­րազ­մէն մին­չեւ Ար­ցա­խի շրջա­փա­կու­մը։ ­Ժո­ղո­վուր­դի ջերմ ծա­փա­հա­րու­թիւն­նե­րուն տակ, փոխ­քա­ղա­քա­պե­տը պաշ­տօ­նա­պէս յայ­տա­րա­րեց, թէ մօ­տա­կայ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին, Հ.Յ.Դ. մար­մին­նե­րու գոր­ծակ­ցու­թեամբ, ­Նէա Զ­միռ­նիի կեդ­րո­նա­կան հրա­պա­րա­կին կող­քին պի­տի կանգ­նի նոր մար­մա­րեայ յու­շար­ձան մը, որ պի­տի խորհր­դան­շէ ­Հա­յաս­տա­նի ան­կախ պե­տա­կա­նու­թիւ­նը եւ հա­յե­րու ­Յու­նաս­տան հաս­տատ­ման ա­ւե­լի քան 100-ա­մեայ պատ­մու­թիւ­նը։

Ա­ռաջ­նորդ Սր­բա­զան հօր նա­խա­գա­հու­թեամբ կա­տա­րո­ւեցաւ գո­հա­բա­նա­կան մաղ­թան­քի ա­րա­րո­ղու­թիւ­նը եւ յա­ջոր­դա­բար հո­գե­ւոր հայ­րե­րուն կող­մէ ե­ղան ա­ղօթք­ներ ու ըն­թեր­ցում­ներ։
­Յայ­տա­գի­րի վեր­ջին մա­սին տե­ղի ու­նե­ցաւ դափ­նեպ­սակ­նե­րու զե­տե­ղում։ ­Հայ հա­մայն­քի ա­նու­նով դափ­նեպ­սա­կը զե­տե­ղեց ­Սե­դա ­Յո­վա­կի­մեան, յա­ջոր­դեց ­Նէա Զ­միռ­նիի քա­ղա­քա­պետ Ս­թաւ­րոս ­Ծու­լա­քիս, ա­պա Հ.Հ. դես­պա­նու­թեան կող­մէ հիւ­պա­տոս ­Տիգ­րան ­Վար­դա­նեան եւ հուսկ՝ փոխ­մարզ­պետ Խ­րիս­թոս ­Թէո­տո­րու­փու­լոս։

­Յու­նա­կան եւ հայ­կա­կան ո­գերգ­նե­րու հնչիւն­նե­րուն տակ, ժո­ղո­վուր­դը յու­զու­մով իր յար­գան­քի տուր­քը յոտն­կայս մա­տու­ցեց մէ­կու­կէս մի­լիոն սրբա­դա­սո­ւած նա­հա­տակ­նե­րուն, ա­պա հա­մախմ­բո­ւած բազ­մու­թիւ­նը միաս­նա­բար մեկ­նե­ցաւ դէ­պի ­Սին­տաղ­մա, իր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րե­լու հա­մա­ժո­ղովր­դա­յին բո­ղո­քի քայ­լար­շա­ւին դէ­պի թրքա­կան դես­պա­նա­տուն։

Քայլարշաւ եւ բողոքի ցոյց դէպի թրքական դեսպանատուն 

Հայ դա­տի եւ հա­յու­թեան պա­հան­ջա­տի­րու­թեան հե­տապնդման ու­ղիին վրայ, յու­նա­հայ ե­րի­տա­սար­դու­թեան ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբ, հայ զան­գո­ւած­նե­րը «ներ­կայ ենք» բա­ցա­գան­չե­ցին, Եր­կու­շաբ­թի, 24 Ապ­րիլ 2023-ի ե­րե­կո­յեան, Ա­թէն­քի կեդ­րո­նա­կան Սին­տաղ­մա հրա­պա­րա­կին վրայ։ Հ.Յ.Դ. Յու­նաս­տա­նի Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան կազ­մա­կեր­պու­թեամբ, բազ­մա­հա­րիւր ե­րի­տա­սարդ­ներ, պա­տա­նի­ներ եւ հայ­րե­նա­կից­ներ ըն­դա­ռա­ջե­ցին կազ­մա­կերպ ե­րի­տա­սար­դու­թեան կո­չին եւ ի­րենց բռունցք­նե­րը վեր ա­ռին, դա­տա­պար­տե­լու հա­մար Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան 108-րդ տա­րե­լի­ցին՝ Թուր­քիոյ մե­ծա­գոյն ո­ճի­րը, միա­ժա­մա­նակ զօ­րակ­ցու­թեան ձայն հնչե­ցու­ցին Ար­ցա­խի մէջ շրջա­փա­կո­ւած հա­յոր­դի­նե­րուն հա­մար։

Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան տե­ղե­կա­տո­ւա­կան կրպա­կին շուրջ կա­նու­խէն մէկ­տե­ղո­ւած ժո­ղո­վուր­դին բաժ­նո­ւե­ցան ե­ռա­գոյն դրօ­շակ­ներ, մինչ նոր սե­րուն­դը հա­գած էր 24 Ապ­րի­լը խորհր­դան­շող շա­պիկ­ներ։ Դէ­պի թրքա­կան դես­պա­նա­տուն քայ­լար­շա­ւի մեկ­նար­կէն ա­ռաջ, Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան ըն­կեր­նե­րը պա­րե­ցին հայ­կա­կան տպա­ւո­րիչ եր­կու պա­րեր, խլե­լով ներ­կայ բազ­մու­թեան խան­դա­վառ ծա­փա­հա­րու­թիւն­նե­րը, մինչ ե­րի­տա­սարդ խօս­նա­կը կը վստա­հեց­նէր, թէ հայ ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը, ա­մէն ժա­մա­նակ­նե­րուն, եր­գով ու պայ­քա­րով, պա­րով ու հե­րո­սու­թեամբ ազ­դանշա­նը տո­ւած է ար­դա­րու­թեան վե­րա­կանգն­ման հա­մար։

Ժո­ղովր­դա­յին թա­փօ­րը ճամ­բայ ե­լաւ ա­ռաջ­նոր­դու­թեամբ ըն­դար­ձակ ե­ռա­գոյն դրօ­շին, որ բռնած էին Հ.Յ.Դ. Պա­տա­նե­կան միու­թեան ան­դամ­նե­րը։ Ա­նոնց կը հե­տե­ւէին ե­րի­տա­սարդ­նե­րու հա­մա­խումբ եւ ձեռք ձեռ­քի տո­ւած շար­քե­րը, մինչ այլ ե­րի­տա­սարդ­ներ մե­ծա­դիր պաս­տառ­նե­րով շա­րո­ւած էին եր­կար բազ­մու­թեան մէջ։ Ցոյ­ցին ի­րենց մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րին հա­մա­պոն­տա­կան միու­թեան պա­տո­ւի­րա­կու­թիւն մը՝ գլխա­ւո­րու­թեամբ ի­րենց նա­խա­գա­հին, ինչ­պէս նաեւ յոյն քա­ղա­քա­կան կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րու ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թիւն­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը։

Յու­նաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նի առ­ջե­ւէն ճամ­բայ ե­լած ցու­ցա­րար­նե­րու մեծ հա­մախմ­բու­մը շար­ժե­ցաւ Վա­սի­լի­սիս Սո­ֆիաս պո­ղո­տա­յին վրայ, միա­ժա­մա­նակ՝ բարձ­րա­խօս­նե­րէն կը լսո­ւէին Թուր­քիան եւ Ատր­պէյ­ճա­նը դա­տա­պար­տող լո­զունգ­ներ։ Ազ­գա­յին-յե­ղա­փո­խա­կան եր­գե­րու հնչիւն­նե­րուն տակ, ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն ու ժո­ղո­վուր­դին կող­մէ միա­բե­րան կրկնո­ւե­ցան տար­բեր լո­զունգ­ներ, ժո­ղո­վուրդն ալ հե­տե­ւե­ցաւ պա­տա­նի­նե­րու ու ե­րի­տա­սար­դու­թեան կո­րո­վի բա­ցա­գան­չու­թիւն­նե­րուն եւ զօ­րա­ւոր ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն։ Ա­թէն­քի կեդ­րո­նը գտնո­ւող յոյն ժո­ղո­վուր­դը ու­շադ­րու­թեամբ կը հե­տե­ւէր քայ­լար­շա­ւին ու զա­նա­զան ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րով իր զօ­րակ­ցու­թիւ­նը կը յայտ­նէր հայ ժո­ղո­վուր­դի ար­դար պա­հան­ջա­տի­րու­թեան։

Ժո­ղովր­դա­յին թա­փօ­րը հա­սաւ մին­չեւ Ռի­ղի­լիս հրա­պա­րակ, թրքա­կան դես­պա­նա­տու­նէն ա­ւե­լի քան հա­րիւր մեթր հե­ռա­ւո­րու­թեան վրայ, ուր ան­գամ մը եւս նա­խորդ տա­րի­նե­րու պատ­կե­րը պար­զո­ւե­ցաւ ժո­ղո­վուր­դին առ­ջեւ։ Ոս­տի­կա­նա­կան եր­կու զրա­հա­պատ ինք­նա­շաժ­ներ փա­կած էին դէ­պի դես­պա­նա­տուն ճամ­բան, իսկ ա­նոնց առ­ջեւն ու ե­տին կանգ­նած էին տաս­նեակ ոս­տի­կա­նա­կան յա­տուկ ջո­կատ­ներ՝ վա­հան­նե­րով եւ մար­տա­կան լրիւ սար­քա­ւո­րում­նե­րով։ Պար­զո­ւած տե­սա­րա­նը, թէ­կուզ ծա­նօթ դար­ձած է մե­զի հա­մար, այ­սու­հան­դերձ՝ ան­գամ մը եւս ցոյց տո­ւաւ թրքա­կան պե­տու­թեան վախն ու զգու­շու­թի­նը խա­ղաղ ցու­ցա­րար­նե­րուն առ­ջեւ, ճնշում բա­նեց­նե­լով ոս­տի­կա­նա­կան զօ­րա­ւոր ներ­կա­յու­թիւն ա­պա­հո­վե­լու հա­մար։ Ցոյ­ցը ա­ռաջ­նոր­դող ե­րի­տա­սար­դու­թիւ­նը ա­ւե­լի զօ­րա­ւոր սկսաւ բա­ցա­գան­չել դա­տա­պար­տան­քի լո­զունգ­ներ, պա­հան­ջե­լով, որ քայ­լար­շա­ւը հաս­նի մին­չեւ դես­պա­նա­տան շէն­քին առ­ջեւ, որ­պէս­զի ցե­ղաս­պա­նը լսէ հա­յու­թեան պա­հան­ջա­տի­րա­կան ար­դար ձայ­նը։

Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան պա­տո­ւի­րա­կու­թիւն մը պատ­րաս­տո­ւե­ցաւ ուղ­ղո­ւիլ դէ­պի դես­պա­նա­տուն ու յանձ­նել յու­շա­գի­րը, սա­կայն նա­խա­պէս բա­խե­ցաւ ոս­տի­կա­նու­թեան պե­տի մեր­ժում­նե­րուն, որ իր սպա­սար­կու­թեան վե­րի հրա­մա­նա­տա­րու­թե­նէն հրա­հանգ­ներ ստա­ցած ըլ­լա­լու պատ­րո­ւա­կով, կը մեր­ժէր թոյլ տալ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու պա­տո­ւի­րա­կու­թեան շար­ժիլ դէ­պի դես­պա­նա­տուն։ Տեղ­ւոյն վրայ Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի պա­տաս­խա­նա­տու ըն­կեր­նե­րու մի­ջամ­տու­թեամբ, կա­րե­լի ե­ղաւ ճամ­բան բա­նալ ու ե­րի­տա­սարդ­նե­րը՝ ե­ռա­գոյն դրօ­շը ձեռ­քին, ուղ­ղո­ւե­ցան դէ­պի դես­պա­նա­տուն յանձ­նե­լու յու­շա­գի­րը։ Սա­կայն, ոս­տի­կա­նու­թեան պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րը թոյլ չտո­ւին յու­շա­գի­րի ուղ­ղա­կի յանձ­նու­մը դես­պա­նու­թեան ու պա­տո­ւի­րե­ցին այն զե­տե­ղել ծա­ռի կամ պա­տի մը վրայ։ Հայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը կտրուկ մեր­ժե­ցին ի­րենց ար­դար պա­հանջ­նե­րու փաս­տա­թուղ­թը են­թար­կել նման նո­ւաս­տաց­ման, ա­պա ո­րո­շե­ցին ետ վե­րա­դառ­նալ ու ժո­ղովր­դա­յին հա­ւա­քին յայտ­նել թրքա­կան պե­տու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րու հեր­թա­կան մեր­ժու­մին ա­րար­քը։

Այն­քան ժա­մա­նակ, որ պա­տո­ւի­րա­կու­թիւ­նը կը փոր­ձէր մեր­ձե­նալ դես­պա­նա­տան շէն­քին, ժո­ղո­վուր­դը զօ­րա­ւոր կամ­քով եւ հե­տե­ւո­ղա­կան կշռոյ­թով շա­րու­նա­կեց բա­ցա­գան­չել Ար­ցա­խի ի նպաստ լո­զունգ­ներ, ինչ­պէս նաեւ թուրք-ատր­պէյ­ճա­նա­կան յար­ձա­կո­ղա­կա­նու­թիւ­նը դա­տա­պար­տող խօս­քեր։

Տեղ­ւոյն վրայ գոր­ծադ­րո­ւե­ցաւ զօ­րակ­ցա­կան խօս­քե­րու յայ­տա­գիր մը։ Հա­մա­պոն­տա­կան միու­թեան ա­նու­նով խօ­սե­ցաւ Նի­քոս Քոէն­տաս, ա­պա խօսք ա­ռաւ Ատ­տի­կէի պոն­տա­ցի ե­րի­տա­սարդ­նե­րու միու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Եան­նիս Ռափ­թո­փու­լոս։ Յա­ջոր­դե­ցին «Օն­նետ» եւ «­Փա­սօք-­Քի­նալ» ե­րի­տա­սար­դա­կան­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րուն խօս­քե­րը։ Բո­լոր խօ­սող­նե­րը ան­վե­րա­պահ ա­ջակ­ցու­թիւն յայտ­նե­ցին հայ ժո­ղո­վուր­դին, դա­տա­պար­տե­լով թրքա­կան ան­պատ­ժե­լիու­թիւ­նը եւ զօ­րա­վիգ կանգ­նե­լով Ար­ցա­խի մարտն­չող ժո­ղո­վուր­դին։ Խօս­քե­րու ա­ւար­տին, Հ.Յ.Դ. Պա­տա­նե­կան միու­թեան ան­դամ ընկ. Ա­լին Սե­րո­բեան կուռ եւ զօ­րա­ւոր ո­ճով յայտ­նեց հայ պա­տա­նե­կու­թեան անն­կուն կամ­քը՝ շա­րու­նա­կե­լու ան­նա­հանջ պայ­քա­րը մին­չեւ վերջ­նա­կան հա­տու­ցում։
­Նոյն պա­հուն ­Պա­տա­նե­կան միու­թեան ան­դամ­նե­րը ի­րենց բե­րան­նե­րուն վրայ զե­տե­ղե­ցին «X» նշան­նե­րը, ցոյց տա­լով եւ դա­տա­պար­տե­լով մի­ջազ­գա­յին ըն­տա­նի­քի լռու­թիւ­նը թուրք-ատր­պէյ­ճա­նա­կան նո­րօ­րեայ նկրտում­նե­րուն հան­դէպ։

Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի խօս­նա­կը բա­ցատ­րեց ե­րի­տա­սարդ­նե­րու պա­տո­ւի­րա­կու­թեան դի­մագ­րա­ւած պատ­կե­րը դես­պա­նա­տան շէն­քէն ա­ռաջ եւ բուռն խօս­քե­րով դա­տա­պար­տեց թրքա­կան վար­քա­գի­ծը՝ հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն մեր­ժել Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան անժխ­տե­լի փաս­տը ու հա­յու­թեան ար­դար պա­հանջ­նե­րը։ Ան յայտ­նեց, թէ հա­յու­թիւ­նը ոտ­քի կանգ­նած է ամ­բողջ աշ­խար­հի վրայ, ցոյց տա­լու հա­մար իր պայ­քա­րե­լու ան­խախտ կամ­քը. միա­ժա­մա­նակ ան կոչ ուղ­ղեց բո­լո­րին ա­մէն գնով նե­ցուկ կանգ­նիլ Ար­ցա­խի հե­րո­սա­կան ժո­ղո­վուր­դի գո­յա­տեւ­ման պայ­քա­րին։ Յա­ջոր­դեց Հ.Յ.Դ. Ե­րիտ. Միու­թեան յու­շա­գի­րի ըն­թեր­ցու­մը, որ կա­տա­րեց ընկ. Ա­նա­յիս Խտ­րեան։

Նոյն պա­հուն, օ­դին վրայ բարձ­րա­ցաւ մե­ծա­դիր պաս­տառ մը, ո­րուն վրայ կ­՚ե­րե­ւէին հայ ժո­ղո­վուր­դին վրայ մե­ծա­գոյն ո­ճիր­նե­րը գոր­ծած Ապ­տիւլ Հա­մի­տի, Թա­լեա­թի, Էն­վե­րի, Ճե­մա­լի ու Ա­լիե­ւի դի­մա­գիծ­նե­րը, ո­րոնց վրայ գրո­ւած էր «Ոճ­րա­գործ­ներ» բա­ռը, իսկ տա­կի մա­սը՝ «1894-1915-Այ­սօր» ժա­մա­նա­կագրա­կան բա­ցատ­րու­թիւ­նը։ Դա­տա­պար­տան­քի եւ բուռն լո­զունգ­նե­րու ձայ­նին տակ պաս­տա­ռը հրկի­զո­ւե­ցաւ, ցոյց տա­լով հա­յու­թեան ընդվ­զու­մը շա­րու­նա­կո­ւող ցե­ղաս­պա­նա­կան ա­րարք­նե­րուն դի­մաց։

Շի­կա­ցած մթնո­լոր­տին մէջ, հայ ե­րի­տա­սարդ­նե­րու շար­քե­րը սկսան շար­ժիլ թրքա­կան դես­պա­նա­տան ուղ­ղու­թեամբ, իսկ ոս­տի­կա­նա­կան ջո­կատ­նե­րը պատ­րաս­տո­ւե­ցան ետ մղել ա­նոնց։

Պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րու մի­ջամտու­թեամբ կա­րե­լի ե­ղաւ կան­խել ո­րե­ւէ ա­նա­խորժ պա­տա­հար, սա­կայն ե­րի­տա­սարդ­նե­րու ընդվզու­մը ա­ւե­լի տա­րա­ծո­ւե­ցաւ՝ պա­հան­ջե­լով յա­ռաջ շար­ժիլ ու հաս­նիլ մին­չեւ թրքա­կան շէն­քին առ­ջեւ։ Լո­զունգ­ներն ու բա­ցա­գան­չու­թիւն­նե­րը շա­րու­նա­կո­ւե­ցան բա­ւա­կան ժա­մա­նա­կի հա­մար, ե­րի­տա­սարդ­նե­րուն միա­ցած ըլ­լա­լով նաեւ ներ­կայ ժո­ղո­վուր­դը։

Հ.Յ.Դ. Ե­րի­տա­սար­դա­կան միու­թեան կող­մէ կազ­մա­կեր­պո­ւած ժո­ղովր­դա­յին քայ­լար­շա­ւը եւ ցոյ­ցը ի­րենց ա­ւար­տին հա­սան հայ­կա­կան եւ յու­նա­կան ո­գերգ­նե­րով։ Ե­րի­տա­սար­դու­թիւն եւ ժո­ղո­վուրդ վե­րա­նո­րո­գե­ցին ան­նա­հանջ պայ­քա­րի խոս­տու­մը, ի խնդիր Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նաչ­ման ու հա­տուց­ման, Ար­ցա­խի ինք­նո­րոշ­ման ու Հա­յաս­տա­նի հո­ղա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թեան։

azator.gr