«Արևմտյան մոդելի ամբողջ իմաստը ռուսական և իրանական գործոնը ՀՀ-ի և տարածաշրջանի վրա թուլացնելն է և հետո, ի վերջո, վերացնելը». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Որոշ ժամանակ առաջ հրապարակվեց մի փաստաթղթի նախագիծ, որի շուրջ, մի շարք Տելեգրամ ալիքների պնդմամբ, սեպտեմբերի 27-ին Վաշինգտոնում բանակցել են ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը և Ալիևի օգնական Հիքմեթ Հաջիևը։ Նշվում է, որ հենց այս փաստաթուղթն է դարձել Պրահայում Փաշինյան-Ալիև-Էրդողան զրույցների հիմնական թեման։ Երեկ էլ տեղեկություններ ստացվեցին, որ Նիկոլ Փաշինյանը և Իլհամ Ալիևը կարող են հանդիպել Սոչիում և եռակողմ բանակցություններ վարել Վլադիմիր Պուտինի մասնակցությամբ: Ըստ առկա տեղեկությունների և «տրամադրությունների», ռուսաստանյան հանդիպումը կարող է զուտ «արձանագրային» բնույթ կրել, և հենց «վաշինգտոնյան» փաստաթուղթը, ամենայն հավանականությամբ, կդառնա Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև բանակցությունների հենքը: Չի բացառվում, որ Սոչիից հետո Հայաստանը կարող է ստորագրել խաղաղության պայմանագրի արևմտյան տարբերակը, որով փաստացի նախ՝ վերջնականապես ձեռք կքաշեն Արցախից, երկրորդ՝ կիրականացնեն իրենց հիմնական նպատակը, այն է՝ Հայաստանի աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխություն՝ շրջվելով դեպի արևմուտք:

Անդրադառնալով թեմային՝ ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը «Փաստի» հետ զրույցում նախ շեշտեց, որ այս պահին դժվար է ներկայացնել փաստաթուղթը՝ դրանից բխող վտանգների ողջ ծավալով, քանի որ հստակ տեքստը դեռ պարզ չէ. «Միևնույն ժամանակ, կան առանցքային ուղղություններ, որոնց մասին անընդհատ նաև արտահոսքեր են կազմակերպվում: Եթե անդրադառնանք թեմայի՝ Արցախին վերաբերող հատվածին, ապա, ըստ էության, Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ հաշվի առնելով Արցախի փոխանցումը նրա կազմ: Այն հայտարարությունները, որոնք հնչում են Հայաստանից, այն բանակցությունները, որոնք ընթանում են Հայաստան-Ադրբեջան համատեքստում նաև Արցախի վերաբերյալ, ցույց են տալիս, որ Հայաստանը ոչ միայն հրաժարվել է Արցախի հարցում անվտանգության երաշխավորի, բանակցային գործընթացը վարելու իր առաքելությունից, այլև առհասարակ համարում է, որ Արցախի հարցով պետք է զբաղվի Ռուսաստանը, և դա բացառապես ՌԴ-ի իրավասության շրջանակներում է: Մեծ հաշվով, նշվածները հասարակության աչքի առաջ ընթացող գործընթացներ են, և հիմա Ադրբեջանը փորձում է հասնել դրանց իրավական ամրագրմանը»:

ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անդրանիկ Թևանյանն էլ մատնանշեց փաստաթղթի՝ արևմտյան տարբերակի բուն նպատակների մասին. «Հիմնական իմաստը հակառուսական և հակաիրանական քաղաքականության իրականացումն է, որի դեպքում մենք ձեռք կքաշենք ոչ միայն Արցախից, այլև ՀՀ-ից: Արևմուտքը Հայաստանը վերացնելու նպատակ չունի, բայց այդպես կստացվի: Եթե հայ-ադրբեջանական, այսպես կոչված, հաշտեցումը արևմտյան տարբերակով է գնում, ապա նոր ստատուս քվոյի հաստատում է նշանակում, որովհետև նախկին ստատուս-քվոն արձանագրվել էր 2020-ի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրով: Այն մեր երազանքներինը չէր, բայց, ամեն դեպքում, ֆիքսել էր ստատուսքվոն: «Վաշինգտոնյան» տարբերակով գնալու դեպքում նշանակում է 2020-ի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի վերացում, նաև նոր պատերազմ, որի դեպքում ՌԴ-ն նույնիսկ տեսական միջամտության հնարավորություն չի ունենա՝ ասելով, որ ընտրել ենք արևմտյան մոդելը»:

Ա. Թևանյանի խոսքով, Արևմուտքը, մասնավորապես Բրյուսելը խաղաղություն չի երաշխավորելու. «Բրյուսելը Փաշինյանի հետ Հայաստանում հակառուսական հիստերիա է բարձրացնելու, մեղքը գցելու են ռուսների գրպանը, բայց դրանից, մեզ համար օգուտներ չեն լինելու՝ նշված մոդելով փաստացի հայտնվելու ենք թուրքական տիրապետության ներքո. ռուսական գործոններն այստեղից կվերանան, իրանականը հարցականի տակ կհայտնվի, իսկ Հայաստանն ավելի վատ Ուկրաինա ու շատ ավելի վատ Սիրիա կդառնա: Սա է Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականության իմաստը, թեպետ ինքն անձամբ արևմտյան որևէ երկիր փախչելու հնարավորություն կստանա. դա կլինի այն մրցանակը, որն իրեն կտա Արևմուտքը հակառուսական և հակաիրանական քաղաքականություն իրականացնելու համար: Իսկ այն, որ Փաշինյանը մարդկանց, երկիրը կրակի բերան տանելու և դեպքի վայրից ծլկելու հատկություն ունի, ականատես ենք եղել նաև 2008-ի մարտի 1-ին: Հիմա նույնն ավելի մեծ մասշտաբով է անում, արդեն ոչ թե որպես ընդդիմադիր ակտիվիստ, այլ պետության ղեկավար: Պետության ղեկավարի կարգավիճակով աշխարհաքաղաքական «Մարտի 1» է բերում Հայաստանի գլխին»:

Տիգրան Աբրահամյանը, անդրադառնալով «խաղաղության համաձայնագրի» մնացած հատվածներին, դելիմիտացիա-դեմարկացիայի, նաև տարածաշրջանային կոմունիկացիաների գործընթացներին, հավելեց. «Ադրբեջանը վերջին 2 տարում ուժի կիրառմամբ իր պատկերացմամբ դելիմիտացիա-դեմարկացիայի գործընթաց է իրականացնում. Ադրբեջանը ներթափանցել է ՀՀ սուվերեն տարածքի խորք, դիրքային բարելավումների ու ՀՀ տարածքների բռնազավթման միջոցով մեծ վերահսկողություն հաստատել ՀՀ կարևոր կոմունիկացիաների, ռեսուրսների նկատմամաբ, դեռ չեմ խոսում՝ բնակավայրերի վերահսկողության մասին: Ադրբեջանը փորձելու է հասնել իր կողմից ուժի կիրառման փաստաթղթավորմանը: Այն գործընթացը, որը ներկայացվում է «խաղաղության փաստաթղթի» կամ «խաղաղության պայմանագրի» ներքո, իրականում ոչ թե խաղաղություն, այլ կապիտուլ յացիայի երկրորդ արարն է, Հայաստանին կենսունակությունից զրկելու գործընթաց»:

Անդրադառնալով Արցախին՝ Ա. Թևանյանը հավելեց, որ թեպետ վերոնշյալ «վաշինգտոնյան» փաստաթուղթը, որպես այդպիսին, պաշտոնապես հրապարակված չէ, բայց կան հստակ պաշտոնական հայտարարություններ. «Ալիևն Աստանայում հայտարարեց, որ Արցախն Ադրբեջանի կազմում է լինելու: Ասաց, որ Պրահայում հենց դա են քննարկել, ու որևէ մեկը չի առարկել այդ մոտեցմանը: Այնտեղ «որևէ մեկերի» շարքում էին Փաշինյանը, Մակրոնը և Շառլ Միշելը: Բացի այդ, կա Փաշինյանի հայտարարությունը, ըստ որի, չի կարող պահել Արցախը: Մեծ հաշվով, խոսակցության ամբողջ առարկան այն է, որ համաձայնել է արևմտյան մոդելին: Հայաստանում Փաշինյանը տարածում է այն միտքը, որ Հայաստանը փրկելու համար պետք է Արցախը հանձնի: Իսկ իրականում սեղանին Հայաստանի հարցն է, և արևմտյան մոդելի ամբողջ իմաստը ռուսական և իրանական գործոնը ՀՀ-ի և տարածաշրջանի վրա թուլացնելն է, և հետո, ի վերջո, վերացնելը»: 

Մանրամասները՝ օրաթերթի այսօրվա համարում