Նոր «ճանապարհային քարտեզի» պատրանքը կամ փախուստ իրականությունից

Այնպիսի խայտառակ ձախողումից հետո, ինչպիսին է Հայրե­նա­կան պատե­րազ­մում մեր կրած պարտությունը, ցանկացած արժանապատիվ իշխա­նու­թյուն կամովին հրաժարական կտար և տեղը կզիջեր այն ուժերին, որոնք առնվազն ի պաշտոնե պատաս­խա­նատվություն չեն կրում այդ պարտության համար: Բայց՝ ոչ, Նիկոլը Նիկոլ չէր լինի, եթե այդպես հեշտ «հանձնվեր»: Հավանաբար նրան թվում է, թե դեռ ամեն ինչ կորած չէ, դեռ կարելի է իշխանությունը պահել, մեղմ ասած, էշի տեղ դնելով ողջ ժողովրդին: Նիկոլը, որ 2018-ի գունավոր հեղափությունից առաջ բա­վա­կանին լավ էր յուրացրել այդպիսի հեղափոխությունների տեխնոլոգիան, մասնա­վո­րա­պես՝ այդ հեղափո­խու­թյան նախահայրեր Մահաթմա Գանդիի և Նելսոն Մանդելայի փորձը, չի յուրացրել, սակայն, սեփական երկրի ոչ հեռավոր անցյալի պատմության համապա­տաս­խան փորձը: Մենք նկատի ունենք հատկապես 1996-ի նախագահական ընտրու­թյուն­ները, երբ օրվա հհշական իշխանությունը ուժային կառույցների միջոցով բռնա­զավ­թեց իշ­խա­նությունը, բայց մեկուկես տարի հետո՝ 1998-ի փետրվարին, արցախյան հարցի կարգավորման շուրջ իր երբեմնի թիմակիցների հետ ունեցած տարաձայ­նու­թյուն­ների պատճառով ստիպված եղավ հրաժարական տալ: Պիտի նկատի ունենալ, սակայն, որ այն օրերին մենք դեռևս հաղթող կողմ էինք, և ինչպես Լեռնային Ղա­րա­բաղի, այնպես էլ Հայաստանի Հանրապետության գլխին կուտակված չէին մա­հա­բեր ամպեր, ինչ­պի­սիք որ կուտակված են այսօր: Նիկոլը դա կարող է և չհասկանալ, որովհետև այն օրերին նա դեռ պատանի էր, բացի այդ, նա միշտ ունեցել է իր «ճշ­մար­տությունը» .... Իր կասկածելի ծագումնաբանությամբ «ճշմարտությունը», որի տեսա­կան դրսևորումների մա­սին հաճախ է գրվում այս օրերին, իսկ գործնական դրսևո­րումների ականատեսն ենք բոլորս: Այն, որ Նիկոլը պարզապես ժամանակ է ձգում, կասկածից վեր է: Ո՛չ կառավարության կազմի փոփոխությունը, ո՛չ էլ այսպես կոչված առաջիկա անելիքների իր «ճանապարհային քարտեզը» նրա քաղաքական ճակատա­գրում բեկում չեն մտցնի: Այդ քայլերով նա փորձում է ստեղծել իրավիճակին տիրապետելու պատրանք, բայց հայ ժողվուրդը այլևս չունի այն ժամանակը, որն իրենից խնդրում է վարչապետ Փաշինյանն անձնական հարցերը կարգավորելու համար: Եթե մինչև պատերազմը կարելի էր մտածել, որ նրա և ժողովրդի «ճանա­պար­հային քարտեզները» ինչ-որ մասով համընկնում էին, ապա այսուհետև դրանք չունեն ոչ մի ընդհանրություն: Հայ ժողովուրդն այսօր ստիպված է մտածելու իր սեփական «ճանապարհային քարտեզը» կազմելու, որ նույնն է, թե՝ սեփական ճակատագրի մասին, այլ ոչ թե վաչապետ Փաշինյանի:

Նիկոլը հասկանում է միայն ուժի լեզուն: Քաղաքակիրթ ոճը նրան անհաս­կա­նալի է: Իսկ ուժի լեզուն, ըստ նրա, ժողովրդական դժգոհության ալիքի, այ­սին­քն՝ իր հրաժարականը պահանջող «կրիտիկական զանգվածի» առկայությունն է Երևանի փողոցներում: Եվ որովհետև այդպիսի ալիք առայժմ չկա, կարելի է ձև անել, թե չկա նաև իշխանության հանրային պահանջ, հետևաբար կարելի է խաղալ ժա­մա­նակի վրա՝ հուսալով, որ աստիճանաբար ամեն ինչ տեղը կընկնի: Վս­տահ եմ՝ ԱՅԴՊԵՍ ՉԻ ԼԻՆԻ: Ես հավատում եմ, որ հայ ժողովրդի խաբված ինքնագիտակ­ցու­թյունը շատ շուտով կվերագտնի ինքն իրեն և ոչ միայն իրենց կաբինետներից, այլև հայոց պատմության էջերից դուրս կնետի աթոռը հայրենիքից գերադասող բախտա­խն­դիր­ներին: Այդպես եղել է միշտ, և մեր օրերը նույնպես բացառություն չեն կազմի: Իրա­վի­ճակի սթափ գիտակցում ունեցողներն արդեն իսկ հասկանում են, որ Փաշինյանի ու նրա քա­ղաքական թիմի հետ գնալու ճանապարհ չունեն այլևս: Այդ ճա­նա­պարհը մտել է փակուղի և տանում է դեպի կործանում: Ընդ որում, դա կործանարար ճանապարհ է ոչ միայն իրենց համար, այլև մեր անկախ պետականության համար: Ովքեր այլ կերպ են մտածում՝ համառելով չբաժանվել հանգամանքերի բերումով իրեց բաժին հասած իշխա­նական աթոռներից, նրանք պարզապես տառապում են «հաճելի», բայց ոչ իրա­տեսական «լավատեսությամբ»: «Ազգային փրկության շարժման» ակտիվիստների նկատ­մամբ իրավապահ մարմինների կողմից կիրառվող ճնշումները արդյունք չեն տա­լու, ինչպես որ չեն տվել անցած երեսուն տարիների ընթացքում: Այլևս կասկած չի հարուցում, որ Փաշինյանի իշխանությունը հոգեվարքի մեջ է, և այն փրկելու փորձերը ոչ միայն ապարդյուն են, այլև այդպիսի յուրաքանչյուր փորձ դաշույնի նոր հարված է առանց այդ էլ վիրավոր մեր հայրենիքին: Այդպիսի փորձերը չեն ներվի ոչ ոքի: Հեռու չէ այն օրը, երբ նման փորձերի և՛ կազմակերպիչները, և՛ կատարողները ստիպ­ված կլի­նեն պատասխան տալ իրենց այս օրերի վարքագծի համար, և ոչ ոք չի կա­րո­ղանալու արդարանալ՝ իբրև թե իրենց մասնագիտական պարտքն են կատարել: Այս խոսքերը սպառնալիք չեն, այլ ընդամենը զգուշացում:

ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցությունը դեռևս չի կորցրել հայրենիքի փրկության գոր­ծում իր կարևոր ներրդումն ունենալու և այդ քայլով նաև դավաճանության սպասելի խարանն  իրենից վանելու հնարավորությունը: Եթե դեռևս հույս կա, որ հայրենական պատերազմում իրենց ձևավորած կառավարության ի ցույց դրած անճարակությունը կարող է գնահատվել իբրև քաղաքական կարճատեսության, հան­գա­մանքները ոչ ճիշտ գնահատելու արտահայտություն, ապա այդ կառավա­րության հետագա քայլերի պա­տաս­խանատվության ստանձնումը այլևս դրա հնարավորությունը չի ընձեռի: Այսօր զոհասեղանին դրված է ոչ թե ձեր իշխանությունը, այլ մեր բոլորիս պետականությունը և հայրենիքը, որի համար հատկապես վերջին ավելի քան հարյուր տարիների ընթաց­քում հեղվել է տասնյակհազարավոր հայորդիների արյունը: Մեր պետականության առջև այս պահին ծառացած մարտահրավերներին դիմագրավելու համար անհրաժեշտ է ոչ թե պարզապես հայ ժողովրդի ողջ ներուժի համախմբումը, որը հնարավոր չէ պատերազմը տանուլ տված իշխանության շուրջ, այլ ՊԱՐՏՎԱԾ ԵՐԿՐԻ ՉՊԱՐՏՎԱԾ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ, որն ավելի ազատ կլինի առաջիկա բանակցությունների սեղանի շուրջ: Իսկ որ ավելի կարևոր է, լինի ազգային արժեհամակարգի կրող, վստահություն ներշնչի իր քաղաքական կենսագրությամբ և պետականամետ գործունեությամբ:

ՄԵԶ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ Է ՆՈՐ ԱՌԱՋՆՈՐԴ: Եթե այդպիսի առաջնորդի ընտրության հարցում սահմանենք իրատեսական չա­փո­րոշիչներ, այլ ոչ թե մեկ անգամ ևս մեզ թույլ տանք պատրանքների ետևից ընկնելու, ավելի պարզ՝ մեր գլխին նոր նիկոլներ կար­գելու անթույլատրելի շռայլություն, կտես­նենք, որ այդպիսի ընտրության հնարավո­րու­թյունների շրջա­նակը խիստ սահմանափակ է: Իսկ եթե այսօր էլ մեր մեջ գլուխ բարձ­րացնի չարությունը, հա­նուն մեր և մեր երեխաների ապագայի չկարողանանք ձեր­բազատվել անցյալի թույն և ատելություն կաթեցնող բեռից, կնշանակի արժանի ենք մեզ վիճակված ճակատագրին: Ես ուզում եմ հավատալ, որ կհաղթի խոհեմությունը:

20. 11. 2020 թ.

Վարդան Պետրոսյան