Քանի որ Սևանը հայ է, հա՞. թուրք լրագրողի հոդվածը Սևան Նիշանյանի մասին

Վերնագիրը փոխառել եմ Շեքսպիրի «Վենետիկի վաճառականը» պիեսից, եթե չեմ սխալվում, Նուրեդդին Սևինի թարգմանությամբ. հրեա վաշխառու Շեյլոկն ասում է` քանի որ հրեա եմ, հա՞…

Շեյլոկը Վենետիկի դատավորների առաջ հրեաների գույքի հետ կապված խտրականության մասին խոսելիս, թվելով անարդարությունները, հարցնում է. «Քանի որ հրեա եմ, հա՞»:

Խոսելու եմ Սևան Նիշանյանի մասին, այն Սևանի, ով իմ ճանաչած ամենաախորժելի «թերություններ», մարդուն տեղը դնելու չափ հակասական մտածելակերպ և նրան «աշխարհի իսկական քաղաքացի» դարձնող լայն մտահորիզոն ունի:

Դատապարտվեց: Շիրինջե գյուղում իր սեփական 60 մետրանոց հողի վրա մեկ սենյականոց քարե շենք կառուցելու համար դատարանը (դատարանը, ո՛չ թե օրենքը) նրան երեք տարով բանտարկեց: Ձայն չհանեց, չլացեց, չտրտնջաց, «տեսեք` իմ հանդեպ ինչ անարդար են» չասաց ու ողորմածություն մուրալու համար ինքն իրեն չնվաստացրեց: «Եթե դատարանն է որոշել, կգնամ` կպառկեմ (պատիժս կկրեմ)»,- ասաց ու գնաց:

Նրան Թորբալը բաց բանտում փակեցին: Բանտի տանիքը կործանարար տեղ է: Ով չի եղել, չի իմանա: Ես եղել եմ, գիտեմ: Պահակները մարդու աչքերից հասկանում են` մի բան կպոկե՞ն, թե՞ չէ: Իսկ եթե հասկացան, որ` չէ, ուրեմն փորձանքի մեջ ես: Չորս պատի մեջ ինքնապաշտպանվելը հեշտ բան չէ: Գլխավոր պահակն արդեն ինքն իրեն կեսաստված համարող մեկն է: Իսկ տնօրե~նը, էհե~…

Թորբալը բաց բանտում պահակներից մեկը Սևան Նիշանյանի վարկային քարտը գողացավ: Գողության մասին մամուլը տեղեկացավ: Սակայն գողի փոխարեն՝ Սևան Նիշանյանը պատասխան տվեց և նրան անմիջապես Թորբալը բաց բանտից Բուջա փակ բանտը տեղափոխեցին:

Սևան Նիշանյանի հետ նոր բանտում տեղի ունեցող ընթացիկ իրադարձությունների մասին հաղորդում է նրա մտերիմ ընկերը` Շիրինջեի Մաթեմատիկայի գյուղը Սևանի հետ փրկող Ալի Նեսինը:

«Հին հավաբներ հիշեցնող, 60 հոգու համար նախատեսված բանտախցում պահում են 103 հոգու, ինչը հազվադեպ է լինում` հիմնականում 130-ն են: Գետնին փռված, անբացատրելի կեղտոտ սպիտակեղենով անկողինը կիսում են երեք հոգով: Նիշանյանին անկողին տալը դժգոհություն է առաջացրել բանտում: Սակայն նա, ուրիշների ավելի վատ դրության մեջ լինելը մատնանշելով, ասում է` «լավ եմ»: Գիշերը այնտեղ չեն ջեռուցում, օդափոխության համար պատուհանը նույնիսկ չեն բացում: Տրվող սնունդն անհնար է ուտել: Բանտախցում սեղան-աթոռ չկա: Այդ իսկ պատճառով նրանք, ովքեր Սևանի նման տեղ չունեն, ամբողջ օրը նստելու տեղ չեն գտնում: Սակայն Սևանն այդ պայմաններին հերոսի պես է դիմակայում: Երիտասարդ ժամանակ էլ էր այդպիսին: Վաղը գնալու եմ նրան տեսակցության: Հուսով եմ` ավելի լավ լուրերով կվերադառնամ»:

Ալի Նեսինը ճշմարիտ է: Սևան Նիշանյանն այս պայմաններին նույնպես կդիմանա, գլուխը չի խոնարհի ստվերների առաջ:

Բայց ինչո՞ւ է լռում Սևան Նիշանյանը, չէ՞ որ մենք կարող ենք չլռել:

Հարց ենք տալիս` ապօրինի շինությունների «դրախտավայր» և ապօրինի շինությունների կենտրոն Թուրքիայի՝ Քուշադասըյի շրջանում Սևան Նիշանյանին ապօրինի մեկ հարկանոց շենքի համար տարիներով հետապնդելն ու վերջում ինչ-որ պատրվակով երկու տարի ազատազրկելը հանուն ինչի՞ է:

Քանի որ Սևանը հայ է, հա՞:

«Սխալ հանրապետություն» գրքով պաշտոնապես ընդունված կարծրատիպը փոխելու, ընթերցողներին ճշմարտությունը բացելու ու միմիայն դրան, այլ ոչ թե այն բանին, ինչ պարտադրվում է, հավատալու մասին հիշեցնելու համա՞ր նման գրողների թշնամի հռչակեցին:

Քանի որ Սևանը հայ է, հա՞:

Գրեթե հանրապետության տարիքի եղող Թուրք լեզվի կենտրոնի չհաջողեցրածը Սևանի` «Բառերի տոհմաբանություն» աշխատությունով հաջողեցնելը ձեզ հունից հանում է:

Քանի որ Սևանը հայ է, հա՞:

Չնայած այսքան ճնշմանը, մահվան սպառնալիքին` խլված հողերից երբեք չհրաժարվող, մտածածը, իմացածը, հավատացածը, չհավատացածը խիզախորեն, անվախորեն և ճոխ արտահայտող, կարծրատիպ փոխող ձեր երկրացու նկատմամբ մահացու ոխ եք պահում:

Քանի որ Սևանը հայ է, հա՞:

Նշենք, որ թուրք մաթեմատիկոս Ալի Նեսինը Սևանյանի մասին ասել էր. «Էրդողանը երկու ամիս բանտում անցկացնելուց հետո դարձավ վարչապետ, իսկ հիմա՝ հարցական է՝ երեք տարի բանտում մնալուց հետո ի՞նչ կդառնա Նիշանյանը: Ես կասկած չունեմ, որ Սևանը մի օր դուրս է գալու բանտից, ինձ համար հարցական է՝ երբ նա ազատ արձակվի, ո՞րտեղ են գտնվելու նրան բանտարկողները»:

Ալի Նեսին

Թարգմանությունը՝ Արազ Գայմագամյանի