Մոնթրէալի մէջ պաշտօնական հանդիսութեամբ նշուեցաւ Համազգայինի պաշտօնաթերթ «Բագին»ի 60-ամեակը

Չորեքշաբթի, 13 Մարտ 2024-ին, երեկոյեան ժամը 7:00-ին, Մոնթրէալի Հայ կեդրոնի «Ահարոնեան» սրահէն ներս, հանդիսաւոր կերպով տեղի ունեցաւ Համազգայինի պաշտօնաթերթ «Բագին»ի 60-ամեակին նուիրուած պաշտօնական հանդիսութիւնը, բարձր հովանաւորութեամբ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան, հովանաւորութեամբ Համազգայինի Գանատայի Շրջանային վարչութեան, կազմակերպութեամբ Համազգայինի Քեպէգի «Սանահին» մասնաճիւղի վարչութեան, գործակցութեամբ «Բագին» պաշտօնաթերթի խմբագրութեան, ներկայութեամբ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Զաքար Քէշիշեանի, եւ ատենադպիր Լորիկ Սապունճեանի, Գանատայի Շրջանային վարչութեան ատենապետ Թամար Շահինեանի եւ անդամներու, Վերապատուելի Մհեր Խաչիկեանի, Սուրբ Յակոբ Առաջնորդանիստ եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւ Արժ. Տ. Գառնիկ Ա. Քհն. Գոյունեանի, ՀՅԴ Բիւրոյի անդամ Րաֆֆի Տօնապետեանի, Գանատայի Կեդրոնական կոմիտէի ներկայացուցիչ Խորէն Տիմիթեանի, Մոնթրէալի «Միհրան Փափազեան» կիմիտէի անդամ Յարութ Դաւիթեանի, քոյր միութիւններու ներկայացուցիչներու, գրասէրներու ու «Բագին» ընթերցողներու հոծ բազմութեան:

Բացման խօսքով հանդէս եկաւ «Բագին»ի Խմբագրական խորհուրդի անդամ Անոյշ Ակներեան, որ նախ ողջունեց ներկաները, ապա ըսաւ. «Բագինի անդրանիկ թիւի խմբագրականը կը խօսի այդ օրերու «կեդրոնական ու կեդրոնաձիգ բեմի մը” բացակայութեան մասին, այսինքն՝ Սփիւռքի «գրողները քով քովի բերելու, աշխատանքի մղելու, աշխատութիւնները արժանաւորապէս ներկայացնելու խանդավառ միջոցի» պակասին մասին, եւ հետեւեալ հաստատում-խոստումը կ՚ընէ մանիֆեստի նման. «Բագին կոչուած է այդ կեդրոնական ու խանդավառ բեմը ըլլալու»: Ուրեմն՝ Բագին ինքզինք կը սահմանէ որպէս խորան, ուր հին ու մանաւանդ նոր սերունդներու գրողները իրենց լաւագոյնը պիտի բերեն բարձր գրականութեան սեղանին։ Եւ այդպէս ալ եղաւ աւելի քան 60 տարիներ», ապա նշեց, թէ «Բագին»ի 60-ամեակը կը զուգադիպէր համաճարակի տարիներուն, որուն յաջորդեց նաեւ Արցախ հայրենիքի ճակատագրական դէպքերն ու շատ մը տօնակատարութիւններու առկախումը, հետեւաբար այս տարի առիթը ընծայուեցաւ զայն նշելու:

Համազգայինի Քեպէգի «Սանահին» մասնաճիւղի վարչական եւ Գրական յանձնախումբի ներկայացուցիչ Նանոր-Աշնա Սնապեան ընթերցեց «Բագին»ի առաջին թիւի խմբագրականը, որ կ’անդրադառնար «Բագին»ի ծնունդ տուող պայմաններուն՝ այսպիսով. «Հայութեան արեւմտեան հատուածը, որ պայմաններու բերումով Սփիւռքի հայութիւն կը կոչուի այսօր, ժառանգորդն է զանգուածեղ գրականութեան մը: Այդ ժառանգութեան աւանդապահը դառնալու եւ անոր վրայ յաւելում մը բերելու նուիրական պարտականութիւնը առաւելագոյն չափով մը կը պատկանի գրական կենսունակ ուժերուն: Մեծ իրագործումներու հասած այդ զանգուածին ստեղծագործ կարողութիւններուն հանդէպ մեր ունեցած հաւատքը կը մղէ մեզ, որ հիմը դնենք այս նոր հանդէսին»:

Հանդիսութեան առաջին բանախօսն էր բանաստեղծ մտաւորական, «Բագին»ի նախկին խմբագիր Յարութիւն Պէրպէրեան: «Բագին»ի առնչուած իր յուշերով սկսաւ ան իր բանախօսութիւնը, երբ մաս կազմած էր անոր խմբագիր Պօղոս Սնապեանի շուրջ հաւաքուած երիտասարդ գրողներու խմբակին ու անկէ ետք երկար տարիներ աշխատակցած է «Բագին»ին իր յօդուածներով, ապա որպէս խմբագիր եւ խմբագրակազմի անդամ: Ան յիշեց, թէ տարբեր սերունդներու գրողներ «Բագին»ի մէջ հանդէս եկած են, սկսելով Ցեղասպանութենէն մազապուրծ ազատած մեր մեծ գրողներէն, հասնելով մինչեւ Սփիւռքի զանազան մեր գրագէտներուն. օրինակ՝ Համաստեղ, Նշան Պէշիկթաշլեան, Լեւոն Գարմէն, Կարօ Սասունի, Բաբգէն Փափազեան, Յարութիւն Գազանճեան, Գեղարդ, Ոսկունի, Վահէ Օշական, Պօղոս Սնապեան, Ներսէս Վիրապեան, Յակոբ Մանուկեան եւ ուրիշներ, ապա հասնելով նաեւ այսօրուան երիտասարդ ու նոր յայտնաբերուած գրողներուն:

Պէրպէրեան իր վկայութիւններով ու «Բագին»ի անցած ճանապարհը նկարագրելով հակիրճ կերպով անդրադարձաւ անոր կազմաւորման, զարգացման, ունեցած կարեւոր ու կենարար դերակատարութեան Սփիւռքեան գրականութեան ու արեւմտահայերէնի պահպանման ու ծաղկումին: Ան յատուկ կերպով անդրադարձաւ «Բագին»ի «Նշմարներ» բաժինին ստեղծած խանդավառութեան, ապա իր խօսքը փակեց ըսելով. «Հարկ է նշել, որ «Բագին»ը իրապէս կրցաւ ըլլալ այն հարթակը, ուր արեւմտահայ գրականութիւնը ծաղկեցաւ շատ դժուար պայմաններու մէջ. այսօր ան կը շարունակէ մնալ պատնէշի վրայ նոյնպէս դժուար պայմաններու մէջ, երբ դժբախտաբար միւս գրական հանդէսները դադրեցան գործելէ. ինչպէս՝ «Նայիրի»ն, «Շիրակ»ը, «Երիտասարդ հայը» եւայլն, համահայկական միակ գրական հանդէսը կը մնայ «Բագին»ը, այս պատճառով ալ համասփիւռքեան իմաստով շատ կարեւոր է «Բագին»ի ներկայութիւնը, թէկուզ ի գին լուրջ զոհողութիւններու»:

Ցուցադրուեցաւ «Բագինի մասին վկայութիւններ» տեսանիւթը, պատրաստութեամբ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան, ապա Սեւակ Աֆարեան ընթերցեց Բագինի 60-ամեակի թիւին խմբագրականը, որուն մէջ նշուած էր հետեւեալը. «Բագինի վաթսունամեակին նուիրուած այս յոբելենական հատորը չի յաւակնիր ամսագրի ամբողջական դիմագիծը տալու, ոչ ալ կազմուած է ծաղկաքաղի սկզբունքներու հիմամբ։ Ընտրութիւնը կատարած ենք «60 տարի, 60 անուն» բնաբանով, եւ ի մի բերած ենք գրութիւններ, որոնք իրենց արծարծած նիւթերով, հարցադրումներով, մտահոգութիւններով եւ լեզուամտածողութեամբ կը ներկայացնեն թէ՛ սփիւռքեան ինքնութեան զանազան երեսները եւ թէ՛ անոր զարգացումը»:

Երեկոյին երկրորդ բանախօսն էր «Բագին»ի խմբագիր Սոնիա-Սանան Քիլէճեան, որ իր խօսքը սկսաւ ըսելով. «Ո՞վ կրնար երեւակայել, որ որբերու ու ցնցոտիներու սերունդէն, պապանձումի մատնուած ամբողջ ամբոխ մը, արհաւիրքի պատկերը սառած դէմքին, աղէտը ապրելով հանդերձ, պիտի վերածնէր նոր հայութիւն մը, եւ նոր ծնող երեխաներու շրթներուն պիտի ծաղկէր ու զարգանար նոր հայերէն մը՝ շարունակութիւնը հազիւ 50 տարի առաջ ինքզինք ազատագրած աշխարհաբարին, ու այս անգամ պիտի զարգանար երկրէ երկիր տարածուող մամուլի ցանցով մը, շուտով ինքզինք գտնելու համար իբր կատարելապէս կանոնակարգուած գրական լեզու մը», ապա անդրադառնալով Բագինի առ այսօր գոյատեւման, հակառակ սփիւռքեան այլ հանդէսներու փակման տխուր իրողութեան՝ Քիլէճեան ըսաւ. «Բագինը կայ, որովհետեւ 100 տարի առաջ վերածնած հայութիւնը այս լեզուին մէջ դրաւ իր հաւատքն ու ապագայի տեսիլքը։ Այդ տեսիլքն է, որ Պէյրութի հրաշքէն ետք կը շարունակուի ահա այսքան տարի։ Դիւրին է լոզունգներով խանդավառել ու խանդավառուիլ. բոլորս դէպի հայրենիք։ Անշուշտ հայրենիքը իբրեւ ֆիզիքական իրողութիւն անփոխարինելի է։ Ինչ որ սակայն այս ժողովուրդը սորվեցաւ անհաւատալի զոհողութեամբ այն է, որ լեզուն ալ հայրենիք մըն է։ Այդ հայրենիքին մէջ է, որ ահա հասակ առինք սերունդներով իբրեւ խիտ հայութիւն, եւ այդ լեզուով է, որ ծնաւ ամբողջ գրականութիւն մը, առանց որուն մենք ալ այսօր պիտի չկարենայինք ըսել՝ «մենք ալ կա՛նք։ Կա՛նք, որովհետեւ գրականութիւն մը կայ»:

Խմբագիրը իր խօսքը փակեց ըսելով. «Մերը սակայն՝ իբրեւ վերածնեալ հայութիւն, իսկական վերջաւորութեան մը փորձառութենէն ծնաւ։ Մենք մեր վերջաւորութիւնը տեսանք գրեթէ մահուան աւազներուն վրայ։ Ահա այսօր այս տողերը կը գրենք իբրեւ վերջաւորութենէն եկած հայեր։ Այս լեզուն կը գրենք ու կը խօսինք իբրեւ վերջաւորութենէն ծնած լեզու, որ ծնաւ կրկին որբանոցներէն ու դարձաւ հայութեան լեզուն աշխարհով մէկ։ Ասիկա է մեր փորձառութիւնը։
Իւրայատուկ փորձառութիւն մը, գրեթէ առանց զուգահեռի, որ ունեցած է, ունի ու տակաւին միշտ կը ստեղծէ իր գրողն ու գրականութիւնը։ Ահա այդ գիտակցութեամբ է, որ Համազգայինն ու ընթերցողներու ամբողջ համայնք մը կը շարունակենք հրատարակել ու տարածել այս պարբերականը, որուն անունը մեր պատանութեան օրերէն սիրելի էր, եւ որուն հրատարակութիւնը կը շարունակենք ի հեճուկս բոլոր դժուարութիւններուն»:

«Բագին»ի եւ Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան կողմէ տեղի ունեցաւ «Բագին»ի յուշանուէրի տուչութիւն, «Բագին»ի եւ Համազգայինի մեծ ընտանիքին անդամ Գէորգ Գափարիկեանին, որ տարիներ շարունակ, սիրայօժարաբար կերպով «Բագին»ի թիւերը կը հասցնէր բաժանորդներուն, նախքան պարբերաթերթին ուղղակի բաժանորդներու հասցէներուն առաքուելուն սկսիլը։ Ան նաեւ եղած է Համազգայինի վարչական Հալէպի եւ Մոնթրէալի մէջ, որոնց ընթացքին խղճմտօրէն ծառայած է եւ օրինակ հանդիսացած իր գործակիցներուն:

Հանդիսութիւնը փակուեցաւ Լիբանանէն ժամանած Համազգայինի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Զաքար Քէշիշեանի գնահատական խօսքով, որ նախ իր վկայութիւնը փոխանցեց երիտասարդութեան տարիներէն ի վեր «Բագին»ի առնչութեամբ, ապա շնորհաւորեց անոր 60-ամեակն ու նորանոր նուաճումներու մաղթանքներով փակեց իր խօսքը: Քէշիշեան իր խօսքը աւարտելէ ետք սրինգով նուագեց «Օտար, ամայի ճամբէքի վրայ» կտորը եւ զայն նուիրեց օտար ու ամայի ճամբէքի վրայ յամառօրէն իր երթը շարունակող «Բագին»ին:

Սոնա Թիթիզեան Կէտիկեան

«Հորիզոն»