Մտածումներ (մաս 1)

1․ Հարյուրմյակներ շարունակ պետականության բացակայության, որևէ կայսրության մաս լինելու, գաղութային իրավիճակներում ապրելու պատճառով հասարակության մեջ Հայ մարդու ինքնակազմակերպման կենտրոնը պետությունուից տեղափոխվել է դեպի ընտանիք։ Հայ մարդը, քանի որ երկար ժամանակ պետականություն չի ունեցել իսկ այս վերջին երեսուն տարում էլ, չի վստահել իր նորանկախ պետականությանը, դադարել է վերջինիս հավատալ, հույսը դրել է իր վրա, կենտրոնաձիգ լինելու փոխարեն՝ դարձել է ապակենտրոն, և հարկ եղած դեպքում ինքն է լուծում իր հարցերը, իսկ ամենավերջին պարագայում արտագաղթում է, որովհետև աշխատավոր լինի, թե մտավորական, գործարար լինի, թե արվեստագետ, օտար երկրում նա ավելի մրցունակ է, ավելի արագ է ոտքի կանգնում ու ավելի լավ է ապրում։ Դուք դրսում աղբաման տնտղող Հայ տեսե՞լ եք։ Չեք տեսնի։ Սա՝ մեր մրցակցությունից դուրս լինելու պատճառով է։ Այնինչ, ես բազմաթիվ ժողովուրդներ գիտեմ, ովքեր անհատական մտային ու արվեստագիտական տվյալներով զիջում են մեզ, սակայն իրենց իրավունքների ու սոցիալական սպասումների բնագավառում ապավինելով սեփական պետությանը, ուժեղացնելով այն, մի քանի տասնամյակի ընթացքում ավելի բարեկեցիկ ու դինամիկ երկիր են կառուցում, քան մենք՝ հազարամյակների ընթացքում։ Ճիշտ է, որ կան նաև օբյեկտիվ այլ պատճառներ, որ մեր տարածաշրջանը բարդ է ու թշնամական, սակայն մեզ պատիվ չի բերում այն, որ մենք հազարամյակներ շարունակ ոչ մեզանից, ոչ հարևանների հետ արժանապատիվ ապրելու մեր երզանքներից այդպես էլ գլուխ չհանեցինք։