Դաշնակցականի ճանապարհը

Հայ ժողովուրդն անցավ դժոխքի միջով: Արցախին ու ողջ հայությանը պարտադրված պատերազմի հրդեհի մեջ այրվեց ազգի ծաղիկը, նրա սերուցքի մի մասը: Բազմաթիվ են անկրկնելի սխրանքների և անձնազոհ վարքի օրինակները, որոնք ակնառու վկայություններն են հայ ժողովրդի հերոսական ոգու, որ հպարտություն է ներշնչում նման որդիներ ծնող ժողովրդին պատկանելուդ համար: Հերոսներն ու նվիրյալները հավասար են, նրանք բոլորը նույն ազգի զավակներն են, և մենք պարտավոր ենք հիշել բոլորին ու յուրաքանչյուրին առանձնաբար, խոնարհվել բոլորի վաստակի առաջ: Միաժամանակ, որպես մեկ ընտանիքի զավակների, ցանկանում եմ խոսել Դաշնակցության անդամ, հայրենիքի փրկության համար կռված եւ նահատակված զինվորների մասին: Ովքե՞ր էին նրանք, որ մեր կյանքի մասն էին և մի ակնթարթային պահի պոկվեցին իրականությունից ու համբարձվեցին երկինք: Նրանք հայրենիքում վերածնված կուսակցության երեսնամյա երթի մասնակիցն ու դրոշակակիրներն էին: Նրանց կշիռն ու առաքինությունը դիրք, պաշտոն, հասարակական ճանաչում ունենալով չէր պայմանավորված, եթե նույնիսկ իրենց մեջ կային այդպիսիք: Մեզ համար նրանց առաքինությունը հայրենիքում վերընձյուղված Դաշնակցության սյուները լինելն էր, եթե անգամ նրանցից ոմանք ավելի ուշ են միացել ազգային պայքարի այդ երթին կամ միացել են հայրենի կառույցին այլ վայրերում, բայց նույն դրոշի ներքո որոշակի ճանապարհ անցնելուց հետո:

Հայրենիքում Դաշնակցության վերածնունդը տեղի ունեցավ արցախյան ազատագրական պայքարի բովում: Կարելի է ասել, որ Դաշնակցության Հայաստանի ներկա սերունդը արցախյան պայքարի սերունդն է, որպես կուսակցական շրջան այս հավաքականությունը ձևավորվել և գործում է ցայսօր այդ հոգեբանությամբ: 1989 թվականից սկսած` ազգային ինքնագիտակցությամբ օժտված մարդիկ` երիտասարդ ու հասակավոր, կին թե տղամարդ, գալիս էին Դաշնակցություն, որպեսզի նրա ճանապարհով օգտակար լինեին այդ պայքարին, յուրաքանչյուրը` իր կարողությունների ու ընդունակությունների չափով:

Իհարկե, Դաշնակցության գլխավոր անելիքը արվեց Արցախում ու Հայաստանի սահմանների վրա նրանց կողմից, ովքեր կամավորագրվեցին զինյալ պայքարին: Նվիրյալների այդ բույլից զգալի թվով ընկերներ նահատակվեցին, մյուսները վերադարձան ու ներգրավվեցին երկրի եւ կուսակցության խաղաղ աշխատանքներում: Լինելով գաղափարական մարտիկներ` նրանք երբեք չփորձեցին շահարկել իրենց մարտական կենսագրությունը, առավել ևս չփորձեցին մյուսներից շատ ուզել սեփական վաստակի դիմաց: Նախապես այս տղաներին չճանաչած մեկը, նրանց կողքին երկար ժամանակ գտնվելով, այդպես էլ դժվար թե իմանար, որ իր ընկերն անցել է մարտական փառավոր ուղի և իրական հերոս է, իսկ գործը հրապարակայնացված չէ, որովհետև այդպիսին է Դաշնակցությունը:

Նրանք բոլորը, երեկվա կամավորները, պատերազմից վերադառնալով, եղան սովորական կուսակցականներ, ապրեցին այն առօրյայով ու հոգսերով, ինչ բոլորը: Մենք մեր ընկերների իրական սխրանքների մասին պատմություններ ենք լսել միայն այն ժամանակ, երբ նրանք այլևս մեզ հետ չեն եղել: Չեմ կարող հիշել որևէ դեպք, երբ անցած ավելի քան քսանհինգ տարվա ընթացքում նրանցից որևէ մեկը պատմեր, թե այսինչ ժամանակ այսպիսի կարևոր բան է արել: Նրանք խուսափել են նաեւ լրագրողներից ու տեսախցիկներից: Հաճելի տրամադրության, ուրախ առիթների դեպքում ընկերական միջավայրում եթե ինչ-որ բան էլ հիշվել է նրանց մարտական կենսագրությունից, ապա հիմնականում զվարճալի միջադեպեր: Նրանք զատվեցին մյուսներից միայն այն ժամանակ, երբ կրկին զինվորական համազգեստ հագնելու անհրաժեշտություն առաջացավ: Այդպես մեր վետերանները երիտասարդների հետ զենք վերցրին 2016 թվականին և ապա 2020 թվականին: Վերջին պատերազմը եղավ առավել դաժան ու ողբերգական, որովհետև այս անգամ ավելի շատ մարտադաշտից դուրս պարտություն պարտադրվեց մեզ, ու կրկնակի ողբերգական դարձան մեր կորուստները: Տեղն է, որ անուն առ անուն հիշենք մեր նոր նահատակներին, սակայն այս անգամ ես այդ բանն անել չեմ ցանկանում: Իմ խոսքը բոլորի մասին է` որպես մեկ հավաքականության՝ գործի, գաղափարի, նպատակի ու նահատակության:

Եթե ցանկանում ենք հասկանալ, թե ինչ է արել Դաշնակցությունը Հայաստանում անցած երեսուն տարվա ընթացքում, ապա արժե առաջին հերթին հիշել մեր կամավորներին և նրանց կատարած գործը` առանց նսեմացնելու մնացած բոլորի գործունեությունը: Կարելի է ասել, որ Հայաստանում երկրորդ հարյուրամյակի շեմն անցնող Դաշնակցության ճանապարհը հենց դաշնակցականների և մասնավորապես մարտական ուղի անցած ընկերների անցած ճանապարհը եղավ:

Համեստ, պարզ, հայրենասեր ու անձնազոհ մարտիկներ, ովքեր Դաշնակցության մեջ ճանաչեցին իրենց ժողովրդի հերոսական անցյալն ու չավարտված դատը, անմնացորդ ու պատվախնդրորեն նվիրվեցին հարազատ կուսակցությանը` սեփական ուսերի վրա բարձրացնելով նրա հզոր կառույցը և սեփական մեջքին կրելով նրա գործի բեռը: Փառք մեր բոլոր մարտիկներին, հավերժ հիշատակ անմահացածներին: Անկախ իրադարձությունների ընթացքից նրանց կամավոր ընտրությունը եղել է գիտակցված ու արդարացված: Նրանց ապրած կյանքն օրինակ է դառնալու վաղվա պայծառ Հայաստանը կերտողների համար:

Արտաշես Շահբազյան

«Դրօշակ», թիվ 11 (1645), նոյեմբեր, 2020 թ.