Թուրք ոստիկանապետը գյուղի մտավորական այրերին հրավիրեց ժողովի, որից ոչ ոք չվերադարձավ

Աղբյուրը` armeniangenocide100

Գևորգ Եափուչյանի պատմությունը

Ռումտիկ գյուղ

Ականատեսը պատմել է, որ, ջարդերը տակավին չսկսած, թուրքերն արդեն իսկ փոխել էին հայերի հանդեպ վերաբերմունքը և հաճախ կռիվներ էին հրահրում: Երբ սկսվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմը, զինահավաք է հայտարարվում, և զենք ունեցողն էլ, չունեցողն էլ պատրաստ են եղել զենք բերել և հանձնել կառավարությանը, քանի որ թուրք ոստիկանները չհանձնողներին դաժան տանջանքների են ենթարկել: 1915-ի հունիսի 12-ին թուրք ոստիկանապետը գյուղի մտավորական այրերին հրավիրել է ժողովի, ինչից հետո նրանցից ոչ մեկ այլևս չի վերադարձել:

Րումտիկին գիւղին մէջ 500 տուն հայ եւ 250-300 տուն թուրք բնակչութիւն կար:

Զարդերը տակաւին չսկսած, թուրքերը հայոց հանդէպ իրենց վերաբերմունքը փոխած էին: Անոնք յաճախ կռիւներ կը սարքէին: Երբ Ա. Համաշխարհային Պատերազմը կը պայթի, զինահաւաք տեղի կ՚ունենայ: Զէնք ունեցողն ալ, չունեցողն ալ պատրաստ էր զէնք մը բերէլու եւ յանձնելու կառավարութեան, քանզի թուրք ոստիկանները զէնք չբերողները կ՚ենթարկէին ամէնէն դաժան տանջանքներուն` շիկացած երկաթով խարանել, ակռաներն ու եղունգները քաշել, անութներուն տակ խաշած հաւկիթ դնել եւ այլն.

12 Յուլիս 1915-ին, ոստիկանապետ Պէքիր Չաւուշ մուտք կը գործէ Րումտիկին: Ուսեալ եւ երեւելի հայեր ժողովի կը հրաւիրուին: Ասոնք Պողազլեան աւանը կը տարուին եւ այլեւս չեն վերադառնար: Եոզկատի շրջանի 48 գիւղերու մտաւորականութիւնն այսպէս կը ջարդուի:

Րումտիկինէն 320 այրեր կը զինուորագրուին եւ ճամբաներու շինութեան մէջ կ՚աշխատին: Մնացեալ հայ տղամարդիկը խումբ-խումբ տանելով կը սպաննեն:

Գէորգ Եափուճեանի  մօրաքոյրը` Սինէն 1894-ին առեւանգուած եւ թրքացուած էր: 1915 Ապրիլի այդ դժնդակ օրերուն, Սինէն Գէորգենց տունը կու գայ յանկարծ եւ Գէորգի մօր կ՚առաջարկէ իրենց տունը ապաստանիլ ընտանեօք: Գէորգը, քոյրը, երեք տարեկան եղբայրը, եօթն ամսական երեխայ մը եւ մայրը Սինէին տունը կ՚երթան: Սինէին ամուսինը` Ղուրու Ղաֆա Իպրահիմը յայտնի հայատեաց մըն էր: Քանի մը օր ետք, ան Գէորգի մօր կը թելադրէ երթալ եկեղեցի, ուր հաւաքուած հայոց թրքացման արձանագրութիւնները կը կատարուէին: Գէորգի մայրը իր զաւակները առած` կ՚իջնէ փողոց, ուր թուրք խուժանին կը հանդիպին: Եկեղեցւոյ մէջ արձանագրութիւն չկար, այլ` թուրք չէթէները հայոց տուներուն մէջ եւ փողոցները հայ կանայք ու երեխաներ կը ջարդէին: Շատեր եկեղեցին ապաստանած էին: Սակայն թուրքերը հոն մտնելով, կիներն ու փոքրերը կը վերցնէին ու սպաննելու կը տանէին, թուրքերէն ոմանք կը թելադրեն հայերը գիւղէն դուրս տանիլ եւ սպաննէլ, որպէսզի նեխած դիակներն իրենց վնաս չտան:

Բռնագաղթը կը սկսի եւ կարաւանը յառաջ կը շարժի: Շուրջի գիւղերուն թուրքերը գաղթականներուն վրայ կը յարձակին: Նուհ անունով թուրք մը Գէորգին եօթնամեայ եղբայրը կը գլխատէ եւ քոյրը կ՚առեւանգէ: Թուրք սայլապանը Գէորգի մօրմէն կը պահանջէ ունեցած դրամները, ըսելով թէ քիչ ետք բոլորն ալ պիտի սպաննուին: Մայրը իր զաւակներուն համար մտահոգութիւն յայտնելով, քսակ մը դրամ կու տայ սայլապանին, որ կ՚ուզէ օգնել անոնց:

Ոստիկանը կաշառելով, ան Գէորգը գիւղ կը ղրկէ` իր տան մէջ ծառայելու համար:

Գէորգ խոտամբարձ սայլով իր տունը կը վերադառնայ: Երեկոյէան, սայլապանը մայրն ու փոքր եղբայրը առած՝ տուն կու գայ: Մայրը իրենց տան մէջ թաղուած ոսկիները սայլապանին կը յանձնէ: Գէորգ իր մօր եւ եղբօր հետ սայլապան Ֆազլի աղային տունը կը փոխադրուի:

Նոյն երեկոյ Ֆազլի աղան իր որդին` 20-22 տարեկան կռուարար Ուզէիրը Գէորգին հետ կը ղրկէ՝ վերջինիս տունն ու արտերը քննելու` անոնց տիրանալու նպատակով: Ճամբուն վրայ, Գէորգ հայ կիներու մորթուած դիակներ կը տեսնէ: Գէորգ Ուզէիրը իրենց այգիներն ու կալուածները կը տանի: Իրենց մէկ այգիին մէջ Գէորգ իր ծեր հօրեղբօր դիակը կը տեսնէ: Հոն գտնուող մարդիկ կը պատմեն, թէ ան շաբաթ մը առաջ քարկոծուած ու սպաննուած էր, ապա տանձենիէ մը կախուած:

Ողջ մնացած հայերը բռնի կերպով կ՚իսլամացնեն եւ կը թրքացնեն ու իրենց պապենական սեփական արտերուն մէջ ստրուկի պէս կ՚աշխատցնեն` կտոր մը հացի փոխարէն: Գէորգ թուրքերու տուներուն եւ արտերուն մէջ կ՚աշխատի: Մայրն ու եղբայրը Սէոպեր Չիմէն կոչուած հեռաւոր գիւղը կ՚աքսորուին 23 հոգինոց խումբի մը հետ: Այս աքսորը Գէորգի փոքր եղբօր մահուան պատճառ կը դառնայ: Իսկ ինք, Գէորգ, կիսամերկ ու հին կօշիկներով, գարիի չոր հացի կտորի մը համար տաժանակիր աշխատանք կը տանի Րումտիկինի մէջ: Քանի մը ամիս Գէորգ իր հօրեղբօրորդւոյն` Հայկազուն Եափուճեանի հետ միասին նոյն թուրքին մօտ կը ծառայէ:

1918-ի աշնան, բանակէն զօրացրուած հայեր եւ ցկեանս բանտարկութեան դատապարտուածներ կ՚երեւան Րումտիկինի մէջ: Թուրքիոյ ժամանակաւոր կառավարութիւնը, որ զինադադարն ստորագրած էր, հայոց հանդէպ բարեացակամօրէն կը վարուի:

Գէորգ Եափուճեան իր մօր եւ քրու հետ միասին կրկին կ՚ապրի իր պապենական տան մէջ: Սակայն այս «ազատութիւն»ը երկար չի տեւեր: 1922-ին Գէորգը բանակ կը տանին 18 տարեկան հասակին: Պողազլեանի զօրանոցէն փախուստ տալով՝ ան կերպով մը Յունաստան կը հասնի: Մայրը կը յամառի մնալ Րումտիկինի եւ հոն ալ զոհ կ՚երթայ, իսկ քոյրը ստրուկ կը մնայ թուրքերուն մօտ:

Հայկազուն Յ. Եափուճեան «Յիշատակարան  Րումտիկինի», հրատարակութիւն Րումտիկինի Հայրենակցական  Միութեան, տպարան  «Ատլաս» , Պէյրութ, 1967, 288 էջ: Գէորգ Եափուճեան, «Յուշեր», էջ 157 – 180: