Բա էսպես կլինի՞` հենց մի քիչ մեր ոտքը սեղմում են, հեռանում ենք հայրենիքից. Երվանդ Մանարյան

Yerkir.am-ի զրուցակիցն է ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, բեմադրիչ, սցենարիստ Երվանդ Մանարյանը:

-2014-ն անցավ, ի՞նչ մնաց: Մեր ուժերը շատ չե՞նք վատնում անիմաստ բաների վրա:

-Դա ակամայից է ստացվում, ինչպես նաև պահանջկոտության խնդիրն է: Հասարակությունը, ցավոք, պահանջկոտ չէ կամ գուցե պահանջկոտ է, բայց դա մենք չենք զգում: Ստացվում է այսպես` ոչինչ չանող մարդը մի բան գրում, նետում է շուկա, ու մարդիկ էլ ընդունում են այն, ինչ կա շուկայում: Իսկական ստեղծագործողին մոխրագույն տարածքում տեսնելը մի քիչ դժվարացել է: Մենք չենք կարողանում հանգիստ մուտք գործել դրսի մտածողության ասպարեզ: Մյուս կողմից` սա ժամանակի խնդիր է:

-Անկեղծության պակաս չկա՞:

-Տարիներ առաջ մենք շատ բարձրագոչ հայտարարեցինք, որ ռուսական մտածողության տարածքից ուզում ենք դուրս գալ, որովհետև ազգային այլ պատկանելության մարդիկ ենք: Ճիշտ բան էր, ուրիշի մտածողության տարածքում պետք չէ գտնվել, դու քոնը պետք է ունենաս: Դուրս եկանք, և հիմա մեր մտածողության տարածքում ենք, որը ճշգրտված չէ` մենք ի՞նչ ենք ուզում անել: Արդեն 20-25 տարի չենք կարողանում տարրական պայմաններ ստեղծել: Իսկ նախորդ հասարակարգը կարողացել էր ստեղծել այն, թեև այդ ընթացքում ունեցել էր մի մեծ ողբերգություն` համաշխարհային պատերազմ, բայց, դրանով հանդերձ, նա կարողացավ դուրս գալ մարդկային ճիշտ գծերի վրա, բնականաբար` ոչ բոլոր հարցերում: Այնպես չէ, որ սովետի շրջանում ամեն ինչ մարդկային էր, բայց տարրական մարդկային արժեքներ կային, իսկ մենք չենք կարողանում դրանք ձևավորել: Այդ արժեքները կան, բայց չեն ձևավորվում: Գուցե դրա պատճառն այն է, որ մենք աշխարհով մեկ ցրված ժողովուրդ ենք: Հենց մի քիչ մեր ոտքը սեղմում են, թողնում, հայրենիքից հեռանում ենք: Հայրենիք հասկացությունը մեզ մոտ սրբազան հասկացություն չէ իրականում: Խոսքով` այո’, սրբազան է, իրականում` ոչ, քանի որ այն, ինչ քեզ համար սրբազան է, նրանից չես հեռանա:

-Այսինքն` փորձում ենք հայրենասե՞ր ձևանալ:

-Այո, հիմա հայրենասերը նախ իր խնդիրներն է կարգավորում, հետո նոր հայրենասիրություն առաջարկում մյուսներին: Այստեղ տուն-տեղ վաճառում է, գնում, հասնում արտասահման ու այնտեղից ինձ խրատ տալիս, թե` սա այսպես պետք է անել, այն` այնպես, հայրենասիրության ճառեր է կարդում մեր գլխին: Ինձ պետք չի դա, արի այստեղ, աշխատիր ինձ հետ: Մեր գրականությունն ու արվեստն այս հարցերով քիչ է զբաղվում: Հիմա քանի՞ Հրանտ Մաթևոսյան ունենք: Չունենք: Բայց պիտի լիներ, չէ՞, հասարակություն է, ապրում ենք, երկիր կառուցում, ո՞ւր է այդ երկիր կառուցողի կերպարը, անկեղծ ու ճիշտ կերպարը: Թող մեկն ասի` չարախոսում ես, ա’յ մարդ, այ, այսինչ կերպարն այսպես է, չկա այդ կերպարը, այդ հեղուկն իրար չի գալիս, չի ամրանում:

-Ասում են` մենք քիչ ենք, սակայն մեզ հայ են ասում. հիմա այդ քիչն էլ իր տեսակը չի՞ սկսել կորցնել:

-Կորցնում ենք, իհարկե, քանի որ աշխարհը շատ արագ է առաջ գնում, իսկ մենք ուզում ենք նրանից հետ չմնալ` այդպիսով մեր ակունքներից կտրվելով: Մենք պետք է կարողանանք կա’մ աշխարհից գիտակցաբար մի քիչ հետ մնալ` համառորեն կանգնած մնալով մեր դիրքերում, կա’մ էլ էս է վիճակը, ունենք այն, ինչ չունենք:

-Ամեն տարեվերջի ասում են` տարին այսինչ արագ անցավ: Ժամանակը գնալով չի հերիքում, կարծես օրն այլևս 24 ժամ չունենա:

-Էդպես է, էդպես, ժամանակն արագ է անցնում, հատկապես` այն ժամանակ, երբ դու այդ տարվա ընթացքում ոչինչ չես արել, պարզապես ապրել ես, երեխա ես պահել, վաստակել, կերակրել, ուսումը հոգացել: Մարդկային ստեղծագործական աստիճանի վրա չես բարձրացել, այ էդ պակասն է զգացվում: Մենք շատ հեշտությամբ ենք փնովում նախորդ հասարակարգը: Այո’, փնովելու շատ բան կա, բայց լավն էլ կար, որից պետք է եզրակացություններ անել: Եթե գտնվում է մեկը, ով էն շրջանի լավի մասին է խոսում, նրան ենք փնովում: Վատ բնավորություն ենք ձեռք բերել` անընդմեջ բամբասում ենք: Մի կտոր հող է, 4 հարևան ունենք, 4-ից երեքը մուսուլման, և մեր մտածողության, մեր կենաց հարցերը չենք կարողանում նրանց հետ լուծել: Վրացիները բավական երկար ժամանակ ապրել են ՌԴ իշխանության ներքո ու միշտ ռուսին հայհոյել են: Մենք ունեցել ենք վայրագ հարևան և «հայհոյանքի արժանի» օրեր չենք անցկացրել, զբաղված ենք եղել` մեր գլուխը պահելով: Էդ ինչո՞ւ հայ-թուրքական սահմանի մասին խոսելիս մի քիչ ավելի ապահով ենք, որովհետև այդ սահմանին ռուս զինվորն է կանգնած, այո’, սա պետք է ասել: Միգուցե ես հիմարություն եմ դուրս տալիս, բայց հիմարությունն էլ ապրելու իրավունք ունի:

-Ասում են` հիմարությունը սկսել են մեզ սովորեցնել հեռուստացույցով:

-/Ծիծաղում է/: Այո, գործից հոգնած գալիս ես տուն ու միացնում հեռուստացույցը: Եվ ի՞նչ ես տեսնում այնտեղ` մարդը կնոջը դավաճանեց, տղան ծնողների դեմ դուրս եկավ, ու մեկը մյուսին սպանեցին: Այդքան ատրճանակ մենք մեր կյանքում տեսե՞լ էինք երբևէ, ինչքան էկրանից են մեզ ցույց տալիս: Դա հոգեբանություն է աղճատում: Տես` ես կայուն հոգեբանության տեր մարդ եմ, որովհետև արդեն կյանք ունեմ ապրած, իսկ երիտասարդը, ով նոր է ձևավորվում, ի՞նչ պետք է սովորի դրանից, ո՞վ է դրա պատասխանը տալու` ոչ ոք, և եթե մեկը գտնվի, որ ուզենա գործնական քայլ անել, նրա գլխին կտան, կասեն` դու դեմոկրատիան խախտում ես, ժողովուրդն ազատ խոսելու, ստեղծագործելու իրավունք ունի:

-Ընդդիմություն-իշխանություն հարաբերություններում ի՞նչ փոխվեց 2014-ին:

-Ի՞նչ պետք է փոխվեր, բոլոր ժամանակներում աթոռակռիվ է եղել: Ոչ ոք դուրս չի գալիս իշխանափոխություն անելու: Ո՞վ աթոռը դիմացինի տակից կհանի, կտա մեկ ուրիշին, հեն է` ինքը կնստի վրան: Ես միշտ հանրահավաքների գնում եմ, որ տեսնեմ` ինչ է կատարվում, ինչ են ուզում, ինչքանով ես կարող եմ օգտակար լինել, ինչքանով կարող եմ պայքարել, հո մենակ չեմ գնում, որ ծափ տամ: Հիմա էլ ընդդիմությունն ուզում է այն, ինչ ուզում է բոլոր ժամանակներում` դու հրաժարվի, ես քո տեղը կնստեմ:

-Ի՞նչ կուզեիք փոխվեր, ի՞նչ կուզեիք այլևս չտեսնել 2015-ին:

-Դե, եթե ես ընդդիմություն եմ` կուզենամ, որ իշխանությունը փոխվի: Բացի այդ` կուզենայի, որ հնարավորություն տրվի, որպեսզի մարդիկ կարողանան իրենց ստեղծագործական կարողություններն ի սպաս դնել հասարակությանը: Ամեն մեկին Աստված տվել է ստեղծագործելու ազնիվ մոտեցում: Մեզանից շատերը դա խեղդում են` ժամանակի պահանջներին կուլ գնալով:

Կարինե Հարությունյան