Ռուսական գազն Իրանի համար. հավակնոտ ծրագրեր եւ երկարաժամկետ հեռանկարներ

Չնայած պատժամիջոցներին՝ Իրանը մտածում է հեղուկացված բնական գազի արդյունաբերության զարգացման մասին - 2024 թ-ի հունիսի 26-ին «Գազպրոմ» ԲԲԸ-ն եւ National Iranian Gas Company-ն (NIGC) Թեհրանում ստորագրել են ռազմավարական հուշագիր «ԻԻՀ ռուսական գազի մատակարարումների կազմակերպման մշակման մասին»։ Նման մատակարարումները նախատեսվում են մոտ 30 տարվա ընթացքում, եւ ենթադրվում է՝ դրանք հաշվարկված կլինեն ոչ միայն Իրանի մի շարք շրջաններում էլեկտրաէներգիա արտադրելու, այլեւ համատեղ հեղուկացված բնական գազի տեսքով արտահանելու, ինչպես նաեւ հեղուկացված բնական եւ նավթային գազի արտադրության իրանական մի շարք նախագծեր հումքով ապահովելու համար, որոնք հիմնականում ուղղված են արտահանմանը, հավանաբար, ռուսական մասնակցությամբ։ Հուշագրի հիման վրա Իրան մատակարարումների ծավալը կկազմի օրական 300 մլն խմ գազ (տարեկան 110 մլրդ խմ), ինչը թույլ կտա մասնակիորեն փոխհատուցել Եվրոպա ռուսական բնական գազի մատակարարումների նվազումը: Հաշվի առնելով հակառուսական պատժամիջոցները՝ Եվրոպա Գազպրոմի մատակարարումների կրճատման պատճառով կորուստները միայն 2023 թ-ին հասել են գրեթե 7 միլիարդ դոլարի (այն դեպքում, երբ արտահանումը Եվրոպա կազմում էր ռուսական հոլդինգի տարեկան եկամուտների 60-63% - ը)։ Մեղմ ասած՝ չի վերացել ՉԺՀ-ում «Սիբրի-2» գազատարի կառուցման խնդիրը, ինչը կապված է առաջին հերթին Պեկինի գործընկերների ցանկության հետ՝ գազ գնել այս զարկերակով ռուսական ներքին գներով Объем поставок российского газа в Иран может достигнуть 300 млн кубометров в сутки (neftegaz.ru)։

Իրանի նավթի նախարար Ջավադ Օուջին հուշագիրը գնահատել է որպես «էներգետիկ դիվանագիտության գլուխգործոց», որը, նրա կարծիքով, «կարող է նպաստել տնտեսական հեղափոխությանը եւ Իրանի օգնությամբ ապահովել տարածաշրջանի էներգետիկ անվտանգոթյունը»: Նախարարի պարզաբանումների համաձայն՝ ներկայումս Իրանում սեփական արդյունահանման ծավալները կազմում են օրեկան 840-850 մլն խմ, ինչը բավարար չէ երկրի գազաֆիկցման երկարաժամկետ ծրագրի իրականացման, էլեկտրաէներգետիկայի գազամատակարարման եւ հեղուկ գազի արտահանման զարգացման համար: Առայժմ որոշ չափով շռայլ ներկայացող ծրագրերի իրականացման դեպքում ռուսական գազի մատակարարվող ծավալը «համարժեք կլինի Իրանի սեփական արդյունահանման տարեկան ծավալի 1/3-ին եւ կկազմի մինչեւ 12 մլրդ դոլար»: Նշված ցուցանիշը թույլ է տալիս ենթադրել այդ ենթադրյալ մատակարարումների կայուն միջին կշռված գնի (առնվազն նախնական) համաձայնեցման գործընթացը։ Դրանք իրականություն դարձնելու համար նախատեսվում է Տրանսկասպյան ստորջրյա գազատարի ստեղծում (առնվազն 1200 կմ երկարությամբ) եւ Իրանում միացնող որոշ գազատարների կառուցում՝ հիմնկանում ռուսական կողմի հաշվին: Որքանով կարելի է հասկանալ, նախագծի պատրաստի տեխնիկատնտեսական հիմնավորում դեռ չկա, սակայն հարցի քննարկումն ինքնին վկայում է. չնայած ակնհայտ բարձր ծախսերին, անդրկասպյան զարկերակը նախընտրելի տարբերակ է թվում եղածի համեմատ։ գազատարի ցանց Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ (որտեղ ռուսական գազը մատակարարվում է հյուսիսից, իսկ իրանական գազը՝ հարավից էլեկտրաէներգիայի դիմաց), մի կողմից՝ Թուրքմենստանը, մյուս կողմից՝ Իրանը։ Նոր զարկերակի ֆինանսական, գործառնական եւ աշխարհագրական պարամետրերը դեռ պաշտոնապես չեն հայտրարվել, սակայն տրանսկասպյան գազատարի նախնական ներդրումային արժեքը ժամանակակից գներով կարող է հասնել մինչեւ 20 միլիարդ դոլարի։ Համաձայն «Կոմերսանտի» հաշվարկների՝ Իրանի կողմից օրական 300 միլիոն խորանարդ մետրի գնահատված գնումները, ինչը կարժենա տարեկան 10-12 միլիարդ դոլար, ենթադրում է հազար խորանարդ մետրի համար 100 դոլար արժեք, ինչը կլինի ամենացածր մակարդակը «Գազպրոմի» ոչ բոլոր հաճախորդների միջեւ: ԱՊՀ երկրներ. Եվրոպայի եւ Թուրքիայի համեմատ զեղչը կկազմի գրեթե 75%։ Համեմատած Չինաստանի հետ, որը գազը գնում է հազար խորանարդ մետրի համար 260 դոլարով «Սիբիրի ուժի» միջոցով, Իրանի համար գինը 62 տոկոսով ցածր կլինի։ Газпром потратит на иранский трубопровод $20 млрд: специалисты подсчитали стоимость нового проекта | Визит в Карабах | Дзен (dzen.ru)։

Ըստ առկա տեղեկատվության՝ Կասպից ծովի հարեւանին բավական ձեռնտու նախնական պայմանավորվածությունները պայմանավորված են նաեւ Իրանից հեղուկ գազի արտահանման հարցում ՌԴ-ի հավանական մասնակցությամբ, որի արտադրությունը հիմնվելու է հիմնականում ՌԴ-ից խողովակաշարային մատակարարումների վրա: Իրանում, որը ենթարկվել է բազմաթիվ պատժամիջոցների, այդ թվում՝ էներգետիկ ոլորտում (օրինակ՝ դեպի Պակիստան գազատարի անցկացումը կանգնեցնող), այնուամենայնիվ, նախատեսվում է ավարտին հասցնել մինչեւ 2026-27թթ, հեղուկացված բնական գազի արտադրության խոշոր նախագիծ երկրի հարավ-արեւմուտքում (Պարսից ծոցի հյուսիս-արեւմտյան ափին մոտ) տարեկան 10,8 միլիոն տոննա առաջնային տարեկան հզորությամբ: 2018 թ-ին նախագիծը դադարեցվեց ԱՄՆ-ի, Կանադայի եւ եվրոպական մի շարք երկրների սահմանափակումների պատճառով, ինչը հանգեցրեց նման նախագծի համար սարքավորումների մատակարարման ավելի քան 70 տոկոս կրճատմանը: Բացի այդ, Իրանում մշակվել է լողացող (շարժական) հեղուացված բնական գազի գործարանների / տերմինալների 5 նախագիծ:

Ռուսական կողմի մասնակցությունը Իրանի այդ նախագծերին, ամենայն հավանականությամբ, «արտադրանքի բաժանման» սկզբունքով, կընդլայնի ռուսական հեղուկացված բնական գազի արտահանման առաքումների աշխարհագրությունը, որոնք մինչ օրս իրականացվում են հիմնականում ՌԴ մերձարկտային շրջանի տերմինալներից։ Ռուսաստանը դեր է խաղացել Իրանը տարածաշրջանային էներգետիկ հանգույց դարձնելու եւ Իրանի տարածքով ռուսական գազն աշխրհի այլ մասեր ուղարկելու գործում: Այս մասին Newsweek-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի պաշտոնակատար Ալի Բաղերի Քանին Газопровод Россия-Иран ежегодно сможет прокачивать до 110 миллиардов кубометров » FederalCity.ru: Իրանական ձեռնարկությունները սպառում են մոտ 250 մլրդ խմ «երկնագույն վառելիք», եւ այդպիսով Ռուսաստանից մատակարարումները կարող են փակել ծավալների մինչեւ 40% - ը: Ընդ որում, երկրում արդյունահանվող բնական գազի առնվազն մեկ երրորդը իրանցիներն օգտագործում են նավթային ճյուղում «սեւ ոսկու» վերամշակման, ինչպես նաեւ արտահանման համար: Ռուսստանը կարող է հաջողությամբ բնական գազ մատակարարել Իրանի հյուսիսային նահանգներին եւ փոխանակման մատակարարումներ կազմակերպել երրորդ երկրներ։ Հասկանալի են առանձին ռուս հեղինակների եւ ԶԼՄ-ների հրճվանքները, սակայն, թվում է, որ նախագիծը պետք է մանրակրկիտ ստուգվի ինչպես առեւտրային փոխհատուցման (թեկուզ երկարաժամկետ) տեսանկյունից, այնպես էլ ռուս-իրանական հարաբերությունների ավելի լայն համատեքստում՝ հաշվի առնելով Կասպից ծովում տարածաշրջանային անվտանգության ռիսկերը եւ ոչ միայն Долой ЕС. Россия и Иран заключили газовую сделку века (turbopages.org) "Северные потоки" станут каспийскими. Иран раскрыл подробности сенсационного соглашения с Россией (tsargrad.tv): Եվ խոսքն ամենեւին միայն հնարավոր դիվերսիաների կամ Ղազախստանի, Ադրբեջանի կամ Թուրքմենստանի տարանցիկ «կապրիզների» մասին չէ։ Օրինակ, ոչ վաղ անցյալում Իրանի նոր նախագահ Մասուդ Փեզեշքիյանը պատրաստակամություն էր հայտնել երկխոսել Եվրամիության հետ, որն Իրաքը դիտարկում է որպես ռուսական նավթի ու գազի փոխարինող Francesco Sassi on X: "Three key sections ofIran's natural gas pipeline network have been hit by severe incidents. At least two explosions have been caused by acts of sabotage. As the new leitmotiv of critical energy infrastructures, sabotages become a major threat to global energy security https://t.co/f1VckhycgF" / X։ Քաղաքագետ-եվրոպագետ Վադիմ Տրուխաչովը նշում է՝ Բրյուսելի հարաբերությունները «պարսիկների հետ այնպես չեն փչացել, ինչպես ԱՄՆ-ում։ Եվ եվրոպացիները կսկսեն սիրաշահել Իրանին՝ խոստանալով վերացնել պատժամիջոցների զգալի մասը՝ Ռուսստանի հետ խզման եւ մեր եւ Հնդկաստանի միջեւ «միջանցքի» փակման դիմաց»։ Նման երկարաժամկետ սցենարի իրականացման դեպքում Կասպից ծովով քննարկվող ստորջրյա խողովակաշարը կարող է վերածվել ավելորդ աղբի հերթական կույտի Telegram: Contact @vadimvts1։

Ալեքսեյ Բալիեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի