ՀՀ իշխանությունների ևս մեկ ապօրինություն Եվրոպան ներեց․ «Հրապարակ»

«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Եվրոպական կառույցները հերթական անգամ աչք են փակում ՀՀ իշխանությունների ապօրինությունների վրա։ Երեկ վարչապետի աշխատակազմի միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցչի գրասենյակը հպարտորեն հայտարարություն տարածեց, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը մերժել է Սահմանադրական դատարանի անդամների դիմումը։ Խոսքը 2019-20 թվականներին ապօրինաբար պաշտոններից հեռացրին ՍԴ անդամներ Ալվինա Գյուլումյանին, Ֆելիքս Թոխյանին, Հրանտ Նազարյանին, իսկ Հրայր Թովմասյանին հեռացրին ՍԴ նախագահի պաշտոնից, վերջիններս դիմել էին ՄԻԵԴ, որն անընդունելի է համարել ՍԴ անդամների դիմումները։
«Մասնավորապես, արդար դատաքննության իրավունքի մասով Եվրոպական դատարանը նշել է, որ դիմումատուների պաշտոնավարումը դադարեցվել է սահմանադրական բարեփոխման արդյունքում, ինչի առումով արձանագրել է, որ պետություններն ազատ են դատաիրավական բարեփոխումներ իրականացնելիս, որը, սակայն, չպետք է հանգեցնի դատական իշխանության անկախության խարխլմանը: Սույն գործով Եվրոպական դատարանն արձանագրել է, որ դիմումատուները չեն բերել համոզիչ փաստարկ առ այն, որ իրականացված սահմանադրական փոփոխությունները թիրախավորել են հենց իրենց: Դատարանը նաեւ նշել է, որ եթե 2020 թ. փոփոխությունները չկատարվեին, 2015 թ․ սահմանադրական բարեփոխումների լիարժեք իմպլեմենտացիան չափազանց կձգձգվեր:

Հաշվի առնելով գործի փաստական հանգամանքները, մասնավորապես այն, որ դիմումատուները եղել են ՍԴ դատավորներ, որոնց պաշտոնավարումը դադարեցվել է Սահմանադրության փոփոխության արդյունքում, ինչն ուղղված չի եղել հատուկ նրանց դեմ՝ Եվրոպական դատարանը գտել է, որ դատարանի մատչելիության իրավունքի սահմանափակումը եղել է իրավաչափ: Անձնական եւ ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքի մասով Եվրադատարանն արձանագրել է, որ հիմնավորված չէ այն, որ դիմումատուների անձնական կյանքը կամ մասնագիտական հարաբերությունները կրել են որեւէ էական բացասական հետեւանք: Ավելին, չորրորդ դիմումատուն (Հ. Թովմասյանը) շարունակել է պաշտոնավարել, իսկ մյուս դիմումատուներին տրամադրվել է լիարժեք կենսաթոշակ՝ անկախ նրանց տարիքից: Ուստի, դիմումատուների պահանջներն այս առումով չեն հասել այն նվազագույն շեմին, որը թույլ կտար նրանց պաշտպանվել 8-րդ հոդվածի կողմից: Հետեւաբար, այս մասով եւս գանգատը ճանաչվել է անընդունելի՝ ratione materiae՝ Կոնվենցիայի կողմից պաշտպանության ենթակա իրավունքի բացակայության հիմքով: Նույն տրամաբանությամբ՝ անընդունելի են ճանաչվել Կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի հետ փոխկապակցված 14-րդ եւ 18-րդ հոդվածի լույսի ներքո ներկայացված պահանջները:

Ինչ վերաբերում է սեփականության իրավունքին՝ Դատարանն արձանագրել է, որ այդ մասով եւս գանգատն անընդունելի է այն հիմքով, որ ապագա եկամուտը չի կարող հանդիսանալ «սեփականություն», քանի դեռ դիմումատուն այն արդեն իսկ չի վաստակել»,- ասված է Եղիշե Կիրակոսյանի գրասենյակի հայտարարության մեջ։
Փաստորեն, ՄԻԵԴ-ը չտեսնելու է տվել, թե ինչ արշավ էր իրականացվում ՍԴ անդամների դեմ, ինչպես էին Հրայր Թովմասյանի ընտանիքի անդամներին տանում ԱԱԾ, բողոքի ակցիաներ անում ՍԴ-ի դիմաց, իսկ ՔՊ-ականները պնդում էին, թե «Հրայր Թովմասյանը վատ մարդ է»` պետք է հեռանա։

Մեզ հետ զրույցում ՄԻԵԴ-ում ՍԴ անդամների ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանն ասաց․ «Ի սկզբանե ասեմ, որ Եվրոպական դատարանը, ըստ էության, քննություն չի իրականացրել հրատապ ճանաչված խնդրով, որտեղ ի սկզբանե առկա են եղել 40 եւ 41 կանոնները։ Դատարանից պահանջվել է 3 տարի, որպեսզի վարույթ ընդունելու հարց լուծի, ինչն արդեն իսկ անտրամաբանական է։ Մեծ հաշվով, դատական գործընթացն ավարտված է եղել կես տարի անց, եւ «խաղաղության խաչմերուկում» նման որոշում կայացնելը ոչ թե իրավական մեխանիզմների տրամաբանության մեջ պետք է դիտարկենք, այլ բացառապես քաղաքականության։ Ես ուղղակի հետեւյալ արտահայտությամբ կբնութագրեմ․ սա եվրոպական համակարգի քաղաքական աջակցությունն է Հայաստանի իշխանություններին եւ նրանց հետագա լեգիտիմացումն է՝ որոշակի ծրագրեր կյանքի կոչելու համար։ Ակնհայտ է, որ մեր երկրում շատ սուր բախվելու են աշխարհաքաղաքական շահեր, որի հետեւանքները շատ ծանր են լինելու, եւ մեծագույն կորուստներ կարելի է կանխատեսել։ Այսինքն՝ առաջիկա 1 տարվա ընթացքում մեծ քաղաքական զարգացումներ են լինելու այս տարածաշրջանում՝ հատկապես Հայաստանի շուրջ։ Իրավական առումով՝ անգամ ելակետային տվյալները դատարանի կողմից ճիշտ չեն օգտագործվել: 1 բացահայտ օրինակ․ դատարանը հետեւություն է անում, որ ՀՀ ՍԴ դատավորները դատական պաշտպանության իրավունքից չեն օգտվում, եւ ՀՀ օրենսդրությունը չի նախատեսում նրանց դատական պաշտպանության իրավունքն այն պարագայում, երբ ՀՀ Սահմանադրությունը նշում է, որ յուրաքանչյուր ոք ունի դատական պաշտպանության իրավունք, եւ դա բացարձակ իրավունք է, «յուրաքանչյուր ոք»-ի մեջ ներառված են նաեւ ՍԴ անդամները։ Այս որոշումն ունենալու է նաեւ այլ բացասական կողմ․ այն նաեւ ուղենիշ է ապագա իշխանությունների համար, որոնք Սահմանադրական դատարանը կառավարելի դարձնելու տեսանկյունից շատ հստակ կողմնորոշվել են դատական ակտի արդյունքում, եւ երբեւիցե Հայաստանում ՍԴ դատավորները պաշտպանված չեն լինելու քաղաքական իշխանության միջամտությունից, «դատական» բառն այլեւս անտեղի է օգտագործել ՍԴ-ի պարագայում։ Մենք, որպես կողմ, ի գիտություն ենք ընդունում դատարանի այս որոշումը, անկախ դրա բովանդակությունից` շատ լուրջ ենք վերաբերվում մեր իրավապաշտպան առաքելությանը եւ շարունակելու ենք գործունեություն իրականացնել՝ Հայաստանում երբեւէ իրավունքի գերակայություն կերտելու համար»:

Այն, որ եվրոպական կառույցները կարող են աչք փակել Հայաստանում քաղբանտարկյալների վրա, արդեն պարզ է, բայց արդյոք ՄԻԵԴ-ը ե՞ւս շարժվում է քաղաքական առաջնահերթություններով։ Սահակյանն արձագանքեց․ «Եվրոպական դատարանը ստերիլ միջավայրում չի գործում, մշտապես ենթարկվում է միջազգային քաղաքականությանը, եւ դատական քաղաքականությունը մշակելիս եվրոպական քաղաքական օրակարգերն ունեն ուղենիշներ, դա մենք զգում ենք նաեւ մեր մաշկի վրա, երբ, օրինակ, 3 տարի անց ՄԻԵԴ-ը որեւէ ռազմագերու առնչությամբ դատական ակտ չի կայացրել` այն դեպքում, երբ այդ գործերն ունեն առաջնահերթություն, կամ` Գուրգեն Մարգարյանի գործով վճիռը հրապարակել է 7 տարի քննության արդյունքում։ Սա եւս ցույց է տալիս, թե որքան զգայուն է Եվրադատարանը միջազգային քաղաքականությանը։ Սա գուցե լավ է Հայաստանի իշխանությունների համար՝ առկա աշխարհաքաղաքական իրողության մեջ տվյալ պահի դրությամբ, բայց երկրի կենսական շահերի առումով վտանգներ է ստեղծում... սա նաեւ վտանգավոր է, քանի որ այս քաղաքական գործոնները միջպետական հարցերում ի վնաս Հայաստանի են գործելու։ Օրինակ, այս որոշումից հետո ես անհամբեր սպասում եմ «Հայաստանն ընդդեմ Թուրքիայի» գործով դատական ակտի կայացմանը, որովհետեւ, վստահ եմ, այն լինելու է ի վնաս Հայաստանի։ Մենք ունենք նաեւ միջպետական գործեր ադրբեջանական հարցերում: Սա ցույց է տալիս, որ եթե քաղաքական գործունները բարենպաստ չձեւավորվեն, ապա ՄԻԵԴ-ը՝ որպես իրավունքի պաշտպանության միջոց, գնալով ավելի խոցելի է դառնում քաղաքականության հանդեպ»»։