Հակառակ քաղաքական վերիվայրումներին, արցախցին շարունակում է կառչած մնալ իր հողին. Ռուզան Առաքելյան

Համազգային հայ կրթական և մշակութային միության երևանյան գրասենյակի տնօրեն Ռուզան Առաքելյանը Համազգային Հայ Կրթական և Մշակութային միության, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի և Արցախի պետական համալսարանի նախաձեռնությամբ ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտում մեկնարկած «Կրթամշակութային կյանքն Արցախում» խորագրով գիտաժողովում բացման խոսքով է հանդես եկել, որը ներկայացնում ենք ստորև։

«Սիրելի ներկաներ  այս և նմանատիպ գիտաժողովներն  առիթ են կրկին վերարժևորելու մեր պատմության հոլովույթի կարևոր հանգրվանները, նվաճումներն ու ձեռքբերումները: Տարբեր ձևաչափերով, ոչ միայն հայ հանրությանը,այլև միջազգային ասպարեզում Արցախի պատմությանը, նրա ազգային, հոգևոր ու մշակութային ինքնությանը անդրադառնալն  այսօր, առավել  քան երբևէ,  անհրաժեշտ է։ Մենք պարտավոր ենք տեր կանգնել մեր պատմական իրավունքներին,քանի դեռ ուշ չէ։ Հայկական քաղաքակրթական արժեքները մեր լինելիության բանաձևն են։ Մենք պարտք ու պարտականություն ունենք մեր անցյալի հանդեպ։

Երեք տասնամյակ առաջ  Ղարաբաղյան շարժումը հայության  նոր պայքարի  մունետիկը դարձավ, դարձավ  մեր ազգային նպատակներին  տեր կանգնելու  հավատամքն ու տեսլականը։ 20-րդ դարի վերջերին,երբաշխարհը խճճվում էր կոսմոպոլիտիզմի՝աշխարհաքաղաքականացման  սարդոստայնում մենք՝մեր պայքարի կամքով ու  ոգով պարտադրեցինք քաղաքակիրթ մարդկությանը խոսելու արցախահայության ազգային իրավունքների,  հայ զինվորի արդար առաքելության մասին: Հաղթեցինք, բայց ափսոս, որ հաղթողի մտածողությունը, կամքը, հաղթանակը հավերժացնելու ամենօրյա ջանքըչդարձրինք ազգային  հոգեբանություն, չգիտակցեցինք,որ  հաթանակը պահպանելու համար   պիտի  փորձենք անել նույնիսկ  անկարելին:

Այսօր, տարիների հեռվից  արձանագրենք,որ  մեր ձեռքբերումները մաշվեցին  քաղաքական վայրիվերումներում։ Կորցրինք մեր զգոնությունը,Հայաստանն ու Արցախը դարձան ճոխ սեղանների  շուրջ խոսակցության, հպարտանալու թեմա  և շատերի համար ուրիշ ոչինչ։ Խորությամբ չգիտակցվեց,որ Արցախի հաղթանակը մեր ճակատագրական ձեռքբերումն էր, հավատի ու անդադրում աշխատանքիպարտավորությունը,երաշխիքը՝հայության ապահով ներկայի ու ապագայի։

Եղավ այնպես,որ Հայաստանի սոցիալ տնտեսական խնդիրները, առօրյա հոգսերն ու երկրորդական հարցերը շատերին շեղեցինդեռևս չավարտված պայքարի ուղուց: Խաթարված իրականության ճահճում պարտվողական մտածողությունը տիրական դարձավ, իսկԱրցախը, վերածվեց, բոլոր հիմնահարցերի համար քավության նոխազի։ Ոմանց թվում էր,եթե չլիներ Ղարաբաղի պայքարը,իրենք  կապրեին բարվոք կամ ավելի բարվոք կյանքով։ Այս մտայնությունը  համավարակի պես գլուխ բարձրացրեց նաև ներկաօրերում։

Մենք  այսօր ազգովի  կանգնած ենք նոր պայքարի ու նոր մարտահրավերների առջև, կորցրած պատմական Արցախ աշխարհի զգալի մասը,հարյուրավոր հուշարձանները, եկեղեցիներն ու կրթական հաստատությունները: Այս ամենը  սոսկ  նյութական արժեքներ չեն,այլ մեր  էության,մեր պատմական կենսագրության հիմնասյուները,և հայոց ինքնության անձանգիրը։ Պատահական չէ, որ վայրագորեն վերատիրանալով  ազատագրված Արցախի զգալի հատվածին թշնամին ձեռնամուխ է եղել  մեր ինքնության այդ վկայագրերի ոչնչացմանը, դրանց պատկանելության կեղծմանը, որպեսզի այսօր ու վաղը զրկի մեզ այս հողի նկատմամբ սեփականության իրավունքըփաստելու հնարավորությունից։

Մեր թշնամին լավ է հասկանում, որ հայոց մշակույթը այն գլխավոր զնեքն է, որի առջև ինքը ասելիք չունի։ Այս առումով  պետք է կարևորել այս և նման գիտաժողովների քաղաքական նշանակությունը։ Հոգևոր ակունքներին կրկին մերձենալով է, որ կարող ենք ակնկալել հայության հոգևոր նոր վերածնունդն ու վերելքը։

Արցախը նորից կարող է դառնալ  համայն հայության սևեռակետը, ազգային ընդվզումի  խառնարանը,համայն հայության մտքի ու ուժի մեկտեղման օազիսը։

Հակառակ  քաղաքական վերիվայրումներին,արցախցին շարունակում է կառչած մնալ իր հողին։ Հավատանք,որ Արցախյան ոգին թմբրից դուրս կբերի նաև Հայաստանը։

Այս դժվարին ու հակասական օրերում մեր պետականության թիվ մեկ օրակարգը պիտի լինեն ինքնության առանցքի շուրջ Արցախի ու Հայաստանի միասնականացումն։  Ուստիչկորցնենք մեր հավատն ու հաստատակամությունը պայքարը հաղթական ավարտին հասցնելու։ Պայքարենք մեր բոլոր հնարավորություններով, այդ թվում գրչով, մտքով, հիշողությամբ ու նաև մշակույթով և կրթությամբ։ Հարգելի բարեկամներ, ներկաներ ավարտում եմ խոսքս  հաջող ընթացք մաղթելով մեր գիտաժողովի աշխատանքներին, հաջողություններ մեզ բոլորիս»։