Վարդենիկի Սուրբ Մարիամ Աստվածածին մատուռը

Գեղարքունիքի Վարդենիկ գյուղի հնագույն պատմական ժառանգություններից է նաև համանուն գետի  հարակից բարձունքներից մեկի վրա գտնվող Սուրբ Մարիամ Աստվածածին մատուռը:

Մատուռի ներսում և հարակից  տարածքում պահպանված են   վաղ և զարգացած միջնադարյան  արվեստի բացառիկ նմուշներ հանդիսացող բազմաթիվ խաչքարեր: Վայրի խորհրդավորությունն ու սրբադասումը կապված է հենց այս բացառիկ խաչքարերի անվան հետ:

Հնուց ի վեր հայ ժողովրդին բնորոշ սովորույթներից է եղել խաչքարերի անվան հետ հրաշագործություններ կապել: Բացառություն չեն նաև Մարիամ Աստվածածին մատուռի տարածքի խաչքարերը, որոնց անվան հետ հիմնականում կապվում են մաշկային մի քանի  հիվանդությունների` ներբանային գորտնուկ, երեթիկ (ժողովրդական լեզվով էրեթիկ) և այլն:

 Տեղի խաչքարերը համարվում են ծաղկած խաչքարեր, քանի-որ նրանց թևերը  զարդարված են ծաղիկներով, և Հայաստանի տարածքի հիմնական խաչքարերից տարբերվում են նրանով, որ նրանց վրա զետեղված չէ  հավերժության հայկական նշաններից ոչ մեկը:

Մատուռի ներում գտնվող բավականին մեծ չափսերի հասնող սյունաքարերը, (ժողովրդական լեզվով սնքար) որոնք նախկինում նախատեսված են եղել եկեղեցիների տանիքը պահելու համար   վկայությունն են այն բանի, որ տարածքում եղել է խոշոր եկեղեցի:

1828 թվականին Վարդենիկի վերբնակեցումից հետո այս վայրը վերստին դառնում է գյուղի առավել հայտնի սրբավայրերից մեկը, որտեղ   այցերը հաճախակի են լինում տաղավար տոներին:

Մհեր Համբարձումյան