Կպարզվի, որ ձախողման համար պատասխանատուն մի քիչ COVID-ն է, մի քիչ պատերազմի հետևանքն է, մնացած մասն էլ՝ նախկիններն են. տնտեսագետներն արձագանքում են

Հայրենի կառավարությունը սեպտեմբերի 27-ին խորհրդարան ներկայացրեց 2021 թվականի ՀՀ պետական բյուջեի առաջին կիսամյակի կատարման ընթացքի վերաբերյալ հարցը: ՀՀ ֆինանսների նորանշանակ նախարար Տիգրան Խաչատրյանն ԱԺ Ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովում նշել է, որ հաշվետու ժամանակահատվածում շարունակվել են համավարակի և 44-օրյա պատերազմի բացասական տնտեսական հետևանքները, արձանագրվել է պետական բյուջեի ծախսերի աճ՝ պայմանավորված կորոնավիրուսի սոցիալ-տնտեսական հետևանքների չեզոքացմանն ուղղված հակաճգնաժամային միջոցառումների և 44-օրյա պատերազմի հետևանքով ծագած լրացուցիչ ծախսերի իրականացմամբ:

Պետական բյուջեի ծախսերը կազմել են 866.4 մլրդ դրամ: Պետական բյուջեի պակասուրդը 75.5 մլրդ է: Կապիտալ ծախսերի ճշտված ծրագրի կատարողականը կազմել է 64.3%: ՀՀ պետական պարտքը նախորդ տարեվերջի համեմատ աճել է 229.2 մլրդ դրամով:

ՀՀ ԿԲ նախագահի տեղակալ Ներսես Երիցյանն էլ խոսել է գնաճային միտումների մասին՝ հավաստիացնելով՝ ՀՀ ԿԲ-ն ամեն ինչ անում է, որպեսզի գնաճը նվազի՝ հասնելով նախատեսված 4 տոկոսի:

Նկատենք՝ կապիտալ ծախսերը, որոնք տնտեսության վրա՝ ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ՝ երկարաժամկետ կտրվածքով ունեն ահռելի ազդեցություն, վերջին երեք տարիներին սովորույթի ուժով թերակատարվում են. իսկ մասնագիտական շրջանակները մեկ անգամ չէ, որ հիշեցրել են՝ կապիտալ ծախսերը չկատարելը հանգեցնում է տնտեսական աճի ներուժի տուգանման, և հենց այս պատճառով՝ կապիտալ ծախսերի թերակատարումները պետք է լինեն ահազանգող:

Կառավարությունը շուտով կհաստատի հաջորդ տարվա պետական բյուջեի նախագիծը և կուղարկի Ազգային ժողով։ Նիկոլ Փաշինյանը, սակայն, անգամ նախորդ տարիների կապիտալ ծախսերի թերակատարման ֆոնին դարձյալ չի դադարում խոսել նոր «աննախադեպ» ծախսերի մասին:

«Մենք քննարկում ենք 2022 թվականի պետական բյուջեն: Մեր հանրապետության պատմության համար կապիտալ ծախսերի մասնաբաժինը, չափը, ծավալը կլինի աննախադեպ»,- օրերս հայտարարել է վարչապետը հայ-ռուսական տնտեսական համաժողովում:

Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանն 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով 2021 թվականի ՀՀ պետական բյուջեի առաջին կիսամյակի կատարման ընթացքի վերաբերյալ հարցերին՝ նկատեց.

«Կապիտալ ծախսերի թերակատարումն այս կառավարության մշտական խնդիրն է. սկսվել է 2018 թվականից և չի դադարել: Այսինքն՝ եթե մենք դիտարկենք կապիտալ ծախսերը, որոնք արվում են վերջին երեք տարվա ընթացքում, ապա կարձանագրենք՝ բազմաթիվ ոլորտներում դրանք չեն արվում և հիմնականում ուղղվում են ճանապարհաշինության ոլորտին:

Եթե իշխանավարման սկզբում այն ծրագրերը, որոնք նախորդ կառավարությունը նախապատրաստել էր, այս կառավարության կողմից համարվում էին, թե կոռուպցիոն կոմպոնենտ ունեն, ապա երեք ու կես տարի անց նորից նույն բացատրությունը չի կարող լինել»:

Ըստ տնտեսագետի՝ այս պահին առկա են բացասական տնտեսական միտումներ, իսկ տնտեսական հեռանկարները մշուշոտ են. «Էկոնոմիկայի նախարարը խոստանում է, որ կունենանք երկնիշ տնտեսական աճ, սակայն անցյալ տարվա օգոստոսի նկատմամբ այս օգոստոսին աճը եղել է ընդամենը 2-2.3 տոկոս, իսկ արդյունաբերության ոլորտում 5 տոկոսով անկում ունենք: Սրանք ցուցանիշներ են, որոնք մատնանշում են՝ տնտեսական իրավիճակը բացասական միտումներ ունի, այսինքն՝ վերականգնողական աճը գրեթե չկա արդեն (սկզբից կար, հետո պասիվացել է, և նույնիսկ անցյալ տարվա նկատմամբ շատ ցածր աճի միտում է գրանցվում):

Սա զգալիորեն պատերազմի հետևանքն է. Հայաստանի Հանրապետության համար, ի տարբերություն Արցախի, պատերազմի հետևանքը ոչ թե ուղիղ հարվածն է տնտեսությանը, այլ երկարատև գործընթաց է: Եթե վերջինիս հավելենք ադրբեջանցիների ստեղծած խոչընդոտներն Իրան-Հայաստան միջպետական ճանապարհին և դրանց տնտեսական հետևանքները, կարող ենք ասել, որ Հայաստանում տնտեսական հեռանկարները բավականին մշուշոտ են»:

Հրանտ Միքայելյանը համոզված է՝ ԿԲ-ի կողմից ակնհայտորեն փորձ կա կանգնեցնել գնաճը, ինչը բխում է հասարակական դժգոհությունից.

«Իհարկե, գնաճն այս պահի դրությամբ բարձր է. շուրջ 9 տոկոս է կազմում, սակայն դա չի նշանակում, որ այն պետք է անպայման նվազեցվի, որովհետև անհնար է համաշխարհային գնաճի միտումների պարագայում (մանավանդ՝ պարենային ապրանքների խմբում, լուրջ գնաճ կա)՝ գնաճը հաղթահարել մի երկրի սահմաններում: Եթե նման փորձ արվի, ապա դրանք ենթադրում են լուրջ ծախսեր, որոնք արդարացված չեն լինի»:

«2018 թվականի իշխանափոխությունից հետո բերում են պետական բյուջե, ներկայացնում են աճեր, ամպագոռգոռ, աննախադեպ, ընդունում են՝ առաջացնելով մեծ էյֆորիա, դա հատկապես վերաբերում է կապիտալ ծախսերին, սոցիալական ծախսերին, իսկ ընթացքում արդեն՝ թերակատարումներ: Ըստ էության, ստացվում է, որ հռչակում են ծրագրեր, տալիս են խոստումներ, կարևորագույն փաստաթղթերը բերում են ԱԺ, որտեղ ունեն մանդատների մեծամասնություն, հաստատում են, տանում են այդ ծրագրերը, թերակատարում են: Իսկ թե ով է պատասխանատու, կպարզվի, որ 2021 թվականին առաջին կիսամյակի ձախողման համար պատասխանատուն մի քիչ COVID-ն է, մի քիչ պատերազմի հետևանքն է, մնացած մասն էլ՝ նախկիններն են,- այս մասին էլ նշեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը՝ հավելելով,– Բազմաթիվ ծրագրեր ընթացքում վերաբաշխվում են, և նախորդ տարի օգտվելով առիթից, ԱԺ-ում նույնիսկ օրենքի նախագիծ անցկացրին, որով կառավարությանն արդեն թույլ է տրվում միջծրագրային անսահմանափակ վերաբաշխումներ անել»:

Այս իրավիճակի պատճառը, ըստ տնտեսագետի, հյուծվող տնտեսությունն է, ներդրումների բացակայությունը.

«Նախորդ տարվա համեմատ նույնիսկ, երբ մենք ունեինք տնտեսական թռիչքաձև անկում, մենք չնչին ՏԱՑ ունենք. այս տարվա առաջին յոթ ամիսներին տնտեսական ակտիվությունը նախորդ տարվա համեմատ ավելացել է ընդամենը 5.2 տոկոսով, իսկ 8 ամիսների կտրվածքով՝ նվազել է՝ դառնալով 4.9 տոկոս:

Տնտեսությունը հյուծվում է, հարկերը դժվար է գեներացնել, դրան էլ գումարենք, որ պատերազմը, համավարակի դեմ պայքարի ձախողումն առաջացրել են նոր որակի սոցիալական խնդիրներ: Այսպիսի պարագայում սոցիալական օբյեկտիվ ծախսերի անհրաժեշտությունը մեծանում է, պետական բյուջեի հնարավորությունները՝ նվազում, այսինքն՝ արդեն պետք է ականատեսը լինենք ավելի շատ աճպարարությունների»: