Բջնիի Սուրբ Թադեոս մատուռը

Բջնի գյուղը Հայաստանի հնագույն բնակավայրերից է: Միջնադարում այն եղել է պտմական Հյաստանի առավել զարգացած բնակավայրերից մեկը: Գյուղի մասին առաջին հիշատկություններից մեկը  տալիս է մատենագիր Ղազար Փարպեցին, վերջինս նշում է, որ, որ բջնեցի Աթիկ քահանան հայոց սպարապետ Վահան Մամիկոնյանի հավատարիմ զինակիցներից էր:

Եւ մատուցեալ յառաջ սրբոյ քահանային, որում անունն էր Աթիկ, որ էր ընդ նոսա ի բանակին, յր բանիբուն բանիւ և խորհրդապահ սրտիւ, յերևելի գեղջեն, որ կոչի Բճնի …[1]

11-րդ դարում Բջնին եղել է պատմական Նիգ գավառի առավել զարգացած բնակավայրերից մեկը և հանդիսացելէ Պահլավունիների նախարարական տան հիմնական ոստաններից մեկը: Վերջիններիս օրոք Բջնիում կառուցվել են մի շարք նշանավոր կառույցներ, որոնց մեջ մեծ թիվ են կազմել հոգևոր կառույցները:

Ժամանակի հետ այդ հոգևոր կառույցների մեծ մասը  տարբեր պատճառներով ավերվել և խոնարհվել են: 1830-ականների մեծ գաղթի արդյունքում Բջնիում հաստատված վերաբնակները վերստին սրբադասեցին գյուղի հնագույն սրբավայրերն ու դարձրին իրենց հավատքի կենտրոններ:

Այդպիսի սրբավայրերից մեկն է Սուրբ Թադեոս մատուռը, որը  միջնադարյան կիսավեր եկեղեցու տարածքում է հիմնված:

Զուգահեռաբար այն հանդիսանում է միջնադարյան հայկական ճարտարապետության գլուխգործոցներից մեկը:

Մատուռի  արևելյան  պատի վրա պահպանվել է արևային ժամացույցը

Ներսում պահպօանվել են նաև միջնադարյան  եկեղեցու խորանը:

Տանիքի հորինվածքն էլ կամարաձև է, որը միջնադարյան ճարտարապետությանը յուրահատկություն հաղորդող լուծումներից մեկն էր:

Մուտքի դռն վերնամասի կամարաձև հորինվածքը ևս այս մատուռի յուրահատկություն հաղորդող բաղադրիչներից մեկն է:

Այստեղ պահպանվել է նաև սպիտկ քարից  քանդակված խաչքարը, որը տեղացիների շրջանում առավելապես հայտնի է «Սպիտակ խաչքար» անվանումով:

Բոլոր ժամանակներում այն եղել է բջնեցիների գլխավոր սրբավայրերից մեկը և անգամ խորհրդային աթեիստական տարիներին չի կորցրել իր  դերն ու նշանակությունը:

Սովորաբար Բջնիում բնակիչները մատուռների անվան հետ առանձնահատուկ  դեպքեր, իրադարձություններ չեն կապում, բայց  ուխտավորներ պակաս այս վայր երբեք չի զգացել:

Մհեր Համբարձումյան

ՀՀ Արագածոտնի մարզի Վարդենիսի Զալիբեկ Հակոբյանի անվան միջնակարգ դպրոցի հասարակագիտության ուսուցիչ