«Չեն դիմանում գայթակղությանը և ցանկանում են ունենալ կառավարելի կրթական համակարգ»․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «Կրթական ոլորտը պարբերաբար հայտնվում է օրվա իշխանությունների թիրախում։ Կատարվող փոփոխությունները կա՛մ ժամանակին կյանքի չեն կոչվում, կա՛մ էլ ուղղակի ունենում են դեկլարատիվ բնույթ։ Վերջին շրջանում ականատես ենք լինում, որ մարզերում և մայրաքաղաքում գործող դպրոցների տնօրենների ընտրության արդյունքները չեն ընդունվում կոլեկտիվների, ծնողների և աշակերտների կողմից։ Թերևս առաջացող այս խնդրին լուծում տալու համար կառավարության հերթական նիստում որոշում է կայացվել վերացնել հաղթող չունենալու դեպքում ԿԳՄՍ նախարարի կամ փոխվարչապետի կողմից թեկնածուներից մեկին տնօրեն նշանակելու կարգավորումը։ Կրթության փորձագետ Ատոմ Մխիթարյանը նշում է՝ նախորդ կարգը բազմաթիվ տարակարծությունների տեղիք էր տալիս։

«Փորձագիտական, նաև մանկավարժների և ուսուցիչների շրջանում կային խոսակցություններ, որ այդ կարգն իրեն չի արդարացնում։ Այն ուներ մի քանի թերություն։ Առաջինը՝ հնարավորություն էր տալիս, ըստ էության, դպրոցի հետ կապ չունեցող որևէ մեկին, որը կարող էր, օրինակ՝ դպրոցի զարգացման ծրագիրն արտագրել ինչ-որ մեկից կամ էլ գրել տալ և դրանով ունենալ մեծամասնություն խորհրդում, որն էլ ընտրում է դպրոցի տնօրենին, ձայների մեծամասնություն ստանալով՝ դառնալ տնօրեն։ Դա թույլ էր տալիս տեղական իշխանություններին յուրաքանչյուր դպրոցում ունենալ իր «մարդը»։ Նրանք էին ձևավորում այդ խորհուրդները և, առանց հաշվի առնելու, թե տվյալ մարդն ինչպիսի պատրաստվածության մակարդակ ունի, ինչ կապ ունի այդ դպրոցի և համայնքի հետ, կարող էին ուղղակի տնօրեն ընտրել։ Հասունացել է այն պահը, որ ամբողջությամբ վերանայվի տնօրենների ընտրության կարգը և արտաքին միջամտությունը հնարավորինս պակասեցվի։ Չնայած այդ գայթակղությունից չէին հրաժարվում ո՛չ նախկին, ո՛չ ներկա իշխանությունները։ Սա բոլորն էլ դիտարկել են որպես քաղաքական լրացուցիչ լծակ ունենալու հնարավորություն և, կարելի է ասել, որ հարյուր տոկոսով օգտագործել են այդ լծակը՝ ունենալու դրածո տնօրեններ, որոնց միջոցով հնարավոր կլիներ կառավարել դպրոցը և ամբողջ համայնքը»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մխիթարյանը։

Ընդգծում է՝ անհրաժեշտ է փոխել նաև խորհուրդների ձևավորման կարգը և հնարավորություն տալ, որպեսզի դպրոցն ավելի մեծ ներկայացվածություն ունենա կառավարման խորհրդում։

«Այդ դեպքում դպրոցական համայնքն ավելի մեծ ազդեցություն կունենա տնօրենի ընտրության հարցում, քան մարզպետարանները, ՏԻՄ-երը, պետական կառույցները։ Պետք է անդրադարձ կատարվի նաև հավաստագրերի տրամադրմանը, այս հարցում կան բազմաթիվ թերություններ։ Ստացվում է այնպես, որ դպրոցների տնօրենների թեկնածուները կարող են անգիր անել որոշ թեստեր և դրանք լրացնելով՝ ստանալ հավաստագիր։ Այսինքն՝ կրթության ոլորտում կառավարման որևէ փորձ չունենալով, դառնալ դպրոցի տնօրեն, ինչն անթույլատրելի է»,-նշում է մեր զրուցակիցը։

Օրերս ԱԺ-ում քննարկվում էին բարձրագույն կրթության և գիտության վերաբերյալ օրենքում կատարվող փոփոխությունները։ Կիզակետում էին երկու՝ ԵՊՀ-ին հատուկ կարգավիճակ տալու և բուհերի ռեկտորների ընտրության կամ նշանակման հարցերը։ Երկրորդ հարցի հետ կապված կարծիք են հայտնում, որ փորձ է արվում նվազեցնել բուհերի ինքնավարությունը, մասնավորապես՝ ռեկտորին ընտրելու է կառավարման խորհուրդը, որի հինգ անդամի նշանակելու է կառավարությունը։ Մխիթարյանն ասում է՝ ցանկանում են անել նույնը, ինչ դպրոցների դեպքում է։

«Սա այսօրվա կառավարության քաղաքականությունն է։ Բուհերը կախման մեջ են ընկնելու լիազոր մարմնից և թե ով է զբաղեցնում այդ լիազոր մարմնի ղեկավարի՝ նախարարի պաշտոնը։ Գիտենք, որ նախարարի պաշտոնը Սահմանադրությամբ, օրենքներով քաղաքական պաշտոն է, այսինքն՝ նա նշանակվում է քաղաքական ուժերի հարաբերակցության փոփոխությունից անմիջապես հետո։ Ինչ-որ ուժ եկավ իշխանության, նրա կողմից նախարարի պաշտոնում նշանակված անձը լիազորություն է ստանում նշանակելու և, ըստ էության, իրենից կախման մեջ դնելու բոլոր բուհերի ռեկտորներին։ Եթե նախնական տարբերակում բուհը և լիազոր մարմինը հավասար ներկայացվածություն ունեին կառավարման խորհրդում, ապա այս դեպքում խորհրդի հինգ անդամի նշանակելու է կառավարությունը»,-ընդգծում է փորձագետը։Փաստում ենք՝ իշխանությունները ցանկանում են վերահսկելի դարձնել կրթական համակարգը։

«Որևէ մեկը չի դիմանում այդ գայթակղությանն՝ ունենալու կառավարելի կրթական համակարգ։ Ասեմ՝ ինչու։ Մեր հասարակության ակտիվ զանգվածը՝ մտավորականությունը կենտրոնացած է բուհերում, գիտական կազմակերպություններում։ Օրենքի այս նախագծով, որն ընդունվեց առաջին ընթերցմամբ, այն վերցվում է համակարգման տակ, այսինքն՝ որևէ կերպ չես կարող ինքնուրույն շարժվել։ Էլ ի՞նչ ինքնավարության և ազատության մասին խոսել բուհերի մակարդակում, եթե բոլորս ապրում ենք այս հասարակությունում և գիտենք, թե ինչ նշանակություն ունի ռեկտորն այդ բուհի կառավարման խնդիրներում, ըստ էության, ամեն ինչ կախված է նրանից, նա էլ կախված է նախարարից կամ կառավարման խորհրդից։ Ստացվում է, որ իշխանությունն այս քայլով փորձում է իր ազդեցության ներքո պահել մտավորականությանը, հասարակության ակտիվ զանգվածին, որի մեջ կարևոր նշանակություն ունեն նաև ուսանողները»,- շեշտում է փորձագետը»:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում