Սարյանը, երբ ծաղիկներ էր նկարում, մի ոտքով դեռ 15 թվի մեջ էր. Տիգրան Մանսուրյան

Տիգրան Մանսուրյան, հայտնի կոմպոզիտոր, «Մենք ենք, մեր սարերը», «Կտոր մը երկինք», «Ճերմակ անուրջներ», «Նռան գույնը», «Հին օրերի երգը» եւ մի շարք այլ սիրված ֆիլմերի երաժշտության հեղինակ: 74-ամյա կոմպոզիտորն այժմ էլ ստեղծագործում է նույն եռանդով. այս տարի Մանսուրյանն ունկնդրին ներկայացրեց իր մեծածավալ աշխատանքներից մեկը` «Ռեքվիեմը», որը հնչել է ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաեւ Գերմանիայում: Yerkir.am-ի զրուցեց նրա հետ:

-«Ռեքվիեմ» գրելուց հետո կոմպոզիտորներից շատերը խոստովանել են, որ իրենց բավական երկար ժամանակ է անհրաժեշտ եղել` նոր ստեղծագործություն գրելու համար, քանի որ իրենց դատարկ են զգացել: Դուք «Ռեքվիեմ»-ից հետո նոր գործեր արդեն գրե՞լ եք:

-«Ռեքվիեմն» իմ կյանքից մի մեծ պատառ տարավ, դրանով զբաղվել եմ տասը տարի: Բավարարության զգացում ունեմ, որ ստեղծագործությունը նաեւ հայ հոգեւոր երաժշտության դարավոր փորձն ու հավատացյալ մեր ժողովրդի հոգեբանությունն է ներառել: «Ռեքվիեմից» հետո, այո, մի շարք գործեր եմ գրել եւ «Ռեքվիեմն» ավարտելուց հետո ինձ այնքան էլ դատարկված չեմ զգացել: Ես աշխատում եմ հեռանալ արդեն ավարտած գործից եւ կապվել նորի հետ։

-«Ռեքվիեմ»-ն, ասացիք, Ձեր կյանքից մի մեծ պատառ տարավ, իսկ ի՞նչ տվեց այն Ձեզ:

-Նրա հեղինակը լինելու պատիվն ու ուրախությունը, ինչպես նաեւ հոգու մի պարտք մասամբ տված լինելու զգացողությունը: Իմ ծնողները որբանոցի զավակներ են եւ անցել են այդ նույն գեհենի միջով, ինչպես իրենց սերնդից շատերը: Ես իմ ծնողների, նրանց սերնդակիցների, ինչպես նաեւ մեր ժողովրդի ցավի առաջ փոքրիկ մի պարտք եմ տվել այս միջոցով: Մայրս իր թոռներին (մենք 4 զավակ ենք) տանում էր Ծիծեռնակաբերդ` Եղեռնի հուշարձան. թոռներից յուրաքանչյուրի ձեռքից բռնած` տանում էր եւ սովորեցնում հուշակոթողի մոտ ծաղիկ դնել` իբրեւ գերեզման չունեցող իր եւ բոլորի ծնողների հիշատակի առաջ խոնարհում։ Մեր տան բոլոր փոքրերը մորս հետ անցել են այդ ճանապարհը, դա մեր տան «օրենքն» էր: Ստացվեց այնպես, որ ես միայն ծաղիկ չեմ դրել, նաեւ գրել եմ «Ռեքվիեմ», որ հնչեցնում ենք ոչ միայն մենք, այլ նաեւ օտարները:

-Ստեղծագործողները սովորաբար ցանկանում են միայնակ մնալ, որ նոր գործեր գրեն, շատերը միայնության են ձգտում, իսկ Ձեզ միայնությունը օգնո՞ւմ, թե՞ խանգարում է:

-Այո, արվեստագետները միշտ միայնության են ձգտում, թեեւ սա նաեւ տարիքի հարց է: Տարիների հետ մարդն ավելի ընտրողաբար է մոտենում իր շփումներին. ինքն իր հետ զրուցելն ինքնաբավ մի երեւույթ է դառնում: Ես մի շատ լավ բարեկամ ունեի Սանկտ Պետերբուրգից` Միխայիլ Դրուսկին, ով ասում էր` ես մի շատ լավ զրուցակից ունեմ` այդ ես ինքս եմ: Միայնության ինչ-որ չափաբաժին, այո, պետք է, բայց ոչ ստիպողաբար` երբ կյանքի դիպվածն է քեզ ստիպում միայնակ լինել:

-Հաճա՞խ եք ինքներդ Ձեզ հետ զրուցում:

-Ես, ընդհանրապես, շատ բաց եմ այն պրոցեսների նկատմամբ, որոնք այսօր գոյություն ունեն: Մեր ժամանակաշրջանը չափազանց դինամիկ զարգացումների ժամանակաշրջան է, եւ ես աշխատում եմ հնարավորինս տեղյակ լինել դրանցից, ինչ-որ ձեւով արձագանքել դրանց աշխատանքի մեջ, ինչը շատ կարեւոր եմ համարում: Մենք աշխարհի հետ շատ կապված ենք ` թե′ ինտերնետը, թե′ հաղորդակցման միջոցները չափազանց դյուրինացնում են կապն աշխարհի հետ: Դրանցից պետք է օգտվել, դրանցից պետք է կարողանալ օգտվել: Իսկ ճամփորդությունն ավելի մեծ օգնություն է, որը պետք է ե′ւ գնահատել, ե′ւ ուշադիր լինել այդ ուղղությամբ: Ես մշտապես հետեւում եմ արվեստի տարբեր ճյուղերի նորագույն երեւույթներին` ի՞նչ գրողներ, կինոռեժիսորներ կան, հետեւում եմ մտքի բնագավառի շարժումներին` արեւելագիտություն, փիլիսոփայական արեւելք: Շատ հետաքրքիր մարդիկ կան, եւ նրանց հետ հաղորդակցվելը հեշտ է, եւ ես մշտապես բաց եմ նրանց նկատմամբ:

-Վերջին շրջանում ի՞նչն է Ձեզ ցավ պատճառել, որը դարձել է ստեղծագործության մի մաս, նոտաների է վերածվել:

-Որոշ իրադարձություններ մտնում են ստեղծագործություններիս մեջ, սակայն ես փաստագրող չեմ եւ կարծում եմ, որ դա ամենաճիշտ պատասխանը չէ այդ պրոցեսներին: Գոյություն ունեցող չարի կամ օրեցօր շատացող չարի, քաղաքական իրադարձությունների, տարօրինակությունների, Արեւելք-Արեւմուտք հարաբերությունների, այս ընթացքում տեղի ունեցող դաժանությունների կողքին երբեմն շատ կարեւոր է դառնում մի պարզ գեղեցկություն դրանց հակադրելը` մի պարզ ծաղկեփունջ, երեխայի գեղեցիկ արարքով հիանալը: Սրանք բոլորովին պակաս բաներ չեն, եւ դա նաեւ արվեստագետի, մասնավորապես` երաժշտի խնդիրը կարող է լինել: Մարտիրոս Սարյանը, երբ նկարում էր ծաղիկներ, մի ոտքով դեռ 15 թվի մեջ էր:

-Իսկ Դուք մի ոտքով Ձեր կյանքի ո՞ր շրջանի մեջ եք:

-Ես աշխատում եմ անհայտությունից եւս մի նոր գործ բերել այս կողմ, մի գործով եւս հարստացնել իմ երգացանկը։ Հատկապես ուշադիր եմ հայ պոեզիայի և հայոց լեզվի հանդեպ՝ նրանք երաժշտություն բերելու ուղղությամբ: Մեր լեզուն նվազելու ընթացքի մեջ է. մեր երկիրը լքող յուրաքանչյուր ընտանիք նաեւ, այսպես, թե այնպես, հայերենը ոչնչացնելու ընթացքին է նպաստում: Սա իմ մեծ ցավերից մեկն է, մանավանդ` այսօր, երբ գիտությունը, ինֆորմացիան օտար լեզուներով են, եւ քո լեզուն միայն պետք է փորձի հետեւել եւ դրանց հետեւից հասնել: Սակայն չէ՞ որ հայոց լեզուն շքեղություն է եւ այնպիսի հրաշալի ակունքներից է գալիս ու այնպիսի մի համակարգ է իր հետ բերում` լեզվական, մշակութային, քաղաքակրթական, որով կարող ես հպարտանալ։ Պահպահել է պետք: Հայոց լեզուն մեծ լեզու է, կարծում եմ` հայ երաժշտի համար լավագույն դերը կարող է լինել մայրենիին աջակից լինելը, լեզվի պահպանմանն աջակցելը: Անհրաժեշտ է երգել հայերեն մաքուր շեշտադրությամբ, բոլոր շերտերով երգել հայերենը` ե՛ւ դասական այսօրվա արժեքները, ե՛ւ գրաբարով, ե՛ւ բարբառներով: Բարբառով «Սասունցի Դավիթ» երգելը փառավոր երաժշտության ծնունդ կարող է լինել, չէ՞: Նույնը` Չարենց, Իսահակյան, Մեծարենց, Նարեկացի, Շնորհալի երգելը, դրանք բոլորը հայոց լեզվի տարբեր էջերն են, եւ բոլորի նկատմամբ, կարծում եմ, հայ երաժիշտը պետք է ունենա պարտքի զգացողություն:

-Ուզենք, թե չուզենք, կենցաղին բոլորս էլ զոհ ենք գնում, շա՞տ ստեղծագործություններ է կենցաղն իր հետ տարել:

- Կենցաղն, այո, քեզնից տանում է ամենաթանկը` ժամանակը, որը կարող էիր նվիրել աշխատելուն։ Ես իմ կենցաղից դժգոհ չեմ, այն ուղղակի ապրել է պետք` առանձին կարեւորություն չտալով դրան:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ