Էրդողանը պետական ապարատն ավելի ամուր վերահսկողության տակ է վերցնում

Ընդդիմադիր Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցությունը (ԺՀԿ) հայտարարել է օրենքը Սահմանադրական դատարանում վիճարկելու պլանների մասին` պնդելով, որ այն թույլ է տալիս կամայական ազատումներ` այդպիսով խաթարելով «ժողովրդավրական հաշվետվողականությունը»: Սակայն Սահմանադրական դատարանը, որի անդամների մեծ մասը նշանակվել էր Էրդողանի կողմից, երկար ժամանակ արտացոլում էր ակ-Սարայի տիրոջ քաղաքական կամքը։ 2017ի հիմնական օրենքում կատարված փոփխությունների համաձայն` նախագահը նշանակում է Սահմանադրական դատարանի անդամների մեծամասնությանը (15 – ից 12-ը), ինչպես նաեւ դատավորների եւ դատախազների խորհրդի զգալի թվին` Թուրքիայի դատական համակարգի վերահսկող մարմնին` որոշիչ ազդեցություն ունենալով:

Նոր օրենքի համաձայն՝ DDK-ն այժմ լիազորված է վարչական հետաքննություն, ստուգումներ եւ հետազոտություններ իրականացնել ոչ առեւտրային կազմակերպությունների, հիմնադրամների, կոոպերատիվների, արհմիությունների եւ հարակից կազմակերպությունների նկատմամբ: Տեսուչները լիազորված են տեղեկատվություն պահանջել, նամակգրություն վարել հաստատությունների հետ եւ կազմել հաշվետվություններ, որոնք կարող են հանգեցնել հետագա վարչական գործողությւոնների, այդ թվում` աշխատանքից ազատման:

DDK տեսուչները կունենան լիազորություններ, որոնք նման են պետական մարմիններում գործող ներքին աուդիտի եւ վերահսկողության մարմիններին: Բացի այդ, եթե տեսուչը հաստատի, որ պետական ծառայողի հետագա պաշտոնավարումը կարող է խոչընդոտել հետաքննությանը, ոչնչացնել ապացույցները կամ վնասել հանրային շահերին, նա կարող է խորհուրդ տալ պաշտոնանկ անել աշխատակցին: եթե տեսուչը չի ընդունում, որ պետական ծառայողի հետագա պաշտոնավարումը կարող է խոչընդոտել հետաքննությանը, ոչնչացնել ապացույցները կամ վնաս հասցնել հանրային շահերին, կարող է խորհուրդ տալ պաշտոնանկ անել աշխատակցին: Որոշ դեպքերում DDK-ն կարող է ուղղակիորեն պաշտոնանկ անել աշխատողին:

Ընդդիմությունը լուրջ մտահոգություն է հայտնել հատկապես ընտրված քաղաքապետերի նկատմամբ, որոնք պետական ծառայողներ են: Քննադատները պնդում են, որ այս օրենքը կարող է Էրդողանի համար գործիք դառնալ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներին «կոռուպցիայի դեմ պայքարի» պատրվակով հեռացնելու համար:

Թուրքիայի հարավ-արեւելյան եւ արեւելյան նահանգներում քրդական ծագում ունեցող քաղաքապետերին հաճախ էին պաշտոնանկ անում այսպես կոչված «ահաբեկչության» հետ կապված մեղադրանքներով, իսկ նրանց փոխարեն մարզպետներ կամ թաղային պաշտոնյաներ էին նշանակվում:

Վերջին շրջանում Ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության քաղաքապետերը բախվում են կոռուպցիոն գործերի հետաքննությունների հետ, որոնք հանգեցրել են նրանց պաշտոնանկությանը, ինչպես դա տեղի է ունեցել Ստամբուլի Բեշիքթաշ շրջանի քաղաքապետի հետ: Սակայն պարզվում է՝ կառավարությունը ոչ միայն ապավինում է դատական համակարգին, այլեւ աշխատում է DDK -ի միջոցով` քաղաքապետերին պաշտոնանկ անելու համար:

Նոր ընդունված օրենքը էական հետեւանքներ ունի հաջորդ նախագահական ընտրությունների համար։ Էրդողանի երկու ամենալուրջ մրցակիցներն են համարվում Ստամբուլի եւ Անկարայի ընդդիմադիր քաղաքապետեր Էքրեմ Իմամօղլուն եւ Մանսուր Յավաշը: Nordic Monitor-ը գրում է, որ մի շարք սոցիոլոգիական հարցումների արդյունքներով նրանք երկուսն էլ ներկայումս գերազանցում են Էրդողանին:

Իմամօղլուի դեմ մի քանի քրեական գործ է հարուցվել, այդ թվում` 2022 թ-ի դեկտեմբերին պետական ծառայողներին վիրավորելու համար: Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի համաձայն` դատարանը նրան դատապրտել է 2 տարի 7 ամիս ազատազրկման եւ քաղաքական արգելքի: Ներկայումս Իմամօղլուի գործը քննվում է Ստամբուլի շրջանային դատարանի 24-րդ քրեական պալատի կողմից: Եթե բողոքը մերժվի, գործը կուղարկվի Գերագույն վերաքննիչ դատարան, որն իրավունք ունի դատավճիռը թողնել ուժի մեջ կամ բեկանել այն: Հաստատման դեպքում Բոսֆորի քաղաքապետը կզրկվի իր պաշտոնից եւ կկանգնի քաղաքական գործունեության արգելքի առջեւ:

Հազիվ թե պատահական է, որ կառավարական ԶԼՄ-ները ավելի ու ավելի են մեղադրում կոռուպցիայի մեջ նաեւ Յավաշին, հատկապս քաղաքային տարբեր միջոցառումների ենթադրյալ ուռճացված ծախսերի հետ կապված: Էրդողանն իր ելույթներում բազմիցս հիշատակել է այդ մեղադրանքները` ակնարկելով Անկարայի քաղաքապետի հնարավոր հետապնդման մասին, որը հազիվ թե պատահական զուգադիպությամբ հրաժարվել է մասնակցել Թուրքիայի նախագահի ընտրություններին մասնակցելու համար ժողովրդական հանրապետականների թեկնածուի բնորոշմամբ նախնական ընտրություններին (փրայմերիզներին): Այս մասին հայտնի է դարձել Ստամբուլի քաղաքապետ Իմամօղլուի եւ ԺՀԿ նախագահ Օզգյուր Օզելի հետ Ձեր հանդիպման արդյունքներով։ Ավելի վաղ քաղաքապետը հանդես էր եկել կոշտ հայտարարություններով` իշխանություններին մեղադրելով միլիոնավոր մարդկանց սովից ու ցրտից տառապելու մեջ: Ըստ որոշ դիտարկումների` Յավաշը սկսել է շրջանցել Իմամօղլուին, ինչպես նաեւ նախագահական ընտրություններում Էրդողանի ցանկացած այլ հնարավոր մրցակցին:

Հունվարի 28-ին Օզիլը հայտարարել էր, որ կուսակցությունը ձեռնամուխ է լինում 2025ին Թուրքիայում արտահերթ համընդհանուր ընտրություններ անցկացնելու եւ նախագահի իր թեկնածուին որոշելու ճանապարհային քարտեզի իրականացմանը: Հակառակ եզրում նույնպես ակնհայտ աշխուժություն է նկատվում. Թուրքիայի նախագահի պաշտոնում իր թեկնածությունն առաջադրելու մասին հայտարարել է նոր Բարօրություն կուսակցության (YRP) առաջնորդ Ֆաթիհ Էրբաքանը: Վերջապես, իշխող «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցույան ակտիվիստների մի շարք հավաքներից հետո նրա մեծ համագումարը կհավաքվի փետրվարի 23-ին Անկարայում: Տեղական ընտրություններում պարտվելուց հետո հավերժական 2024 ԱԶԿ-ի եւ նրա առաջնորդի համար խիստ կարեւոր է իր կայացվածությունը, ինչը ենթադրում է ներքաղաքական պայքարի ծայրահեղ կոշտ բնույթ:

Ալեքսանդր Գրիգորեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի