Իսրայել, Իրան եւ ԱՄՆ

The Wall Street Journal-ը, Reuters-ը եւ մյուսները հետագայում վկայակոչեցին վարչակազմի անանուն աղբյուրները՝ հաղորդելով, թե ինչպես է ԱՄՆ-ն իբր ազդել Իսրայելի վրա՝ իր հարձակումները կարգավոելու եւ սահմանափակելու համար: Վերոնշյալ երկու հրատարակությունները նաեւ պնդում էին, որ միմյանցից անկախ, որ ԱՄՆ-ը համաձայնել է իր 7 հակաօդային պաշտպանության համակարգերից մեկը (THAAD) տեղակայել Իսրայելում վերջին հարձակումից առաջ, այն բանից հետո, երբ Իսրայելը համաձայնեց ԱՄՆ խնդրանքներին: Ենթադրվում է՝ դա արվել  Իրանին լիարժեք պատասխան տալուց հետ պահելու համար։

Իսրայելի վարչապետ Բենիամին «Բիբի» Նեթանյահուի գրասենյակը հերքել է, որ ԱՄՆ-ն ազդել է այն թիրախների վրա, որոնց վրա հարվածել է Իսրայելը, սակայն հիմքեր կան ենթադրելու, որ հարձակումից առաջ եւ հետո այդ հաղորդագրությունները ճշգրիտ են: Հարկ է պարզաբանել՝ ԱՄՆ-ն խիստ մտահոգված է զգալի էսկալացիայով, որը կարող է դուրս գալ վերահսկողությունից եւ վերածվել լայնամասշտաբ պատերազմի, ինչը փորձության կենթարկի Իսրայելի եւ Իրանի միջեւ «փոխադարձ երաշխավորված ոչնչացման» (MAD) հայեցակարգը: Նման սցենարն աղետալի կլիներ ԱՄՆ ռազմավարական շահերի համար։

Տարածաշրջանային էներգակիրների արտահանման ակնկալվող ձախողումը կվնասի համաշխարհային տնտեսությանը, ինչը կհանգեցնի նրան, որ նրա առաջատար առեւտրային գործընկերները լուրջ ռեցեսիայի մեջ մտնեն, ինչը կազդի նաեւ ԱՄՆ-ի վրա, քանի որ նրանք այլեւս չեն կարողնա ձեռք բերել իրենց արտահանումից կախված տնտեսության արտադրած ապրանքների եւ ծառայոթյունների մեծ մասը: Ավելի վատ, ենթադրվում է, որ ԱՄՆ-ն այժմ ղեկավարում է հավաքական ղեկավարությւնը, եւ դա շարունակվում է որոշ ժամանակ՝ իր անվանական գլխավոր հրամանատարի դեմենցիայի պատճառով, ինչը անբարենպաստ է պատերազմ վարելու համար: Դժվար է պատկերացնել, որ ԱՄՆ-ը պատասխան քայլեր չի ձեռնարկի, եթե Իրանը հարվածի իր տարածաշրջանային ռազմական օբյեկտներին՝ նախկինում նշված տոտալ պատերազմի սցենարի շրջանակներում, ինչը, հավանաբար, տեղի կունենար այս դեպքում, եւ նույնը վերաբերում է նրան, որ նրանք անմասն չեն մնա, եթե Իսրայելի գոյությանը լուրջ վտանգ սպառնա: Իրադարձությունների վերոհիշյալ հաջորդականւթյունը կարող է սկսվել, եթե Իսրայելը հատի Իրանի անհերքելի կարմիր գծերը՝ վնասելով նրա տնտեսությանը՝ հարվածելով կրիտիկական ենթակառուցվածքներին եւ նույնիսկ վտանգելով միջուկային աղետ առաջացնել՝ հարվածելով միակ ատոմակայանին:

Կա փիլիսոփայական դպրոց, որը պնդում է, որ ԲիԲին այնքան գաղափարապես խելագար է, որ պատրաստ է ռիսկի դիմել վերը նշված բոլորը՝ շահարկելու ԱՄՆ-ին եւ ստիպելու նրան ոչնչացնել Իրանը Իսրայելի անունից եւ նրա ցուցումով՝ ջախջախիչ առաջին հարվածի միջոցով, ինչը զգալիորեն կնվազեցնի Mad-ի փորձության ենթարկվելու հավանականությունը: Որքան էլ այս տեսակետը հաստատող փաստարկները համոզիչ թվան, փաստը մնում է փաստ, որ Բիբին, ի վերջո, չհատեց Իրանի կողմից գծված անհերքելի կարմիր գծերը եւ փոխարենը զսպեց իրեն:

ԱՄՆ հեռացող նախագահ Ջո Բայդենը, ով ԱՄՆ հավաքական ղեկավարության անվանական ներկայացուցիչն է, նույնպես հայտարարել է, որ հույս ունի, որ հակմարտության հետագա էսկալացիա չի լինի կողմերից ոչ մեկի հետ: Նրանք, ովքեր կանգնած են դրա հետեւում, ոչ միայն ցանկանում են խուսափել վատթարագույն սցենարներից, որոնք նախանշվել են, այլև գիտեն, թե որքան ժողովրդականություն չի վայելում Իսրայելն այսօր շատ ամերիկացիների, հատկապես դեմոկրատների մոտ: Դրա չափազանց մեծ ինդուլգենցիան կարող է դրդել մուսուլմաններին տատանվող նահանգներում կամ բաց թողնել ընտրությունները կամ քվեարկել երրորդ կուսակցությունների օգտին՝ ի նշան բողոքի:

Հնարավոր է՝ Բայդենի վարչակազմի անկարողությունը զսպելու Իսրայելին Գազայում իր քարոզարշավի սկզբում, որն այդ ժամանակվանից վերածվել է տարածաշրջանային պատերազմի Իսրայելի եւ դիմադրության միջեւ՝ աղետալի մարդասիրական հետեւանքներով Արեւմտյան Ասիայի մահմեդականների համար, կարող է հաջորդ շաբաթ Դոնալդ Թրամփի վերընտրության պատճառ դառնալ: Այսպիսով՝ նախընտրական համատեքստը չի կարելի անտեսել Իրանի վրա Իսրայելի վերջին հարձակման, ինչպես նաեւ դրա հետ կապված իսրայելական եւ իրանական ռազմական հաշվրկների վերաբերյալ ԱՄՆ քաղաքականության վերլուծության ժամանակ: Տարածաշրջանային զգալի էսկալացիան, որը վերահսկողութոյւնից դուրս կգա ընտրություններից առաջ, կարող է հեշտությամբ վերադարձնել նախագահությունը Թրամփին, ով քարոզարշավ է իրականացնում բոլոր արտաքին պատերազմները դադարեցնելու եւ Ամերիկայի հետագա պատերազմներից որեւէ մեկի ներգրավումը կանխելու հարթակում, ինչը Բայդենի վարչակազմի զգուշության եւս մեկ պատճառ է: Տեղի է ունեցել նաեւ ԱՄՆ հետախուզական տեղեկատվության կասկածելի արտահոսք Իսրայելի ենթադրյալ ծրագրերի վերաբերյալ վերջին հարձակումից մի քանի օր առաջ, որը կարող էր իրականացվել կամ այլախոհի կողմից, կամ նպատակ ունենալով ցույց տալ Իսրայելին, թե ով է տան տերը:

Իսրայելի տեսանկյունից Բայդենի վարչակազմը գրեթե այնքան վստահելի չէ, որքան նախորդներից շատերը, սակայն Իսրայելը նույնպես չցանկացավ սպասել հունվարի կեսերին, երբ համեմատաբար բարեկամ Թրամփը, հնարավոր է, վերադառնա իշխանության՝ վրեժ լուծելու Իրանից «Իրական խոստում II» գործողության համար: Իրանի վերջին հարձկումից անցել է ավելի քան երեք ամիս, կամ այլ կերպ՝ ավելի քան մեկ քառորդ տարի, ինչը երկու անգամ ավելի երկար է, քան Իրանը սպասում էր Թեհրանում Հանիայի սպանության համար Իսրայելին պատասխան հարված հասցնելուց առաջ:

Միջանկյալ ժամանակահատվածը, ինչպես եւ սպասվում էր, բնութագրվում է Իսրայելի թուլության վերաբերյալ ավելի ու ավելի տենդագին շահարկումներով, որոնք կարող են էլ ավելի բարոյալքել նրա բնակչությունը եւ դրանով իսկ ուժեղացնել ճնշումը Բիբիի վրա՝ ստիպելու նրան փոխզիջման գնալ՝ դադարեցնելու Իսրայելի տարածաշրջանային պատերազմը դիմադրությամբ կամ գոնե դրա բաղադրիչը Գազայի հատվածում: Թրամփը կարող է նաև չվերընտրվել, ինչը Հարրիսի վարչակազմն ավելի անկայուն կդարձնի, որը նույնպես հավանաբար կղեկավարի նույն հավաքական ղեկավրությունը, ինչ Բայդենի վարչակազմը:

Իրանին պատասխան հարված հասցնելու համար ավելի քան մեկ ամիս սպասելը նույնպես վատ տեսք կունենար Իսրայելի տեսանկյունից, եւ այդ պատճառով նա ցանկանում էր հարձակվել այդ ժամանակից շուտ՝ հասկացնելու համար, որ Ճշմարիտ խխոսոտում II գործողությունն անընդունելի է:  Ինչպես Իրանը, Իսրայելը նույնպես ունի մի քանի անհերքելի կարմիր գծեր, որոնք չի ցանկանում անցնել, քանի որ նա նույնպես նախընտրում է չգայթակղել ճակատագրին:

Իրանը «Ճշմարիտ խոստում II» գործողության մասշտաբով եւ ԶԼՄ-ների հայտարարություններով հասկացրել է՝ կարող է ոչնչացնել Իսրայելի ողջ կարեւոր ենթակառուցվածքը, եթե հատվեն նրա անհերքելի կարմիր գծերը, սակայն իր ղեկավարության բազեական տարրերը կարող են հաջողությամբ հանդես գալ առաջին հարվածը հասցնելու օգտին։ Նրանց զսպելու միակ հնարավոր միջոցը Իսրայելի համար պատասխան հարված հասցնելն էր «Ճշմարտական խոստում II» գործողությունից հետո մեկ ամսվա ընթացքում եւ, հետեւաբար, ընտրություններից առաջ՝ փոխարենը սպասելով Հարիսի հաղթանակին կամ նույնիսկ Թրամփի վերադարձին, եթե նա հաղթի:Ավելին, Թրամփը բարկացավ Բիբիի վրա այն բանից հետո, երբ Իսրայելի առաջնորդը շնորհավորեց Բայդենին 2020ի սկանդալային նախագահական ընտրությունների կապակցությամբ, ինչպես նաեւ ասաց, որ Բիբին «արդարացիորեն քննադատւթյան է ենթարկվել» հոկտեմբերի 7-ին ՀԱՄԱՍ-ի հարձակման համար: Այսպիսով, Բիբին գուցե չցանկացավ սպասել ավելի քան մեկ քառորդ տարի, նախքան Թրամփի հաղթանակի դեպքում Իրանի դեմ պատասխան գործողություններ ձեռնարկելը, քանի որ հնարավոր է՝ Թրամփն այլեւս այնքան բարյացակամ չլինի Իսրայելի նկատմամբ, որքան նախկինում էր: Նա եւ իրեն շրջապատողները կոշտ են հանդես գալիս Իրանի դեմ, բայց հնարվոր է, որ նրանք չցանկանան պատերազմ սկսել նրա դեմ։

Թրամփը գործարար է, ով ավելի շատ հոգ է տանում գործարքների կնքման եւ առեւտրի պահպանման մասին, բացի այդ, նա ատամ ունի Բիբի ի վրա, չնայած այն բանին, թե որքանով է նա պարտական սիոնիստական դոնորներին, ուստի չի կարելի ենթադրել, որ նա կաջակցեր Իսրայելին, եթե դա զգալի սրացում առաջացներ Իրանի հետ հարաբերություններում՝ ԱՄՆ-ին Իսրայելի կողմը գրավելու համար: Սակայն, միաժամանակ, Իրանն ամեն ինչ բոլորովին այլ կերպ է տեսնում։ Նա երբեք չի ների նրան գեներալ-մայոր Ղասեմ Սոլեյմանիի սպանությունը թույլ տալու եւ ՀԳՀԾ-ի միջուկային գործարքից դուրս գալը։ Նրա «առավելագույն ճնշման» ռազմավարությունը մեծ տնտեսական դժվարություններ առաջացրեց Իրանի ժողովրդի համար, ինչը, իր հերթին, փոխեց նրա որոշ գաղափարներ եւ այդպիսով անուղղակիորեն հնարավոր դարձրեց «չափավոր»/»բարեփոխիչ» Մասուդ Փեզեշքիյանի ընտրությունը մայիսին նախկին նախագահ Իբրահիմ Ռայիսիի անսպասելի մահից հետո: Տարածաշրջանային շատ խնդիրներ, որոնց ներկայումս բախվում է Իրանը, կարելի է վերագրել Թրամփի վարչակազմին: Չնայած Բայդենի վարչակազմը շարունակում է աջակցել Իսրայելին, այն նաեւ փորձել է ճնշում գործադրել Իսրայելի վրա եւ վերսկսել երկխոսությունը Իրանի հետ:

Այս ֆոնը օգնում է հասկանալ Իսրայելի վերջին հարձակումից հետո Թեհրանի ռազմական հաշվարկների համատեքստը: Իրանը վերահաստատել է ինքնապաշտպանության համար պատասխան գործողությունների իր իրավունքը, բայց կարող է նաեւ սպասել մինչեւ ընտրությունների ավարտը, որպեսզի խուսափի Թրամփի հնարավոր վերադարձին իր պաշտոնին նպաստելուց, եթե դա գործի դնի նախկինում նկարագրված ամենավատ սցենարները՝ լինի դա ակամա, թե միտումնավոր: Այնուամենայնիվ, իր սեփական ղեկավարության մեջ, ինչպես նաեւ Իսրայելի ղեկավարության մեջ, կան նաեւ բազեների տարրեր, եւ դրանք կարող են հիմնավորել առաջին հարվածը հասցնելու անհրաժեշտությունը:

Նույնը վերաբերում է Իսրայելին, ինչը նշանակում է, որ էական էսկալացիայի ամենամեծ սպառնալիքը, որը դուրս է գալիս վերահսկողությունից եւ վերածվում է լայնածավալ պատերազմի՝ աննախադեպ գլոբալ հետեւանքներով, ներկայացնում են կողմերից յուրաքանչյուրի համապատասխան բազեները, որոնց հետ պետք է գործ ունենան իրենց սեփական կառավարությունները եւ մյուս կողմի համեմատաբար ավելի չափավոր տարրերը: ԱՄՆ-ը նույնպես պետք է դեր խաղա դրանում, քանի որ նրանք չեն ցանկանում, որ նրանցից որեւէ մեկը անի որեւէ բան, որը կարող է ուրախացնել միմյանց բազեներին եւ հանգեցնել ամենավատ սցենարի, որից նրանք շահագրգռված են խուսափել:

Այսպիսով, լավագույն սցենարը, որի հավանականությունը հնարավոր չէ միանշանակ գնահատել բոլոր երեք երկրներում որոշումներ կայացնող բյուրոկրատական կառույցների անթափանցելիության պատճառով, այն է, որ Իրանը Իսրայելի վերջին հարձակմանը կպատասխանի միայն անուղղակիորեն՝ իր դաշնակիցների միջոցով Դիմադրության առանցքի վրա՝ սիմետրիկ կամ անհամեմատելի պատասխան հարված հասցնելու փոխարեն: Կարեւոր չէ՝ դա տեղի կունենա ԱՄՆ նախագահական ընտրություններից առաջ, թե հետո, քանի որ Բայդենի, Հարիսի եւ Թրամփի վրա ճնշում կգործադրեն ռազմական գործողություններին միջամտելու համար, եթե իրենց տարածաշրջանային ուժերը ենթարկվեն հարձակվեն, կամ Իսրայելին սպառնա ոչնչացում:

Աղբյուրը՝ katehon.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի