Կատարե՛ք Սահմանադրության պահանջը՝ աջակցե՛ք բազմազավակ ընտանիքներին

Մինչև իշխանափոխությունը, նախորդ կառավարությունն իր գործունեության 2017 թվականի ծրագրի համաձայն մշակել էր բազմազավակ ընտանիքների աջակցությանը վերաբերող օրենքի նախագիծ, որն այդպես էլ շարունակական քննարկումների արդյունքում չամբողջականացվեց և չընդունվեց:

Ցավոք, նոր կառավարությունn ընդհանրապես օրակարգից հանեց այս խնդիրը: Անտեսվում է ՀՀ Սահմանադրության պահանջը և պետությունը օրենքով չի ստանձնում պարտավորություն՝ բազմազավակ ընտանիքներին աջակցելու և բազմազավակությունը իրապես խթանելու ուղղություններով:

ՀՀ Սահմանադրության 83 և 86-րդ հոդվածներով ամրագրված է.

յուրաքանչյուր ոք ունի բազմազավակության դեպքում սոցիալական ապահովության իրավունք, որը պետք է սահմանվի օրենքով, իսկ սոցիալական քաղաքականության հիմնական նպատակներից պետք է լինի ծնելիության և բազմազավակության խթանումը:

Սակայն հանրային քննարկման ներկայացված չի համապատասխան օրենքի նախագիծ, իսկ ՀՀ 2019 թվականի բյուջեով և 2019-2021 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսային ծրագրով բազմազավակ ընտանիքների աջակցության պետական ծրագիր և համապատասխան ֆինանսական միջոցներ նախատեսված չեն:

Օբյեկտիվ իրականությունը ևս բոլորովին այլ վերաբերմունքի և մոտեցումների պահանջներ է դնում:

Տարբեր վերլուծաբաններ, քաղաքական գործիչներ բազմիցս և առարկայորեն բարձրաձայնում ու փաստարկում են, որ ժողովրդագրական իրավիճակը մեր երկրում հասել է ճգնաժամային փուլի: Վաղուց արդեն հրամայական անհրաժեշտություն է դարձել ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավմանն ուղղված պետական համակողմանի ծրագիրը՝ թիրախավորված արդյունքներով, պետական կայուն ֆինանսավորմամբ:

Մասնավորապես, ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավման հիմնական նպատակադրումներից պետք է լինեն ծնունդների աճի խթանումը և բազմազավակության խրախուսումը և այս նպատակադրումների համար լիարժեք իրավական հիմքերի ապահովումը:

Փոխարենը օրվա իշխանությունները օրակարգ են բերում Ստամբուլյան կոնվենցիայի վավերացումն ու մեր ժողովրդի ավանդական ընտանեկան արժեքների այլասերման համար իրավական այսօրինակ հիմքերի ապահովումը:

Փաստ է, որ վերջին երեք տասնամյակներում ծնունդները շարունակական նվազում են, որը հանգեցրել է նաև բազմազավակ (4 և ավելի երեխա ունեցող) ընտանիքների թվի էական կրճատմանը: 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով 4 և ավելի երեխա ունեցող տնային տնտեսությունների թիվը կազմել է շուրջ 31000, իսկ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով` շուրջ 13000: Ներկայումս բազմազավակ ընտանիքների շուրջ կեսն անապահով է: Եվ այս բացասական միտումները պահպանվում են:

Բնականաբար այս իրավիճակում անվիճելի և առաջնային է բազմազավակ ընտանիքներին պետական նպատակային աջակցության անհրաժեշտությունը, որն արդեն նշեցինք՝ նաև Սահմանադրության պահանջն է և պետական աջակցության այս ձևի իրավական հիմքերը պետք է մանրամասն ամրագրվեն օրենքով:

Բազմազավակ ընտանիքների աջակցության համար նախատեսված ֆինանսական միջոցները պետք է ներառվեն յուրաքանչյուր տարվա պետական բյուջեում՝ ամենամյա առանձին պետական ծրագրով:
Ի վերջո, պետությունը պետք է հետևողականորեն ստանձնի բազմազավակությունը խթանելու իր պարտավորությունը: Իսկ պետական աջակցության այս տեսակը պետք է լինի շարունակական և լիարժեք՝ ընտանիքների գնահատված կարիքներին համապատասխան:

Այս հիմնանպատակներին հասնելու համար անհրաժեշտ է նաև օրենքով նախատեսել պետական աջակցության այս ձևի ֆինանսավորման կայուն հիմքերն ու ուղղությունները, ինչպես նաև բազմազավակ ընտանիքներին տրվող լրացուցիչ արտոնությունները:

Մեր կողմից իրականացված մասնագիտական վերլուծություններով առանձնացվել են բազմազավակ ընտանիքներին անհրաժեշտ պետական աջակցության հետևյալ առաջնային ուղղությունները՝

-ընտանիքում առկա երեխաների թվից կախված՝ եկամտահարկի դրույքաչափի նվազեցում, հողի հարկի և -գույքահարկի արտոնություններ, բազմազավակ ծնողներին կենսաթոշակային արտոնություններ,
-ընտանիքի աշխատանքային տարիքի և աշխատունակ անդամներին կայուն աշխատանքով կամ -ինքնազբաղվածությամբ ապահովում,
-ընտանիքին բնակարանով ապահովման պետական աջակցություն,
-ընտանիքի բոլոր անդամների համար պետական աջակցությամբ բժշկական ապահովագրություն,
-ընտանիքի երեխաներին կրթական աջակցություն,
-էլեկտրական էներգիայի, գազի, ջրի վարձավճարների պետական մասնակի սուբսիդավորում և այլն:

Թադևոս Ավետիսյան
ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի
ծրագրերի համակարգող