Հայաստանը մյուս այտն է՞լ դեմ կտա Նազարբաևին

Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի խորհրդի նիստում նախօրեին Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի արած հայտարարությունն այն մասին, թե Հայաստանը կարող է Եվրասիական տնտեսական միությանը միանալ միայն ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված սահմաններով, ինքնին որևէ տարօրինակ կամ սենսացիոն բան չի պարունակում:

Ղազախստանն ինքն այդ միությանը միացել է ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված սահմաններով: Գուցե ճիշտ կլիներ, եթե Սերժ Սարգսյանին դիմելուց առաջ Նազարբաևը նմանատիպ ռեպլիկ հղեր Վլադիմիր Պուտինին`կապված Ղրիմի հիմնահարցի հետ: Բայց այնքանով, որքանով Նազարբաևը Պուտինի հետ ստորագրեց ԵՏՄ-ն ձևավորելու մասին պայմանագիրը, նա ճանաչեց Ղրիմի կցումը Ռուսաստանին:

Տարօրինակը, իսկ ավելի ճիշտ վիրավորականը ոչ թե այն է, որ Հայաստանին ընդհանրապես ինչ-որ բաներ են հիշեցնում, այլ այն, որ դա անում է մի երկրի նախագահ, որի հետ Հայաստանն ընդգրկված է միջազգային անվտանգության նույն համակարգում` տվյալ դեպքում ՀԱՊԿ-ում: Սա պետք է ենթադրեր ոչ միայն տարրական հարգանք գործընկեր պետության նկատմամբ, այլև միմյանց շահերի հստակ գիտակցում, հարգում և պաշտպանում` անկախ նրանից` այդ երկրները հարաբերվում են ՀԱՊԿ-ի շրջանակում, թ`ե որևէ այլ ձևաչափում: Նազարբաևը պարզ հասկացնել տվեց, որ չի հարգում ո'չ Հայաստանին, ո'չ էլ նրա նախագահին:

Առաջին հերթին Նազարբաևը Սերժ Սարգսյանին Հայաստանի և ԼՂ-ի միջև սահմանի մասին հիշեցրեց փաստացի որպես ԵՏՄ-ի համահիմնադիր անդամ, որը կարող է ինչ-որ պայմաններ առաջադրել կազմակերպությանը միանալու հայտ ներկայացնող, իսկ մեր դեպքում` եվրասիական ինտեգրման պրոյեկտների ետևից քարշ եկող նորեկներին: Ըստ այդմ` նա Սերժ Սարգսյանին հասկացրեց, որ ԵՏՄ-ի շրջանակում Հայաստանին վերաբերվում է ոչ թե որպես հավասարը հավասարի, այլ իբրև հենց իրենց եռյակի ետևից քարշ եկող ինչ-որ սուբյեկտի:

Երկրորդ` Նազարբաևը շատ պարզ հասկացրեց, որ իր համար Հայաստանի` որպես ՀԱՊԿ-ի անդամ երկրի շահ գոյություն չունի: Եվ, առհասարակ, գոյություն չունի ՀԱՊԿ ընդհանուր շահ հասկացություն: ՀԱՊԿ-ում բոլոր անդամ երկրները վաղուց բացառապես իրենց մասնավոր շահերին են հետամուտ: Մյուս գործընկեր երկրները նրանց պետք են այնքանով, որքանով կարող են նպաստել մասնավոր այդ շահերի պաշտպանությանը: Այնտեղ ո'չ ընդհանուր արժեքներ կան, ո'չ աշխարհայացքային ընդհանուր ընկալումներ ու ո'չ էլ ավանդույթներ:

Ղազախստանը Հայաստանի հետ քաղաքական և աշխարհաքաղաքական որևէ կետում որևէ ընդհանուր բան չունի և պարբերաբար հաստատում է, որ Հայաստանն իր համար ոչ թե իրական կամ պոտենցիալ գործընկեր է, այլ բորբոքված կույրաղիք: Հենց այսպիսի ընկալումն է թույլ տալիս Նազարբաևին ԵՏՄ-ին Հայաստանի միանալու հետ կապված իր վերապահումները հիմնավորել, ոչ ավելի, ոչ պակաս, Ադրբեջանի նախագահի ինչ-որ նամակով: Մի երկրի, որը ոչ միայն ՀԱՊԿ-ի անդամ չէ, այլև գոնե այս պահին ընդհանրապես ցանկություն չունի մտածելու եվրասիական ինտեգրացիոն նախագծերին միանալու հնարավորության մասին (այդ մասին պաշտոնապես էլ հաստատվեց այսօր) և գտնվում է քաղաքական և արժեքային բոլորովին այլ հարթակում:

Նազարբաևը բացեիբաց հայտարարում է, որ Հայաստանի եվրասիաինտեգրացիոն ձգտումների ու պրոցեսների շրջանակում ինքը խաղալու է Ադրբեջանի և Ալիևի խաղը և պաշտպանելու է մի երկրի շահը, որը պատերազմի մեջ է գտնվում ՀԱՊԿ շրջանակում իր «ստրատեգիական գործընկերը» հանդիսացող երկրի հետ:

Բայց սա զուտ էթիկական, բարոյական նշանակության ապտակ չէ Երևանին, այլև կոնկրետ հարված թիկունքից: Սկսած նախորդ տարվա սեպտեմբերի 3-ից, երբ նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց Մաքսային միությանը միանալու ուղեգիծն ընտրելու մասին, Նազարբաևը որդեգրել է ակնհայտ հակահայկական քաղաքականություն և ցանկացած եղանակով արգելակում է Հայաստանի միացումը` սկզբից Մաքսային միությանը, հիմա էլ Եվրասիական տնտեսական միությանը: Եվ քանի որ Ռուսաստանը ոչ մի կերպ չի կարողանում Հայաստանի համար հաղթահարել ղազախաբելառուսական այս պատնեշը, Հայաստանը դառնում է ռուս-ղազախա-բելառուսական եռյակի շարունակական մանեւրների գերին` մի կողմից հնարավորություն չունենալով լիարժեք ինտեգրվելու այդ նախագծերում, մյուս կողմից` Ռուսաստանի կողմից զրկված լինելով հետ շրջվելու և նույնիսկ բացարձակապես չեզոք դիրք գրավելու իրավունքից:

Այսպիսով` Ղազախստանը Հայաստանին ենթարկում է քաղաքական և դիվանագիտական բլոկադայի` հաջողությամբ զարգացնելով Ադրբեջանի շրջափակման քաղաքականությունը: Իհարկե, սա ինչ-որ իմաստով կարող է օգտակար լինել Երևանի համար, քանի որ, կամա թե ակամա, վիժեցնում է Հայաստանի եվրասիական ստիպողական ինտեգրացիան և ապագայի համար դրանից հրաժարվելու քաղաքական կապիտալ ապահովում: Բայց խնդիրը ոչ թե տեղի ունեցողի, այսպես կոչված,  երկրորդական էֆեկտի մեջ է, այլ այն մեթոդների, որոնք կիրառվում են: Արժանապատվություն և ինքնահարգանք ունեցող որևէ երկիր Ղազախստանի այսպիսի պահվածքն անպատասխան թողնել չի կարող:

Սերժ Սարգսյանը, գուցե չէր կարող հենց տեղում պատասխանել իրեն փաստացի «նամակային» նվաստացման ենթարկելու Նազարբաևի քայլին: Դա կլիներ պատասխան կոնկրետ այդ դրվագին: Բայց գործ ունենք ԵՏՄ անդամ երկրների պետական քաղաքականության հետ, հետևաբար` դրա պատասխանը ևս պետք է լինի պետական մակարդակով: Նախորդ ամիս Մոսկվայում կայացած` ՀԱՊԿ երկրների ղեկավարների գագաթաժողովում նախագահ Սերժ Սարգսյանը կոշտ ելույթ ունեցավ կազմակերպության անդամ երկրների շահերը միջազգային հարաբերություններում պաշտպանելու անհրաժեշտության մասին: «Ես կարծում եմ, որ մենք պետք է խստորեն պայմանավորվենք մեր արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող գործողությունների համակարգման հետ կապված, քանի որ փոքր ինչ տարօրինակ է ստացվում...»,- հայտարարել էր նախագահը: Սա նրա կողմից նմանատիպ արդեն երրորդ, թե չորրորդ հայտարարությունն էր, որը, ինչպես նախորդ բոլոր դեպքերում, փաստորեն, կրկին տեղ չի հասել:

Հայաստանին պարզապես բանի տեղ չեն դնում, լուրջ չեն վերաբերվում, որովհետև Հայաստանն ինքն իր հեղինակությանը, միջազգային վարկին լուրջ չի մոտենում, որովհետև այդ հայտարարությունների ետևում որևէ գործողություն, քայլ, նախաձեռնություն պարզապես չկա: Արդեն տարիներ շարունակ Երևանն իրականացնում է, բառի բուն իմաստով, անողնաշար ու անսկզբունքային արտաքին քաղաքականություն, որի ողջ իմաստը միմիայն միջազգային հանրության, ուժային կենտրոնների տրամադրություններին համահունչ գործելն է: Եթե Երևանը նաև այս թուքը կուլ տվեց, ուրեմն` գործ ունենք ոչ թե պետության, այլ փափկամորթ ինչ-որ երևույթի հետ:

Գևորգ Աղաբաբյան