Ջութակի լարերի արանքում թաքնված հնչյունների մասին

Ջութակահար Կարմեն Թոսունյանն արդեն 20 տարի է, ինչ նվագում է Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբում /2006-ից` նվագախմբի կոնցերտմայստեր/: Նա ջութակահար է դարձել ոչ թե բախտի քմահաճույքով, այլ երաժշտական դպրոցի տնօրենի «թեթեւ ձեռքով»  Տարիներ առաջ, գերազանց հանձնելով քննությունները, Թոսունյանը ցանկացել է ընդունվել դաշնամուրի խմբակ, պարզվել է, որ խմբակի բոլոր տեղերն արդեն «գնված» են: Նա նվագում է նաեւ Վալերի Գերգիեւի նվագախմբում, սակայն ֆիլհարմոնիկը համարում է իր երկրորդ ընտանիքը: 2010-ից Կարմեն Թոսունյանը UNESCO-ի Խաղաղության արտիստ է, իսկ 2012-ին արժանացել է ՀՀ վաստակավոր արտիստի կոչման:

- Ինչպե՞ս եղավ Ձեր մուտքը ֆիլհարմոնիկ:

- Ֆիլհարմոնիկ ընդունվել եմ 1993 թվականին: Ճգնաժամային տարիներ էին Հայաստանի համար, եւ ընտանիքս ապրելու ոչ մի միջոց չուներ, միակ հույսը ես էի: Այդ ժամանակ ես սովորում էի Կոնսերվատորիայում, երկրորդ կուրս էի, բայց ստիպված եղա գնալ աշխատանքի: Չնայած պետք է նշեմ, որ դասախոսս շատ դեմ էր, քանի որ նա ուզում էր, որ ես որպես մենակատար հանդես գայի:

-Այդ ժամանակ Լորիս Ճգնավորյանն էր ղեկավարում ֆիլհարմոնիկը. դիրիժորների փոփոխությունն արդյո՞ք նվագախմբի համար ինչ-որ ժամանակով կանգառ չի հանդիսանում:

-Չէի ասի, քանի որ եթե դիրիժորը լավ երաժիշտ է լինում, շատ հեշտ է անցում կատարելը, նույնիսկ աճ ենք ապրում:

-Բեմում կապը Ձեր եւ դիրիժորի միջեւ համերգի կայացման հարցում մեծ դեր է, չէ՞, խաղում:

-Այո, շատ կարեւոր է, որպեսզի զգանք իրար: Մաեստրոն անգամ ասում է` ոնց որ Կարմենն իմ ձեռքի շարունակությունը լինի. ես ինչ զգում եմ, ինքը միանգամից որսում եւ շարունակում է:

-Եվ ինչպես մաեստրոն նվագախումբն է ղեկավարում, այնպես էլ Դուք` ջութակները, սակայն Դուք այս դեպքում ինչպե՞ս եք նրանց ինչ-որ բան «հասկացնում»:

-Այո, իմ եւ նվագախմբի կապը նույնպես պետք է համերգի հենց սկզբից լինի, քանի որ ես ոչ միայն ջութակահարների հետ եմ աշխատում, այլ նաեւ մյուս երաժիշտների: Օրինակ` եթե փողային գործիքների համար դժվար կտոր է լինում եւ նրանց համար կողմնորոշիչ ինչ-որ բան պետք է լինի, անմիջապես ինձ են նայում եւ իմ շարժումներից փորձում գլուխ հանել:

-Ֆիլհարմոնիկը տարվա ընթացքում նաեւ հրավիրյալ դիրիժորներ է ունենում: Նման դեպքերում ամբողջ պատասխանատվությունը Ձե՞զ վրա է լինում:

-Իհարկե, քանի որ ամեն դիրիժոր իր յուրահատուկ ոճն ունի, ձեռքերը: Հրավիրյալ դիրիժորների դեպքում սկզբում մի քիչ դժվար է լինում, բայց փորձերի ժամանակ հունի մեջ ենք ընկնում: Չնայած նրանք 5 օրով են սովորաբար այցելում մեզ, եւ 5 օրը շատ քիչ է` նրանց լիովին ընկալելու համար: Լինում են դեպքեր` ես խնդրում եմ մաեստրոյին, որ այսինչ մարդուն այլեւս չհրավիրի, քանի որ մեզ ծանր էր նրա հետ աշխատելը:

-Ֆիլհարմոնիկը Հայաստանում իր հաստատուն տեղն ունի, սակայն, մյուս կողմից, երաժիշտներին` որպես անհատականություն, այնքան էլ չեն ճանաչում: Ինչո՞վ է սա պայմանավորված:

-Եթե մեր երաժիշտներից յուրաքանչյուրն իր համույթն ունենար` լինի դա տրիո կամ քառյակ, կամ էլ հնարավորություն լիներ` որպես մենակատար հաճախ հանդես գային, այսպես չէր լինի: Նախ` ժամանակի առումով այնքան էլ հարմար չէ, օրինակ, ես ընտանիք ունեմ, փոքրիկ տղա եւ փորձում եմ օրվա մի մասն էլ ընտանիքիս հետ անցկացնել: Բայց, մյուս կողմից, սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին մենք միջազգային փառատոն ենք ունենում, որտեղ էլ մեր երաժիշտները հանդես են գալիս որպես մենակատար:

-Տարիներ առաջ, երբ երեխան 6-7 տարեկան էր դառնում, ծնողները երաժշտական կրթության էին տալիս նրան, բայց հիմա ավելի շատ օտար լեզուներն են տարածված, այնպես չէ՞:

-Այո, երեւի ծնողները հիմա կարծում են, որ երաժշտությամբ ո'չ փող կարող են վաստակել, ո'չ էլ ասպարեզ դուրս գալ: Երաժշտությունը, ցավոք, առաջին տեղը չի գրավում մարդկանց մեջ: Դրա համար էլ տանում են կա'մ համակարգչային ծրագրերի ուսուցման, կա'մ էլ` օտար լեզվի: Բայց օտար լեզուն, իսկապես, միշտ էլ պետք է. մարդ պետք է մի քանի լեզվի տիրապետի: Իմ տղան, օրինակ, 4 տարեկան է, եւ երբ իրեն ես հարցնում եմ, թե ուզո՞ւմ է ջութակ նվագել` միանգամից ասում է` ոչ: Ես սա կապում եմ խանդի հետ, քանի որ երբեմն-երբեմն ես նաեւ տանն եմ պարապում, իսկ ինքն ուզում է, որ իր վրա ծախսեմ այդ ժամանակը:

-Դպրոցում երաժշտության դաս կա, բայց արդյո՞ք նույն դասի անվան տակ չպետք է հասկացվի մի քանի խմբակ` ջութակ, կիթառ, դհոլ..., եւ աշակերտն ինքը ընտրի` որ խմբակին մասնակցի:

-Իհարկե, պետք է լինի, բայց դա գուցե ուսուցիչներից էլ է գալիս: Հիմա մեզ մոտ ճգնաժամ է այդ առումով, քանի որ լավ ուսուցիչներ չունենք: Անձամբ ես չեմ դասավանդում եւ երբեմն ինձ շատ եմ մեղադրում դրա համար, քանի որ շատ բան կարող էի տալ երեխաներին: Իսկ ով կա ասպարեզում, գուցե այդքան էլ պիտանի ուսուցիչ չէ: Դրա համար էլ մաեստրոն ցանկանում է ակադեմիա հիմնել եւ նույնիսկ ասում է, որ պարտադրելու է, որ իր ամենալավ երաժիշտները դասավանդեն այնտեղ:

-90-ականներին երիտասարդ երաժիշտների շնորհիվ ստեղծվեց «Սերենադ» կամերային նվագախումբը. Դուք նույնպե՞ս նվագում էիք այնտեղ:

-Այո, մեկ տարի եմ նվագել «Սերենադում»: Շատ ջահել էինք այդ ժամանակ, մեր մեջ էնտուզիազմ, եռանդ ու ուժ կար: Հիմա այդ նվագախմբից 2-3 հոգի են մնացել. բոլորը գնացել են Գերմանիա սովորելու եւ հիմա արդեն այնտեղ էլ ապրում եւ ստեղծագործում են: Ցավոք, հիմա մեր երիտասարդների մեջ այդ էնտուզիազմը չկա, ավելի շատ մտածում են մատերիալիստական բաների մասին:

-Ասում են` յուրաքանչյուր մենակատար չի կարող նվագախմբում հանդես գալ, բայց նվագախմբի գրեթե յուրաքանչյուր երաժիշտ կարող է որպես մենակատար հանդես գալ: Համաձա՞յն եք այս մտքի հետ:

-Այո, դա ճիշտ է: Միայն այն, որ դու լավ տիրապետում ես գործիքին, բավարար չէ նվագախմբում նվագելու համար: Դու պետք է լավ ականջ ունենաս, քանի որ մենակ չես նվագում. դու պարտավոր ես լսել յուրաքանչյուր երաժշտի, որ իրենց հետ նվագես:

-Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ Վալերի Գերգիեւի նվագախմբի անդամ դարձաք:

-Գերգիեւի նվագախումբը շատ հետաքրքիր կառուցվածք ունի, այն 44 երկրների լավագույն երաժիշտներից է բաղկացած: Ինձ Գերգիեւը հրավիրեց նվագախումբ: Գերգիեւին հասկանալը բարդ է, պետք է իրեն շատ լավ ճանաչես, որպեսզի իմանաս, թե ինչ է ուզում: Բայց հասկանալուց հետո ընկալում ես, թե ինչ ուժեղ մագնիսականություն ունի այդ մարդը եւ ինչպես է նվագախմբին իր հետ տանում:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ