Գծի, տառի ու գնդակի վկա

Վահեի հարցազրույցներից վերջինը պատճառ էր դարձել, որ անձնական բախում ունենա ֆակուլտետում եւ ավարտական կիսամյակի նախօրեին թողնի համալսարանը՝ կերպարվեստի բաժնով հանդերձ: Չկամեցավ, որ մանրամասները հրապարակվեն՝ հետաքրքիր չի, ասաց:

22-ամյա Վահե Բուդումյանը պատմվածքներ գրող նկարիչ է, աշխատում է «Ուտոպիանա» մշակութային-ստեղծագործական հասարակական կազմակերպությունում, սեփական արվեստանոց չունի. վարձում է: Պատմվածքները տպագրվել են տարբեր հանդեսներում, բայց երբեք հոնորար չի ստացել. «Համոզված չեմ, որ Հայաստանում հնարավոր է գրելով փող աշխատել»:

Հասցրել է նաեւ գիրք ձեւավորել, բայց էլի՝ անվճար. «Ընկերոջս գիրքն էր, ապրումակցում էի գրքի ստեղծմանը՝ սկզբից մինչեւ վերջ, ի՞նչ գումար»: Բայց մի քանի նկար իր գրաֆիկաներից, վաճառել է՝ 20-25 հազար դրամով:

«Շուրջս ամեն ինչ լղոզվել ա, ոնց որ փողոցն ու շենքերն են լղոզվում, երբ խոհանոցի ապակուն գոլորշի ա նստում». Վահեի «Թեւաթափ» պատմվածքից է. ի՞նչ պակաս գրաֆիկա է: Բայց չգիտես ինչու՝ խմբագրելուց հետո պատմվածքից հանել է այս պատկերը:

«Գնդակի վկա» է. ֆուտբոլ չխաղացող ու շոու աշխարհում բարձրացող աստղ Հայկ Պետրոսյանն է Վահեին ու ֆուտբոլ խաղացող իր մյուս ընկերներին այդպես անվանում:

- Այս տարի Հայաստանում քիչ են դիմորդները, չե՞ս ուզում ամեն ինչ նորից սկսել:

- Համալասարանից դուրս գալուց հետո արվեստի քննադատների ազգային ասոցիացիայի դասընթացներին եմ հաճախել որպես ազատ ունկնդիր: Այս տարի բուհ դիմելը մտքովս անցավ, բայց չուզեցի: Այն կրթության որակը չկա Հայաստանում, որն ինձ պետք է: Ինքնակրթությունն ինձ ավելի է գրավում:

- Քո սերնդակիցները գրականության լեզվին շատ ազատ մոտեցում ունեն:

- Լեզվի նկատմամբ երկու վերաբերմունք կա: Մեկը, որ լեզուն բացարձակ ճշմարտության նման բան է, անքննելի է, իրեն պետք է դնես բարձր տեղ ու նայես: Մյուսը, որ լեզվի հետ պիտի փորձեր անես, պիտի օգտագործես, քննադատաբար մոտենաս: Այսինքն` գրերը՝ նույն մեսրոպյան տառերը, իրականում տեխնոլոգիա են, որոնք ծառայում են ինքնարտահայտվելուն ու ստեղծագործելուն: Ես երկրորդի կողմնակիցն եմ:

- Սեւակի խոսքն ընդհանրացնելով ասեմ՝ լեզուն որբի գլուխ չէ, որ վրան վարսավիրություն սովորենք: Եթե գրաբարյան հեղինակները էքսպերիմենտներով կանոններ ջարդեին, այսօր ո՞նց էինք իրենց կարդալու, թարգմանելու:

- Ես չեմ ասում՝ կանոնները ջարդենք, ես ասում եմ, գրողը չպիտի լեզու մաքրագործելու առաքելություն վերապահի իրեն: Գրողը պիտի լեզվական բոլոր շերտերին հավասար վերաբերմունք ունենա, ոչ թե ընտրի, թե որն է միակ ընդունելին:

- Դու հիմա գրո՞ղ ես, թե՞ նկարիչ:

- Մի քանի օր առաջ մի աղջիկ էր զանգել Ռուսաստանում լույս տեսնող ինչ-որ «Խաչքար» ամսագրից: Իրենց լուսանկար էին ուղարկել, որում ես Գուրգեն Խանջյանի եւ Միսաք Խոստիկյանի կողքին էի, ու մակագրության մեջ ինձ հիշատակել էին որպես գրող: Այս աղջիկն ինձ ասում է` համացանցում ձեր մասին տեղեկություն եմ փնտրում, ոնց որ թե դուք ավելի շատ նկարիչ եք, քան գրող, հիմա դուք նկարի՞չ եք, թե՞ գրող: Այսինքն՝ մի կողմից ինքը չի ընդունում, որ երկուսը միասին հնարավոր է, մյուս կողմից էլ, մնաց-մնաց, չկարողացավ այդ հարցը իր համար պարզել, հարցրեց` լավ, դուք 10 հատից ավե՞լ եք գրել, թե՞ պակաս: Ասեցի` ավել: Այսինքն, եթե 10 հատից ավել ես գրել, ուրեմն գրող ես, եթե պակաս ես գրել` չէ: Իրականում, ես ավելի շատ ներկայանում եմ որպես նկարիչ, երբեք չեմ ներկայացել որպես գրող:

- Դե 10 հատից ավելը կարող է ժողովածու դառնալ, չե՞ս ուզում գրքով տպել:

- Դրա համար գումար է անհրաժեշտ, որը պետք է հավաքել: Հետո՝ ես գրող համարվելու հավակնություն չունեմ. եթե գիրք ես տպում, ոնց որ նման հավակնություն ունենաս:

- Խմել սիրո՞ւմ ես:

- Չէ:

- Ուրեմն, բոհեմական կյանքի հավակնություն էլ չունես:

- Հետաքրքիր է, կողքից միշտ իրար հակասող բաներ եմ լսում. մեկն ասում է՝ դե, դու նկարիչ ես, քեզ ի՞նչ աղջիկ, դու գնա, քո էդ կյանքով առանձին փակվիր, նկարիր: Մյուսը հակառակը՝ դե, դու ամբողջ կյանքդ պետք է աղջիկների մեջ ապրես…Ընկերուհի ունեմ, լուսանկարչությամբ է զբաղվում: Փորձում ենք համատեղ նախագծեր անել:

- Դու կա՞ս Մարկեսին Հայաստան հրավիրող նախաձեռնության մեջ:

- Նախաձեռնողների մեջ՝ ոչ, բայց «հավանելով»՝ մեխանիկորեն ներառվել եմ այդ խմբում: Այնքան էլ ակտիվ չեմ:

- Ես էլ եմ «հավանել», բայց հնարավո՞ր բան է, որ գա:

- Ինձ թվում է, անհնար է: Շատ լավ ցանկություն է, բայց իրատեսական չի: Բա ո՞վ է վճարելու ճանապարհի, մյուս ծախսերը:

- Հայ աղջիկները ո՞նցն են:

- Լավն են: Արտասահմանից, որ հյուրեր են գալիս, ասում են` շատ լավն են ձեր աղջիկները, բայց դատարկ են: Ինքս չեմ ուզում ասել, որ դատարկ են, բայց խնդիր կա՝ ոչ թե աղջիկների, այլ հասարակության մեջ: Աղջիկներն էլ, տղաներն էլ ավելի շատ ձգտում են միանման լինել, հարմարվել թե՛ արտաքինի, թե՛ մտածողության ստանդարտներին: Օրինակ` աղջիկները գլամուրային կերպարի սահմանների մեջ են. եղունգները՝ երկար ու քսած եւ այլն: Ես չեմ հավանում միանմանությունը: Իսկ մեզ մոտ տարբերվելը համարվում է քըխ: Տղաների մեջ ավելի շատ է հասարակական ճնշումը, եթե դու տարբերվում ես, քեզ դուրս են հրում հասարակությունից, ինչ-ինչ խմբերից դուրս ես մնում: Աղջիկներն իրենց ամենամեծ խնդիրը ամուսնանալն են համարում. սեւեռուն գաղափար են դարձրել՝ ինչքան հնարավոր է, շուտ ամուսնանամ:

- Ինչո՞վ է վատ, եթե աղջիկն ուզում է ամուսնանալ, ընտանիք ունենալ, երեխաներ:

- Իհարկե լավ է: Բայց մեր աղջիկներն՝ ամուսնանալով, իրենց կապանքների մեջ են գցում, կայացման ճանապարհը չեն շարունակում, մտնում են ավանդական ընտանիքի մեջ, ու վերջ: Եթե մենք ունենք շատ լավ բանաստեղծուհի աղջիկներ, իրենք մի օր կամուսնանան, իրենց ստեղծագործական ջիղը կկլանի ընտանիքը:

- Իսկ տղանե՞րը:

- Ընդունված պատկերացում կա, որ տղաների համար էլ, աղջիկների համար էլ կոնկրետ տարիք կա ամուսնության. աղջիկները պետք է ամուսնանան մինչեւ 25 տարեկանը, տղաները` մինչեւ 30-ը: Այդ թիվը միշտ ականջիդ` արդեն ժամանակն է, արդեն ժամանակն է, ասում ես` լավ, հեսա գնամ, ամուսնանամ: Մի ընկեր ունեմ՝ 23 տարեկան, երկար չէինք շփվել, մի օր հանկարծ ասում է` խնդիր ունեմ, Վահե: Ասում եմ` ի՞նչ խնդիր, ասում է` ուզում եմ պսակվեմ: Բայց խնդիրն էն է, որ ինքը պսակվելու թեկնածու աղջիկ չունի: Իրականում ինքը փնտրում է ֆիզիոլոգիապես իրեն բավարարող ինչ-որ մեկին, որը կարող է երեխա ունենալ եւ այլն, եւ այլն: Այսինքն՝ սերը չի, որ նրան ստիպում է ամուսնանալ: Ես երեւի մի քիչ ռոմանտիկ եմ, մտածում եմ, որ ամուսնացողների միջեւ կապվածություն, զգացմունքներ պետք է լինեն: Իսկ իմ այդ ընկերոջ տեսակը շատ-շատ է ու շատ ընդունված: Ես, ճիշտն ասած, շատ չեմ էլ պատրաստվում իր համար փնտրտուքների մեջ ընկել, աղջիկ գտնել, որովհետեւ ես դեմ եմ այդ տեսակ կյանք կառուցելուն:

- Բայց ի՞նչ աղջիկ է ուզում:

- Ինքն ասաց` հիմա նորմալ աղջիկ չի մնացել, կարա՞ս օջախի աղջիկ ճարես ինձ համար: Օջախի աղջիկը ենթադրում է՝ աչքերը կախ, միշտ ներքեւ նայող, համեստ:

- Տարիքը կապ ունի՞:

- Հա, դրա մեջ էլ ինչ-որ ստանդարտներ կան: Տղաները ձգտում են մի քանի տարի փոքրի հետ ամուսնանալ, որովհետեւ փոքրին հեշտ է իշխելը:

- Իսկ բանաստեղծություն գրելը օջախի աղջկա կերպարի մեջ չի՞ մտնում:

- Օջախի աղջիկը չի կարող բանաստեղծուհի լինել: Բանաստեղծուհու մտածողությունը պետք է ազատ լինի. դրանք մեկը մյուսին բացառող բաներ են:

Հարցազրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ