Հիվանդանոցներում հայ հիվանդներին դեղի փոխարեն թույն էին տալիս

Աղբյուրը՝ armeniangenocide100

Պեքար Արոյի պատմությունը

Սասուն

Սասունցի Արոն երեք անգամ կարողացել է փախչել Դեր Զորից ու հասնել ծննդավայրը՝ Այնթապ: Երրորդ անգամ թուրքական կառավարությունը որոշում է նրան ձերբակալել ու բանտարկել Այնթապի Սբ Աստվածածին եկեղեցում: Որոշում են նրան զինվորագրել ու ուղարկել մի հեռու տեղ` ծառայության: Սակայն այս անգամ էլ, հաշվի առնելով սպասվող վտանգները, Արոն որոշում է դիմել փախուստի, և վաղ առավոտյան, քանի դեռ պահակները քնած էին, նա իրագործում է իր ծրագիրը: Արոն հիվանդ է ձևանում և պառկում զինվորական հիվանդանոցում՝ պարզելով, որ հրեա բժիշկները դեղի փոխարեն հայ վիրավորներին թույն են տալիս ու սպանում:

Սասունցի Արօն Տէր Զօրէն փախուստ տուած էր երրորդ անգամն ըլլալով ու հասած իր ծննդավայրը՝ Այնթապ։ Այս անգամ ալ ան ձերբակալուած էր եւ բանտարկուած Այնթապի Սբ. Աստուածածին եկեղեցին։

Կառավարութիւնը կ՚որոշէ զայն զինուորագրել եւ հեռու տեղ մը ղրկել։ Ամէն վտանգ աչքը առնելով՝ Արօ կը մտադրէ փախչիլ բանտէն։ Առտուն, մինչ պահակները անոյշ քունի մէջ էին, կը յաջողի շէնքէն դուրս գալ։ Պատէն վար նետուած ատեն, իր հագած արաբական հագուստին քղացքը կը կախուի մետաղին եւ Արօ օդին մէջ ճօճուած կը մնայ, ապա կ՚իյնայ վար, փողոցին վրայ, ուշաթափ։ Երբ կ՚արթննայ՝ զինք հարուածելու պատրաստ ոստիկան մը կը տեսնէ իր գլխուն վրայ։ Ոստիկանը թրքացած հայ մըն էր։ Յանկարծ դիմաց էն թուրք մը ոստիկանին կը հրամայէ չհարուածել։ Մարդը կը մօտենայ Արոյին։ Հարցուփորձելէ ետք, երեւան կ՚ելլէ, թէ ան Արօյի հօրը բարեկամն էր։ Ան՝ Արէֆ աղան, Արօյի նկատմամբ անհրաժեշտ պարտք կը զգայ անոր կեանքը փրկել։ Այս ժամանակ խստիւ հրահանգուած էր, թէ հայ պատսպարող թուրքը պիտի գլխատուի եւ ընչազրկուի։ Քսան տարեկան զինուորցու Արօ աչքի զարնող երիտասարդ մը ըլլալուն, Արէֆ աղա հնարամտօրէն մը կը մտածէ զայն փրկելու մասին։ Ան Արօն զինուորական հիւանդանոցը իբր հիւանդ, խնամքի կարօտ կ՚արձանագրէ։

Միամիտ Արէֆ աղա եւ միամիտ Արօ չէին գիտեր, թէ թրքական կառավարութիւնը հիւանդանոցներուն մէջ հայերը թունաւորելով կը սպաննէր։

Հիւանդանոցին մէջ բժիշկը կը փորձէ Արօյին թոյն խմցնել։ Հիւանդապահուհին կը զգուշացնէ Արօն, որ այսպիսով ստոյգ մահէն կ՚ազատի։ Բժիշկը կը փորձէ երկրորդ գաւաթ մը թոյն խմցնել։

Այս անգամ Արօ վէճի մէջ կը մտնէ եւ կը կռուի հիւանդապահներուն եետ։ Այս միջոցին հազարապետ Ռիֆաաթ պէյ հիւանդանոցը կ՚այցելէր։ Ան կ՚ուզէ եղելութիւնը հասկնալ։ Արօ կ՚ըսէ, թէ հիւանդանոցին մէջ կը թունաւորեն հիւանդները։ Զինուորականը հարցաքննութիւն կ՚ընէ բժիշկներուն հետ եւ ապա կը կանչէ հայ բժիշկ մը՝ Յովսէփ Պէզճեանը, որ ճշմարտութիւնը կը յայտնէ զինուորականին։ Հազարապետ Ռիֆաաթ պէյ անմիջապէս կը հրամայէ պատասխանատուները ձերբակալել։ Երեւան կու գայ, թէ անոնք Գերմանիա ուսանած սելանիկցի երեք հրեայ բժիշկներ են։ Հետեւեալ օրը, արեւածագէն առաջ, Ռիֆաաթ պէյ գնդակահարել կու տայ զանոնք հայոց գերեզմանատան մէջ։

Թուրք հրամանատարէն գնահատուելով, Արօ անոր պաշտպանութիւնն ու հոգածութիւնը կը վայելէ։ Չ՚ուշանար անգլիացիներու մուտքը Կիլիկիա, եւ Արօ ամէն տեսակ վտանգէ կ՚ազատի։

Ն. Վաճառեան [Յակոբ Թեճիրեան], «Տխուր Յուշեր», տպ. «Մշակ», Պէյրութ, 1970, 80 էջ: Սասունցի Պեքար Արոյին պատմութիւնը, էջ 34-49։