ՀՀ կառավարության անգործությունը՝ որպես ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանի մերժման պատճառ․ Կոչուբաև

Իրավաբան Ալեքսանդր Կոչուբաևը գրել է.

«Հայաստանի կառավարության անգործությունը՝ որպես ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանի մերժման պատճառ

ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանը մերժեց Հայաստանի պահանջները՝ կապված Ռուբեն Վարդանյանի և Բաքվում ապօրինի պահվող հայերի իրավունքների խախտումների վերաբերյալ, ինչը լուրջ հարված է ոչ միայն այդ անձանց իրավունքներին, այլ նաև Հայաստանի պետական դիրքորոշմանը: Այս զարգացումը վկայում է կառավարության ակնհայտ անգործության և միջազգային իրավական մեխանիզմներից օգտվելու անկարողության մասին, որը պետք է դիտարկել որպես պետական անփութության և անտերության հերթական դրսևորում:

Իրավական գնահատական՝ ՄԱԿ Միջազգային դատարանի որոշման համատեքստում

Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես «Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» միջազգային կոնվենցիայի կողմ, ունի պարտականություն՝ պաշտպանելու իր քաղաքացիների իրավունքները, այդ թվում՝ նրանց, ովքեր օկուպացված տարածքներում կամ օտարերկրյա բանտերում են հայտնվել: ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանը գործերի քննության ընթացքում հիմնականում առաջնորդվում է ներկայացված փաստերի ամբողջականությամբ և իրավական հիմնավորումներով, որոնք, դատելով որոշման բովանդակությունից, հայկական կողմի կողմից չեն եղել բավարար չափով ներկայացված:

Ըստ Ադրբեջանի ԱԳՆ հայտարարության՝ Դատարանը որոշել է «չպահանջել լրացուցիչ տեղեկատվություն, անկախ հետաքննություն կամ փորձագիտական կարծիք բանտարկյալների կալանքի պայմանների վերաբերյալ»: Այս ձևակերպումը հստակ ցույց է տալիս, որ հայկական կողմը չի կարողացել ներկայացնել բավարար փաստարկներ և իրավաչափ ապացույցներ՝ անհրաժեշտ ճնշում գործադրելու համար միջազգային ատյանի վրա:

Կառավարության բացթողումը՝ որպես հիմնական պատճառ

Հայաստանի կառավարությունը փաստացիորեն չիրականացրեց իր պարտավորությունները՝ ի պաշտպանություն ոչ միայն Ռուբեն Վարդանյանի, այլ նաև մյուս հայ ռազմագերիների և պատանդների: Հայկական կողմի թերացումը՝ հիմնավոր և փաստացի ծանրակշիռ իրավական դիրքորոշման ձևավորման և միջազգային իրավական ճնշման միջոցով այդ իրավունքների պաշտպանությունը ապահովելու հարցում, հանգեցրեց այն փաստին, որ Միջազգային դատարանը հրաժարվեց խորացնել հարցի քննությունը:

Հայաստանի միջազգային դատական ներկայացուցիչների անգործությունը կամ ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցումը փաստացի մերժման գլխավոր հիմքն է: Իրավական առումով Հայաստանի կառավարությունը պարտավոր էր.

1. Ներկայացնել ամբողջական և հավաստի փաստեր, որ կալանքի պայմանները հակասում են միջազգային իրավունքին և կոնվենցիաներին,
2. Ապացուցել, որ ադրբեջանական կողմը խտրական վերաբերմունք է ցուցաբերում՝ հիմք ընդունելով հայ ազգային պատկանելիությունը,
3. Պահանջել շտապ միջոցներ՝ հիմնվելով բանտարկյալների անմիջական վտանգված վիճակի վրա:

Այս բոլոր քայլերի բացակայությունն ու միջազգային իրավունքի գործիքակազմի ոչ պատշաճ կիրառումը դատապարտելի են:

Քաղաքական և իրավական հետևանքներ

Այս որոշումը վտանգավոր նախադեպ է՝ ոչ միայն կոնկրետ հայ գերիների, այլ նաև հայկական պետականության համար՝ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտի: Եթե Հայաստանը շարունակեց նման անգործություն ցուցաբերել միջազգային ատյաններում, ապա դա ոչ միայն կհետընթացի իր միջազգային հեղինակությանը, այլ նաև կխորացնի Ադրբեջանի կողմից հայերի իրավունքների զանգվածային խախտումների անպատժելիության մթնոլորտը:

Ակնհայտ է, որ ՀՀ կառավարությունը միջազգային իրավունքի իրացման ոլորտում չունի ո՛չ բավարար կարողություններ, ո՛չ էլ քաղաքական կամք՝ պաշտպանելու սեփական քաղաքացիների կյանքի և արժանապատվության հիմնարար իրավունքները:

Վերջաբան

Հայաստանի քաղաքացիների, հատկապես՝ Ադրբեջանի կողմից ապօրինի կալանավորված հայերի, իրավունքների պաշտպանությունը պետք է լինի կառավարության առաջնահերթությունը: ՄԱԿ-ի Միջազգային Դատարանի մերժումը՝ որպես հետևանք ՀՀ իշխանությունների բացթողումների, չի կարող արդարացվել: Սա պետք է ծառայի որպես ահազանգ՝ պետական անտարբերության վտանգավոր խորացման վերաբերյալ։ Եթե հայկական կողմը չվերանայի իր միջազգային ռազմավարությունը և իրավական մոտեցումները, ապա հաջորդ մերժումները կդառնան ոչ թե բացառություն, այլ՝ օրինաչափություն»: