Արտաքին գործոնների ստվերը ՀՀ տնտեսությունում. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Հայաստանի տնտեսական ներուժը սերտորեն կապված է երկրի անվտանգության բաղադրիչի հետ։ Եթե մեր երկրի տնտեսությունը շարունակաբար աճի, ապա դա հնարավորություն կտա ինչպես նոր սպառազինություններ ձեռք բերել, այնպես էլ ներդրումներ կատարել անվտանգության համակարգի մեջ։ Իսկ դրա համար նախ տնտեսական առաջընթացի հիմքեր պետք է ստեղծվեն։ Ճիշտ է՝ անցյալ տարի երկնիշ թվով՝ 12,6 % տնտեսական աճ ունեցանք, բայց այն հիմնականում պայմանավորված էր արտաքին գործոններով։ Արտաքին գործոնների ազդեցությունը պահպանվում է նաև այս տարի, սակայն արդեն տարվա կեսերից սկսած երկրի տնտեսության մեջ որոշակի բացասական միտումներ են նկատվում, որոնք առավել տեսանելի են արդեն երրորդ եռամսյակում։ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալները վերլուծելու արդյունքում կնկատենք, որ Հայաստանի տնտեսական աճի տեմպը գնալով նվազում է։

2023 թվականի առաջին եռամսյակում այն 12,1% է կազմել, երկրորդում՝ 9,1%: Իսկ ահա երրորդ եռամսյակում նախորդ տարվա նույն եռամսյակի համեմատ Հայաստանի տնտեսական աճը 7,4 % է կազմել։ Երրորդ եռամսյակի վերջում՝ սեպտեմբերին, աճի տեմպն ավելի է դանդաղել։ Համաշխարհային բանկի տվյալների համաձայն, այն հասել է 5,3 %-ի՝ ի համեմատություն օգոստոսի 10,9 %-ի։ Ու խնդիրն այն է, որ տնտեսական աճի իներցիան արդեն հաջորդ տարի կարող է կորցնել իր ազդեցությունը, քանի որ Հայաստանի տնտեսական վերելքին նպաստող արտաքին գործոնները փոփոխվում են։ Այս դեպքում կառավարության կողմից 2024 թվականի բյուջեի հիմքում դրված 7 % տնտեսական աճի կանխատեսումը դառնում է անիրատեսական։ Ավելին՝ հաջորդ տարվա մասով արդեն տեսանելի է դառնում ՀՀ տնտեսության զարգացման տեսանկյունից նոր խոչընդոտների ի հայտ գալը։

Ռուսաստանի նկատմամբ Արևմուտքի կողմից սահմանված պատժամիջոցների արդյունքում Հայաստանի առաջ հնարավորություններ բացվեցին արևմտյան ապրանքների ու սարքավորումների՝ ինչպես դեպի Ռուսաստան վերարտահանման, այնպես էլ ռուսական ապրանքները և հումքը արևմտյան երկրներ արտահանելու ուղղությամբ։ Բայց Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների շարունակաբար խստացումը և սահմանված ռեժիմին չհետևող երկրների՝ պատժամիջոցների տակ ընկնելու վտանգը փակում են Հայաստանի առաջ բացված հնարավորությունները։ Օրինակ՝ ԵՄ երկրները նախատեսում են Ռուսաստանի դեմ պատժամիջոցների 12-րդ փաթեթով ընդլայնել պատժամիջոցների ցանկը, որը նախատեսում է նաև ամբողջությամբ արգելել ռուսական ծագման ադամանդի արտահանումը և կոշտ միջոցներ կիրառել այն շրջանցող երրորդ երկրների նկատմամբ։ Իսկ ըստ վիճակագրական կոմիտեի տվյալների, այս տարվա հունվար-սեպտեմբերին Հայաստանից արտահանման ծավալի մեջ ամենամեծ մասնաբաժինն ունեցել են թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերը, թանկարժեք մետաղները և դրանցից իրերը՝ 1 մլրդ 104 մլն դոլարի չափով։ Ընդ որում, նախորդ տարվա 9 ամիսների նկատմամբ աճը 84,9 տոկոս է կազմել:

Ու հետաքրքիր է նաև, որ թանկարժեք քարերի արտահանումը գերազանցել է նույնիսկ հանքահումքային ապրանքների արտահանմանը։ Վերջին շրջանում հանքարդյունաբերության ոլորտում իրավիճակը բարվոք չէ։ Արդեն երկրորդ եռամսյակն է՝ արդյունաբերության ոլորտում անկում է գրանցվում։ Մասնավորապես, երրորդ եռամսյակում արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը նվազել է 2,6%-ով։ Իսկ եթե վերարտահանման կափույրները փակվում են, ապա Հայաստանը կորցնում է արտահանման շղթայում իր ներկայությունն ապահովելու ու դրա արդյունքում տնտեսական աճ ունենալու ներուժը։ Երկրի արտադրական հատվածը զարգացած չէ, որպեսզի զարկ տա արտահանմանը։ Մեկ այլ ուշագրավ տվյալ ևս խոսում է արտաքին գործոնների էական ազդեցության մասին:

Ի մասնավորի, ՀԲ-ի զեկույցում նշվում է, որ արտասահմանից ֆիզիկական անձանց զուտ դրամական հոսքերը (ներհոսքի և արտահոսքի տարբերությունը) Հայաստան սեպտեմբերին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազել են 69 %-ով: Դրամական փոխանցումների ներհոսքը կրճատվել է 19 %-ով, իսկ արտահոսքը սեպտեմբերին ավելացել 43%-ով: Սա իսկապես վտանգավոր ու խոսուն ցուցիչ է և առանձին խոսակցության թեմա...։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում