Ակնարկ. Կրանատայի Յայտարարութիւնն ու 29.800-ը

Կրանատայի յայտարարութիւնը միանշանակ կարելի չէ ընկալել. մանաւանդ կարելի չէ խանդավառուելով դիւանագիտական յաղթանակ նկատել: Նախ չմոռնանք, որ յայտարարութիւնը պարտադիր բնոյթ չունի եւ չի կրեր հակամարտողներուն ստորագրութիւնը: Տարբեր խնդիր, որ Ազրպէյճանը նոյնիսկ իր ստորագրած փաստաթուղթերու կէտերը պարտադիր չի նկատեր եւ անոնց կը մօտենայ ընտրովի եղանակով: Խօսքը ուղղակիօրէն նոյեմբերեան եռակողմ յայտարարութեան մասին է:

Մտահոգիչ բաժինը Հայաստանի տարածքային ամբողջականութեան կը վերաբերի: Յայտարարութիւնը կը հաստատէ, որ կողմերը հաւատարիմ կը մնան Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ յարաբերութիւններու կարգաւորման ուղղուած բոլոր ջանքերուն` հիմնուած Հայաստանի (29.800 քառ քմ) եւ Ազրպէյճանի (86.600 քառ. քմ) գերիշխանութեան, սահմաններու անձեռնմխելիութեան եւ տարածքային ամբողջականութեան փոխադարձ ճանաչման վրայ:

29.800-ը նուիրականացած է եւ ամրագրուած: Ակնարկ կայ խորհրդային քարտէսներու, առանց նշելու բուն, տուեալ քարտէսը: Մտահոգութիւնը կը խորացնէ Ազրպէյճանի արտաքին գործոց նախարարութեան յայտարարութիւնը, որ Ազրպէյճան հայաստանեան որեւէ տարածք չէ բռնագրաւած: Ներկայ պահու դրութեամբ, երբ Ազրպէյճան ներխուժած է հայաստանեան ինքնիշխան տարածք եւ կը յայտարարէ, որ որեւէ սահման չէ հատած, ապա այնպէս կ՛ընկալուի, որ արդէն ներխուժուած տարածքները կը նկատէ իրը:

Երբ յայտարարութեան մէջ չի նշուիր նաեւ որեւէ պահանջ ազրպէյճանական ուժերու հեռացման հայաստանեան տարածքներէ, անուղղակիօրէն կը նշանակէ, որ 29.800-ին մէջ չեն ներառուած անոնք:

Սահմանազատումի անհրաժեշտութիւնը, որուն մասին ակնարկ կատարած է Կրանատայի յայտարարութիւնը, առաջադրուած է առանց ազրպէյճանականն զօրքերու յետքաշման պահանջի: Վտանգը այստեղ է ուղղակիօրէն: Խօսիլ տարածքային ամբողջականութեան եւ գերիշխանութեան մասին, ընդունելով ներխուժուած տարածքներու իրականութիւնը, կը նշանակէ ոտնահարել Հայաստանի տարածքային գերիշխանութիւնն ու ամբողջականութիւնը:

Կրանատայի յայտարարութեան բացակայող բաժինին հիմնաւորում տուած է Երեւանը, երբ ինք չէ արծարծած այդ պահանջը, անորոշ ձգելով խորհրդային քարտէսի մեկնակէտը: Այս պարագային ալ Եւրոպայի ղեկավարները պիտի ըսեն, որ այդ տարածքներու Ազրպէյճանին պատկանած ըլլալը ընդունած է ի՛նքը Երեւանը: Այնպէս ինչպէս ռուսական կողմը կը շարունակէ յայտարարել, որ արցախեան այսօրուան իրականութեան ելակէտը Հայաստանի կողմէ Արցախը Ազրպէյճանի մաս յայտարարելն էր:

Յայտարարութիւնը ունի նաեւ այլ ական մը: Հակառակ աղէտին, ցեղային զտումին, անօրէն ձերբակալութիւններուն, բռնատեղահանութեան եւ ռազմական յանցագործութիւններուն, կը շարունակէ կիրարկել հաւասար հեռաւորութեան կանոնը: Հայաստանին եւ Ազրպէյճանին կոչ կ՛ուղղուի ազատ արձակելու բոլոր ձերբակալուածները եւ համագործակցելու անհետ կորսուածներու ճակատագիրին լուծում տալու եւ ականազերծման աշխատանքները դիւրացնելու համար: Պահ մը նոյնիսկ հասկնալի նկատելով երկրորդ բաժինը, կեդրոնանանք առաջին բաժինին վրայ: Ռազմագերիները Ազրպէյճանի մօտ են: Արցախի պետական անցեալի եւ ներկայի ղեկավարները առեւանգուած են, ձերբակալուած: Կոչը հաւասարապէս հայկական եւ ազրպէյճանական կողմերուն կ՛ուղղուի:

Այլապէս, Պաքուն կը սպառնայ չմասնակցիլ Եւրոպայի միջնորդած եւ հրաւիրած հանդիպումներուն: Հաւասար հեռաւորութիւնը պահպանուած է: Առ այժմ Ազրպէյճան չէ ընդդիմացած մասնակցելու Պրիւքսելի հանդիպումին:

«Ա.»
aztagdaily.com